Johannes (apostel)

Johannes (Oudgrieks: Ἰωάννης, afgeleid van het Hebreeuwse יוחנן, Jochanan, "JHWH heeft genade getoond") was een apostel van Jezus Christus, een van "de twaalf".

Johannes
Apostel
Johannes door El Greco, ± 1600
Geborenc. 6 AD te Galilea[1]
Gestorvenc. 101 te Efeze, Anatolië
HeiligverklaringPre-congregatie
Naamdag27 december
AttributenAdelaar, boek (als Evangelist), slang in een kelk
Beschermheilige voorKlein-Azië, Sundern, Umbrië, de bisdommen Milwaukee en Cleveland, en van kunsthandelaars, schrijvers, boekbinders, componisten, uitgevers, boekhandelaars, lithografen, schilders, beeldhouwers, papiermakers, drukkers, kleurders, letterzetters, theologen, glazeniers, spiegelmakers, graveurs, kersentrekkers en korfmakers en van de vriendschap. Aangeroepen bij brandwonden, tegen hagel, vergiftigingen, voetwonden en epilepsie.
Lijst van christelijke heiligen
Portaal    Christendom

Johannes was volgens het Nieuwe Testament de zoon van een visser genaamd Zebedeüs en de broer van Jakobus. Toen Johannes en zijn broer Jakobus bezig waren hun visnetten te herstellen, werden zij door Jezus geroepen om zijn leerling te worden[2]; zij gaven hieraan direct gehoor. Later werden zowel Johannes als Jakobus (twee van de twaalf) apostelen van Jezus. Jezus gaf de broers de bijnaam Boanerges, "zonen van de donder".[3] Traditioneel werd aangenomen dat Johannes wordt bedoeld in het evangelie volgens Johannes met 'de discipel die Jezus liefhad', maar dit is zeer omstreden.

Samen met Petrus werden Johannes en Jakobus de meest vertrouwelijke leerlingen van Jezus.[4] Zo waren zij bijvoorbeeld aanwezig bij de gedaanteverandering van Jezus op de berg Tabor.[5] Ook was hij volgens het evangelie, de enige apostel die aan de voet van het kruis Maria, de moeder van Jezus, bijstond.

Een bekende leerling van Johannes was Polycarpus van Smyrna.

Toegeschreven werken

Traditioneel wordt Johannes gezien als de auteur van vijf boeken van het Nieuwe Testament: drie brieven, de Openbaring van Johannes (een apocalyptisch werk) en het evangelie volgens Johannes.

De meeste moderne theologen en Bijbelwetenschappers plaatsen deze geschriften aan het eind van de 1e eeuw en ontkennen of betwijfelen dat zowel het Evangelie volgens Johannes als de Openbaring van Johannes door eenzelfde persoon zou zijn geschreven. Wel worden vaak het evangelie en de drie brieven van Johannes aan dezelfde auteur toegeschreven, maar ook hierover is geen consensus.

Evangelie volgens Johannes

Het evangelie vermeldt geen auteur. De Traditie schrijft het toe aan de apostel Johannes. Irenaeus, bisschop van Lyon vanaf het jaar 177, schrijft dat Johannes het boek op hoge leeftijd te Efeze heeft (uit)gegeven. Irenaeus noemt als bron Polycarpus van Smyrna die rond 155 op 85-jarige leeftijd stierf en zelf Johannes nog gekend had. De Canon Muratori gaat er in het jaar 170 van uit dat Johannes de apostel het evangelie door anderen liet schrijven en autoriseerde.[6]

Wetenschappelijk onderzoek liet in de 19e eeuw twijfel rijzen over het auteurschap van Johannes en tegenwoordig wordt het auteurschap van de apostel Johannes unaniem verworpen door moderne Bijbelwetenschappers.[7] Johannes was een gangbare naam, dus het gaat mede door de datering en de vereiste schrijfvaardigheid in het Grieks hoogstwaarschijnlijk om verschillende (pseudonieme) auteurs.[8] Om die reden wordt soms gesproken over Johannes de evangelist.

Traditie

Wonen in Efeze

Volgens de katholieke traditie zijn Johannes en Maria naar Efeze verhuisd, woonden daar in het Huis van de maagd Maria en zijn daar ook overleden. Er zijn geen bewijzen dat Maria of Johannes ooit in Efeze hebben gewoond. De Bijbel zegt er niets over. Desalniettemin heeft het evangelie hellenistische invloeden en daarom kan het niet worden uitgesloten dat Johannes in Efeze heeft gewoond en het daar heeft geschreven.

Marteling en dood
Sint-Jan in de Olie (atelier Jan Borreman)

Volgens de legende werd Johannes in Rome bij wijze van marteling in een bad met hete olie gegooid - vandaar dat hij ook wel Sint Jan in de Olie wordt genoemd - wat hij overleefde. Hij werd daarop door de Romeinse keizer Domitianus naar Patmos verbannen, waar hij het boek Openbaring schreef. Hij stierf, volgens de christelijke traditie, op zeer hoge leeftijd als laatste van de twaalf apostelen van Jezus. Volgens de traditie is hij hiermee ook de enige apostel die een natuurlijke dood stierf.[9]

Graf van Johannes volgens de traditie in Efeze, Turkije

Schutspatroon, attributen en naamdag

Zijn feestdag is in de Katholieke Kerk op 27 december, in de Orthodoxe Kerk op 26 september (geboorte). Daarnaast is er een gedenkdag voor zijn marteling bij de Latijnse Poort op 6 mei, resp. 8 mei. Hij is de patroonheilige van Klein-Azië, Sundern, Umbrië, de bisdommen Milwaukee en Cleveland, en van de kunsthandelaren, de schrijvers, de boekbinders, de componisten, de uitgevers, de boekhandelaars, de lithografen, de schilders, de beeldhouwers, de papiermakers, de drukkers, de kleurders, de letterzetters, de theologen, de glazeniers, de spiegelmakers, de graveurs, de kersentrekkers en korfmakers en verder van de vriendschap. Hij wordt aangeroepen bij brandwonden, tegen hagel, vergiftigingen, voetwonden en epilepsie.

In de beeldende kunst wordt Johannes, sinds de 4e eeuw, ook voorgesteld als zijn symboolgestalte: 'adelaar'. Deze weergave wordt tetramorf genoemd.

Zie de categorie Saint John the Evangelist van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.