Johannis de Rijke

De Rijke werd geboren op Noord-Beveland, als derde van zeven kinderen van de dijkwerker Pieter de Rijke en diens vrouw Anna Catharina Liefbroer.

Hij werd opgeleid door de waterstaatsingenieur Jacobus Lebret; voor een formele opleiding had hij geen geld. In 1865 werd hij opzichter bij de bouw van de Oranjesluizen die bij Schellingwoude het IJ moesten afsluiten van de Zuiderzee. Zijn chef C.J. van Doorn vertrok naar Japan en vroeg De Rijke in 1872 om ook te komen. De Rijke werd ingenieur in Japanse dienst. Hij ontwierp twee strekdammen voor de haven van Osaka, een hogedrukwaterleiding in Osaka en een aanlegsteiger in Kobe. Hij verbeterde de havens van Tokio en Yokohama. Hij maakte samen met zijn collega G.A. Escher (vader van de graficus M.C. Escher) plannen voor het verbeteren van diverse Japanse rivieren; voor een tunnelkanaal van het Biwameer naar Kioto en voor de kanalisatie van de Kiso. Het plan werd van 1887 tot 1912 uitgevoerd. Dankzij het plan behoorden de overstromingen van de stad Nagoya tot het verleden. Vanaf 1891 werkt De Rijke op het Japanse ministerie van Verkeer en Waterstaat, in een functie vergelijkbaar met die van staatssecretaris.[1]

In 1903 keerde De Rijke terug naar Nederland. Hij overleed op 70-jarige leeftijd te Amsterdam en ligt begraven op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied.[2] Het graf wordt jaarlijks bezocht door een Japanse delegatie, die een krans legt en een boeddhistische ceremonie uitvoert.

In 2002 verscheen van de Nederlandse filmmaker Louis van Gasteren de documentaire In een Japanse Stroomversnelling; Nederlandse watermannen in Japan 1872 - 1903 over De Rijke en Escher. In datzelfde jaar verscheen onder redactie van Van Gasteren het boek In een Japanse stroomversnelling; drie jaar later zou hij nog brieven van de Nederlandse watermannen publiceren onder de titel Die eeuwige rijst met Japansche thee.

Projecten in Japan waaraan De Rijke heeft gewerkt[3]: Chikugo (rivierverbetering); Hiroshima (havenplan); Joganji, Katsura (rivierverbetering); Kiso (rivierverbetering/herbebossing); Kizu (rivierverbetering); Kobe (ontwerp aanlegsteiger); Kuzuryu (rivierverbetering); Mikuni (havenaanleg); Minato (rivierverbetering); Nagasaki (havenplan); Niigata (havenaanleg); Osaka (havenplannen/advies waterleiding); Sakai (havenplan); Shinano (rivierverbetering); Tokyo (havenplan/verbetering riolering/waterleiding); Tone (rivierverbetering); Tone-kanaal (beoordeling kanaalplan); Yodo (rivierverbetering); Yokkaichi, Yokohama (havenplan); Yoshino (rivierverbetering/herbebossing).

De Rijke werd in Japan benoemd tot Ridder in de Orde van de Rijzende Zon. In Nederland werd hij benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau en op 13 januari 1911 tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In België werd hij ridder in de Leopoldsorde.

In 1987 werd voor De Rijke te Nagoya een vier meter hoog bronzen beeld opgericht. Op 5 december 2000 werd te Colijnsplaat een kopie van dit beeld onthuld.[1] Op 15 mei van dat jaar was te Colijnsplaat al een borstbeeld van De Rijke onthuld, ter gelegenheid van 400 jaar Nederlandse-Japanse handelsbetrekkingen.[1]

In 2008 werd het twaalfde venster van de watercanon van Nederland aan Johannis de Rijke gewijd.[4]

In Kaizu zouden ter ere van De Rijke een museum en een uitkijktoren zijn gebouwd.[5]

Het baggerbedrijf Van Oord heeft een splijthopper naar De Rijke genoemd.[6]

• 
  Graf Johannis de Rijke op Zorgvlied[7]
• 
  Borstbeeld Johannis de Rijke in Colijnsplaat
• 
  Standbeeld Johannis de Rijke in Colijnsplaat

• Gasteren, Louis van (red.) In een Japanse stroomversnelling; berichten van Nederlandse watermannen, rijswerkers, ingenieurs, werkbazen 1872-1903 (2000, Walburg Pers) ISBN 9789057300769
• Kamibayashi, Yoshiyuki Johannis de Rijke (2002, Walburg Pers) ISBN 9789057301834
• Gasteren, Louis van Die eeuwige rijst met Japansche thee (2003, Uitgeverij Bas Lubberhuizen) ISBN 9789059370241