Theresia van Ávila

Theresia was de dochter van (Don) Alonso Sánchez de Cepeda en (Doña) Beatriz de Ahumada. Haar ouders waren tot bekering gedwongen joden of marranen. Ze trad in op 2 november 1535 in het "Klooster van de Menswording" (La Encarnación) te Ávila. Ze werd ingekleed in 1536 en legde haar eeuwige geloften af op 3 november 1537. Ze moest het klooster echter in 1538 alweer verlaten omdat ze ziek werd. Ze werd naar een genezeres in Becedas gestuurd. Door een boek dat ze las toen ze daar verbleef, kreeg ze haar eerste mystieke genaden.

De behandeling in Becedas had geen effect, en in 1539 werd Theresia doodziek terug naar Ávila gebracht. Nadat ze op 15 augustus, de jaarlijkse feestdag van Maria-Tenhemelopneming, gebiecht had, raakte ze in een langdurige toestand van schijndood. In die toestand werd ze terug naar het klooster gebracht, en ze bleef zo gedurende drie jaar.

In 1542 genas ze uiteindelijk, zonder aanwijsbare oorzaak. Zelf schreef ze haar genezing toe aan de heilige Jozef, de bruidegom van de Maagd Maria en de voedstervader van Jezus Christus. Ze zou de rest van haar leven een grote devotie voor deze heilige behouden (haar eerst gestichte klooster zou onder zijn bescherming worden gesteld).

Na haar genezing maakte Theresia een periode van geestelijke dorheid door, die gevolgd werd door een tijd van bijzondere genaden. Zo beweerde ze dat haar in 1556 Jezus verscheen om zich met haar mystiek te verloven. In deze tijd van innig contact met God raakte ze ervan overtuigd dat ze de orde van de karmelietessen waartoe ze behoorde moest hervormen. Deze orde was namelijk, zoals zoveel orden op een bepaald moment van hun geschiedenis hadden meegemaakt, verslapt in de naleving van haar kloosterregel. Een dergelijke terugkeer naar het oorspronkelijke elan van een kloosterorde wordt een observantiebeweging genoemd.

Om haar hervorming gestalte te geven stichtte Theresia in 1562 haar klooster van de heilige Jozef, in Ávila. Dit was geen sinecure, want er waren geen middelen en ze ondervond veel tegenstand. Het bestaan van zo'n klooster was immers in feite een slag in het gezicht van de bestaande kloosters, die bruut geconfronteerd werden met hun eigen falen.

De extase van de H. Theresia
(door Bernini)

De rest van het leven van Theresia was een aaneenschakeling van enerzijds bijzondere genaden in haar persoonlijke leven, en anderzijds kloosterstichtingen en het schrijven van constituties en mystieke geschriften in haar publieke leven.

Wat het eerste betreft zijn de doorboring van haar hart met een vurige pijl van liefde en haar mystieke huwelijk wereldberoemd geworden, onder andere door een zeer vlammend barok beeldhouwwerk De extase van Theresia van Bernini in de Santa Maria della Vittoria te Rome (1644-1647).

Van haar geschriften zijn haar "Innerlijke Burcht", "De Weg van Volmaaktheid" en haar "Hooglied" het meest beroemd. Ze behoren tot de hoogtepunten van de Spaanse literatuur. Op dat gebied werd zij in haar tijd alleen overtroffen door haar naaste medewerker en medemysticus, de heilige Johannes van het Kruis, die de Theresiaanse hervorming voor de mannelijke tak van de karmelieten ter hand nam.

In haar denken werd Theresia beïnvloed door de werken van Francisco de Osuna, die op beeldende wijze uiteenzette wat bijvoorbeeld de stadia van het gebed waren, of wat het verschil was tussen een visioen van de verbeelding en een van het verstand.

Theresia werd zaligverklaard door paus Paulus V op 24 april 1614, en heiligverklaard door paus Gregorius XV, op 12 maart 1622.

In Nederland had de heilige Theresia onder meer grote invloed op de in 1985 zalig verklaarde Friese karmeliet Titus Brandsma, die reeds op twintigjarige leeftijd een bloemlezing van zelf vertaald werk van haar publiceerde.

Theresia wordt in de volksmond ook wel de "grote Theresia" genoemd, in tegenstelling tot de 'kleine Theresia', waarmee de eveneens heilige kerklerares Theresia van Lisieux wordt bedoeld. Dit gegeven zette o.a. de Britse schrijfster Vita Sackville-West (1892-1962) ertoe aan om een boek te publiceren over beide heiligen: The Eagle and the Dove. A Study in Contrasts. St Teresa of Avila. St. Therese of Lisieux (Londen, 1943).

De Spaanse dictator Franco was een vurig bewonderaar van Theresia. Een ampul met daarin haar (veronderstelde) rechterringvinger, compleet met ring, sierde decennialang zijn nachtkastje. Na het overlijden van de generalísimo keerde de vinger van Theresia terug naar Ávila.

Haar hart en rechterarm rusten in Alba de Tormes, de bakermat van de hertogen van Alva.

• Teresa van Avila (1515-1582) (Onderdeel van een uitgebreid dossier)