Hilarius van Poitiers

Hilarius van Poitiers (Pictavium, nu Poitiers, ca. 315 – aldaar, 1 november 367), in zijn landstaal het Latijn Hilarius Pictaviensis, was een kerkvader en kerkleraar. Hij was de belangrijkste theoloog van het Westen in de 4de eeuw. Zijn geschriften vormen de oudste christelijke literatuur in Gallië.

Hilarius van Poitiers
17e-eeuwse houtsnede, voorstellende Hilarius van Poitiers
Geboren	315 te Poitiers
Gestorven	367 te Poitiers
Naamdag	14 januari
Lijst van christelijke heiligen
Portaal    Christendom

Hilarius was geboortig uit een aanzienlijk geslacht en genoot een goede opleiding, waarbij hij ook Grieks leerde. Na studie van het Oude en het Nieuwe Testament verruilde hij zijn neoplatonistische levensbeschouwing voor het christendom. Samen met zijn vrouw en dochter liet hij zich dopen, en Hilarius werd omstreeks 350, ofschoon gehuwd, door de geestelijkheid en het volk tot bisschop van Poitiers gekozen. Dat bracht met zich mee dat hij gescheiden ging leven van zijn vrouw.

In die periode was het arianisme een belangrijke levensbeschouwelijke stroming. Ook de keizer van het West-Romeinse Rijk, Constantius II, was het arianisme vriendelijk gezind. Hilarius verzette zich tegen de door de keizer geëiste veroordeling van kerkvader Athanasius en daarmee van de geloofsbelijdenis van Nicea, waaraan andere Gallische bisschoppen meededen, en werd daarom naar Klein-Azië verbannen (356–359). In deze periode schreef hij zijn hoofdwerk, De Trinitate ('Over de Drievuldigheid'). In zijn De synodis seu de fide orientalium ('Over de synoden of de geloofstrouw van de Oosterse bisschoppen') gaf hij daar een historische toelichting bij.

In het Griekse Oosten geraakte hij nog veel beter thuis in de christologische strijd en deze zette hij, in 360 teruggekeerd, in Gallië voort, in de eerste plaats tegen Saturninus van Arles op een synode te Parijs (361) en enige jaren later – met weinig onmiddellijk succes – tegen Auxentius van Milaan.

Hilarius’ commentaren op het evangelie van Matteüs en de Psalmen zijn specimina van allegorese, tekstverklaring met behulp van allegorie. Een samenvattende beschouwing over de christelijke voorafbeeldingen in het Oude Testament gaf hij in zijn traktaat De Mysteriis ('Over de Mysteriën'). Waarschijnlijk geïnspireerd door wat hij in de Oosterse Kerken aan gemeentezang had gehoord, schreef hij als eerste een aantal christelijke Latijnse hymnen. Een drietal hymnen wordt volgens de huidige stand van de wetenschap met grote waarschijnlijkheid aan Hilarius toegeschreven, bij andere is dat niet meer het geval. Daarvoor is de schrijversnaam 'Pseudo-Hilarius' in gebruik.

In 1851 werd deze 'Athanasius van het Westen' door paus Pius IX tot doctor ecclesiae uitgeroepen. Zijn feestdag als heilige wordt gevierd op 13 januari, eertijds 14 januari.

Hilarius van Poitiers is ook patroonheilige van het Vlaamse dorp Bierbeek.