Johan Wagenaar

Wagenaar kreeg zijn muziekopleiding van Willem Petri (piano), Richard Hol (compositie en harmonieleer) en Samuel de Lange jr. (orgel). Hij speelde enkele jaren viool in de Utrechtse 'stadsconcerten' en werd in 1888 organist van de Domkerk. Hij bekleedde veel belangrijke functies in het lokale muziekleven. In 1892 kreeg hij les in contrapunt bij Heinrich von Herzogenberg in Berlijn. Hij dirigeerde de Toonkunstkoren in Utrecht, Arnhem en Leiden. Van 1919 tot 1937 was hij directeur van het Koninklijk Conservatorium in 's-Gravenhage. Tot zijn talrijke leerlingen behoorden Peter van Anrooy, Willem Pijper, Alexander Voormolen, Léon Orthel, J.S. Brandts Buys, Hans Brandts Buys, Johannes Röntgen en Jacob van Domselaer.

In 1916 ontving Wagenaar een eredoctoraat van de Universiteit Utrecht. Voor die gelegenheid componeerde hij zijn Sinfonietta voor orkest. Naar hem is de Johan Wagenaar-Prijs genoemd.

In zijn composities is een eigen, Nederlandse stijl herkenbaar, bijvoorbeeld in de cantate De Schipbreuk en in de orkestwerken Cyrano de Bergerac en De getemde feeks. Belangrijke inspiratiebronnen waren echter Richard Strauss en Hector Berlioz, en ook wel Edward Elgar. Met name zijn ouvertures maakten indruk door hun sprankelende stijl, humor en kleurrijke orkestratie.

Affiche voor een opvoering van de cantate "De schipbreuk" door de Koninklijke Oratorium-Vereeniging in 1909 (met tekenwerk van Jan Toorop).

• Opus 1 - Impromptu à la Mazurka voor piano
• Opus 2 - Fantasiestukken voor viool en piano
• Opus 3 - Introductie en fuga voor orgel
• Opus 4 - Kwintet voor 2 violen, 2 altviolen en cello
• Opus 5 - Frithjof's Meerfahrt - Symphonisch gedicht
• Opus 6 - Fünf Lieder voor zang en piano
• Opus 7a - Lied voor zang en piano
• Opus 7b - 3 Vrouwenkoren a capella
• Opus 8a - Cantate De schipbreuk
• Opus 8b - Fancy-fair (Weensche wals) voor orkest
• Opus 9 - Koning Jan (Ouverture) naar Shakespeares King Lear
• Opus 11 - Concertouverture Frühlingsgewalt
• Opus 12 - 3 dubbelcanons voor vrouwenkoor a capella
• Opus 12a - Koraalbewerking en Fugetta voor orgel
• Opus 13 - Romantisch Intermezzo voor orkest
• Opus 14 - Calme des Nuits voor gemengd koor en piano
• Opus 15 - Bruidsvaart der Roze - Wals voor vrouwenkoor en piano
• Opus 16a - Zweedsche Marsch voor mannenkoor en orkest of piano quatre mains
• Opus 16b - Ode aan de vriendschap voor gemengd koor en piano
• Opus 17 - Seefahrt voor mannenkoor a capella
• Opus 18 - Prière au Printemps voor vrouwenkoor en piano
• Opus 19 - Fantasie over een oud Nederlandsch lied voor mannenkoor en orkest
• Opus 20 - Opera De doge (of koopman) van Venetië naar Shakespeares The merchant of Venice
• Opus 21 - Levenszomer - Symphonisch Gedicht voor orkest
• Opus 22 - Hans und Grethel voor vrouwenkoor a capella
• Opus 23 - Ouverture Cyrano de Bergerac
• Opus 24 - Saul en David, symfonisch gedicht
• Opus 25 - Ouverture De getemde feeks naar Shakespeares The taming of the shrew
• Opus 27 - Ouverture De Cid
• Opus 28 - 3 canons voor vrouwenstemmen
• Opus 29 - De fortuinlijke kist - Zangspel in één bedrijf voor vrouwenkoor
• Opus 30 - Chanson - Vijfstemmig madrigaal
• Opus 31 - Des winters als het reghent voor vrouwenkoor a capella
• Opus 32 - Sinfonietta (Symphoniëtta) voor orkest
• Opus 33 - Canticum voor gemengd koor
• Opus 34 - Avondfeest en Bruidsmarsch voor orkest
• Opus 35 - Jupiter Amans voor koor, soli, piano en orkest
• Opus 36 - Ouverture Driekoningenavond naar Shakespeares Twelfth Night
• Opus 37 - Intermerzzo pastorale voor orkest
• Opus 38 - Wiener dreivierteltakt
• Opus 39 - Ouverture voor orkest De filosophische prinses
• Opus 40 - Larghetto voor hobo en orkest
• Opus 41 - Aveux de Phèdre voor sopraan en orkest
• Opus 42 - Psalm 100, vers 4 (voor koor a capella)
• Opus 45 - Ouverture Amphitrion
• Opus 48 - Ouverture Elverhöi

• Rondedans "Hei 't was in de Mei" voor zang en piano (1889)
• Liedje van de Linden voor zang en piano (1889)
• Intermezzo voor orgel (1889)
• Schemering voor zang en piano (1894)
• Twee humoristische dialogen voor sopraan en bas (1894)
• Intrada voor orgel (1894)
• Proefzingen - Humoristische scène in één bedrijf (1913)
• Koraalfantasie over "Komt dankt nu allen God" voor orgel, twee trompetten en drie bazuinen (1923)
• Feestmarsch voor het Concertgebouw Orkest (1937)

• Wagenaar, Johannes (1862-1941) in het Biografisch Woordenboek van Nederland
• Cor Backers: Nederlandsche componisten van 1400 tot op onzen tijd. J. Philip Kruseman, 's-Gravenhage, 1941. - (Beroemde musici, deel XXII), pag. 96-101. - Bevat gedetailleerde werkenlijst.
• Johannes Wagenaar en Jaap van Benthem: Johan Wagenaar (1862-1941) : Leven en werk van een veelzijdig kunstenaar. Walburg Pers, Zutphen, 2004. ISBN 90 5730 334 5