Jakob van Domselaer

Jakob van Domselaer, middelste van zeven kinderen van kleermaker en manufacturenhandelaar Willem van Domselaar en diens vrouw Maatje van Domselaar-Klaver, volgde piano- en orgellessen bij Johan Enderlé en Willem Petri. Daarna kreeg hij in Utrecht les in compositie en piano van Johan Wagenaar. Op diens aanraden ging Van Domselaer in 1911 naar Berlijn om les te krijgen van Frédéric Lamond. Daar kwam hij in aanraking met het werk van Busoni en Schönberg. Hij was de eerste die in Nederland werk van beide componisten uitvoerde (in 1914).

In 1912 ontmoette Van Domselaer tijdens een reis naar Parijs de Nederlandse non-figuratieve schilder Piet Mondriaan, op aanraden van Catharine Hannaert, met wie beiden bevriend waren. Er ontstond een vriendschap en Van Domselaer legde zich erop toe de ideeën die Mondriaan had verwezenlijkt in de schilderkunst, ook te realiseren in de muziek. Het resultaat hiervan waren de Proeven van Stijlkunst, negen composities geschreven tussen 1913 en 1916. Het zijn de enige muziekstukken die zijn verwezenlijkt volgens de naar muziek vertaalde, op abstractie gerichte principes van De Stijl, de kunstbeweging die Mondriaan samen met andere kunstenaars als Theo van Doesburg en Bart van der Leck had opgericht in 1917. Nelly van Doesburg, de vrouw van Van Doesburg, speelde - als een van de weinige pianisten - de Proeven van Stijlkunst op de door haar georganiseerde Dada-avonden. Overigens voerde de componist de werken ook wel zelf uit, zoals tijdens een optreden in de concertzaal van Duwaer & Naessens aan de Stadhouderskade in Amsterdam.

Van Domselaer trouwde in 1916 met zijn jeugdvriendin en studiegenote, de pianiste Maaike Middelkoop. Zij was het voornamelijk die hen beiden en enkele vrienden, en later het gezin met pianolessen in leven hield en van onderdak voorzag. Uit het huwelijk werden drie kinderen geboren: de publiciste Matie (Maatje 1920-2003), Wim (Willem 1921-2000), en dichter en verzetsman Jaap (Jakob 1923-1944) van Domselaer.

In 1918 was Van Domselaer uitgekeken op de ideeën van De Stijl. Hij sloeg een andere weg in. Toch gaf hij in 1919 nog een concert in de kleine zaal van het Concertgebouw, waarbij hij drie van zijn eerste pianosonates uit 1918 en 1919 uitvoerde.[1] Hij verhuisde van Laren (NH) naar het rustieke Bergen (NH). Zijn nieuwste werken waren geen 'composities' meer, maar 'geluidsstukken'. Een sprekend voorbeeld is zijn Sonate No. 9 uit 1924. Ook uit die periode is zijn Eerste symfonie (1921), die pas in 2002 voor het eerst ten gehore werd gebracht door het Noord Nederlands Orkest. Vanaf 1930 schreef hij vrijwel alleen suites en variaties, maar zijn werk bleef onbekend bij het publiek. Toch bleef hij componeren. Uiteindelijk had hij 39 sonates, suites en variaties op zijn naam staan. Van Domselaer gaf ook compositieles en heeft in beperkte mate school gemaakt. Tot zijn leerlingen behoorde aan het eind van de jaren veertig zijn plaatsgenoot Simeon ten Holt.

Van Domselaer overleed op 69-jarige leeftijd in Bergen.

In 1968 verscheen van de hand van zijn weduwe Maaike van Domselaer-Middelkoop de publicatie Overzicht over leven en werken van Jakob van Domselaer. Van haar werden tevens teksten over de vriendenkring gepubliceerd, o.a. brieven en herinneringen [2] in het literaire tijdschrift Maatstaf