Jaak Gabriëls

Jaak Gabriëls volgde Latijns-Griekse humaniora aan het Heilig Hartcollege van Asse. Het was daar dat hij lid werd van de KSA. Hij studeerde in 1965 af aan de Katholieke Universiteit Leuven als licentiaat in de Wijsbegeerte en Letteren. In Leuven was hij actief bij het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond. Na zijn studies werd hij leraar, eerst in Neerpelt en daarna in Overpelt. In 1967 was hij eveneens medestichter van de Vereniging van Vlaamse Leerkrachten, waarvan hij gedurende enkele jaren provinciaal voorzitter van Limburg was.

In 1965 werd Gabriëls politiek actief voor de Volksunie. In Bree zette hij zich plaatselijk in voor de partij. In 1974 werd hij verkozen tot provincieraadslid van Limburg en hij werd onmiddellijk VU-fractieleider in de provincieraad. In de provincieraad hield hij zich vooral bezig met het verzet tegen de aanleg van de A24-autosnelweg en streekeconomie. Hij bleef provincieraadslid tot in 1977.[3]

In 1976 werd hij verkozen tot gemeenteraadslid van Bree. Met zijn lijst Verjonging behaalde hij een absolute meerderheid in de gemeenteraad, waarna Gabriëls in 1977 burgemeester werd, een functie die hij uitoefende tot in 2012.

Bij de verkiezingen van 1977 stond hij als eerste opvolger op de Volksunie-lijst voor de Kamer van volksvertegenwoordigers in het arrondissement Tongeren-Maaseik. Nadat verkozene Evrard Raskin door de Volksunie tot provinciaal senator werd benoemd, volgde Gabriëls hem op in de Kamer, waar hij bleef zetelen tot in 1995. In de periode mei 1977-oktober 1980 zetelde hij als gevolg van het toen bestaande dubbelmandaat ook in de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op 7 december 1971 werd geïnstalleerd. Vanaf 21 oktober 1980 tot mei 1995 was hij lid van de Vlaamse Raad, de opvolger van de Cultuurraad en de voorloper van het huidige Vlaams Parlement. In de Kamer hield hij zich onder meer bezig met verkeer, openbare werken, leefmilieu en ruimtelijke ordening. Van 1985 tot 1986 was hij voorzitter van de VU-Kamerfractie.

Van 1979 tot 1981 was Gabriëls ondervoorzitter van de Volksunie. In 1986 volgde hij na een scherpe tweestrijd met Jaak Vandemeulebroucke Vic Anciaux op als partijvoorzitter van de Volksunie. In zijn programmaverklaring zocht hij toenadering tot de traditionele volksnationalisten, maar hij legde tevens de nadruk op de nood aan een nieuwe politieke cultuur. Gabriëls probeerde het naar zijn oordeel te zwakke profiel van zijn partij te versterken met een verruimingsoperatie en door het partijprogramma te vernieuwen. Met de ondertitel Vlaamse Vrije Democraten ging een partij op ideologisch vlak een liberale koers voeren. Na de verkiezingen van 1987 stapte de VU eveneens in de regering om een doorbraak in de staatshervorming te forceren. In 1991 verliet de VU de regering omdat de partij de gecontesteerde contracten voor de Waalse wapenindustrie weigerde goed te keuren. Bij de daaropvolgende parlementsverkiezingen kende de partij een zware verkiezingsnederlaag.

Na de verkiezingsnederlaag van 1991 was hij een van de belangrijkste voorstanders voor een verregaande samenwerking van de Volksunie met de klassiek-liberale partij PVV. Toen een deel van de Volksunie hem daarin niet volgde, stapte hij in juni 1992 op als partijvoorzitter. Na een aanslepende conflicten met de partij stapte Gabriëls in augustus 1992 uit zijn partij en richtte hij samen met enkele andere VU-dissidenten het Centrum voor Politieke Vernieuwing op. In het najaar van 1992 sloot hij zich samen met een aantal aanhangers, zoals André Geens, Hugo Coveliers, Bart Somers en kort daarna Jef Valkeniers, aan bij de net hervormde VLD, die voortkwam uit de PVV.

Bij de eerste rechtstreekse verkiezingen voor het Vlaams Parlement van 21 mei 1995 werd hij verkozen in de kieskring Hasselt-Tongeren-Maaseik. Hij bleef Vlaams volksvertegenwoordiger tot juli 1999, toen Gabriëls minister werd. Van juni 2003 tot juni 2009 was hij opnieuw Vlaams volksvertegenwoordiger. Op 8 juli 1998 en op 4 maart 2009 werd hij in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement gehuldigd voor zijn 20 jaar respectievelijk 30 jaar parlementair mandaat. In het Vlaams Parlement was hij van 1995 tot 1999 de voorzitter van de Commissie voor Ruimtelijke Ordening, Openbare Werken en Vervoer en van 2007 tot 2009 voorzitter van de Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën en Begroting.

Van 1999 tot 2001 was hij in de Regering-Verhofstadt I minister van Landbouw en Middenstand, waarna hij van 2001 tot 2003 als minister van Economie, Buitenlandse Handel en Huisvesting tot de Vlaamse Regering behoorde.

Na de verkiezingen van 2012 verloor Gabriëls het burgemeesterschap van Bree. Hoewel CD&V – de coalitiepartner tijdens de vorige legislatuur – een voorakkoord had met de lokale lijst Verjonging van Gabriels, besloot Liesbeth Van der Auwera (CD&V) na de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 een coalitie te sluiten met de lokale lijst BROS.[4] Verjonging van Gabriels bleef wel de grootste partij met 37,4% van de stemmen oftewel 10 zetels. Gabriels zelf behaalde 2.030 voorkeurstemmen en was daarmee veruit de populairste Breese politicus.[5] Omdat hij geen burgemeester kon blijven, besloot hij zijn zetel in de gemeenteraad niet op te nemen.[6]

In 2018 besloot hij zich niet meer verkiesbaar te stellen voor de gemeenteraad van Bree, na het aflopen van een corruptieonderzoek dat begon in 2013 bij de lokale Open Vld-top en enkele bevriende bedrijven en waarvoor een proces dreigt.[7][8]

In 2004 werd hij benoemd tot minister van Staat.