Het platmaken

Hier ver vandaan op het schiereiland Prol is het landschap eentonig en het klimaat regenachtig. Prollen leven van zwammen, die zij rauw uit het vuistje eten. Het is een eenvoudig volkje zonder dikdoenerij met het motto: “Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg”. Men heeft maar één exportproduct, het nationale voedsel, de Prolzwam. De bewoners sturen Ibele Zweder naar het Westen om in die zwammen te handelen en zo ook het Prolse denken aldaar te verspreiden. Eenvoudig en voedzaam en het buitenland is er zo mee geholpen. Aan de rand van het Donkere Bomen Bos bouwt Ibele Zweder een eenvoudige woning naar Prols model.

De eerste klant is Pastuiven Verkwil, een bekend knopenfabrikant.[1] Hij krijgt tot zijn ontstemming te horen dat er hulp aan de onderontwikkelden wordt geboden. Bij een kopje zwammenthee krijgt hij een pondje platmakende zwammen te koop aangeboden om uit te zaaien met een bijbehorende gratis gebruiksaanwijzing. Want op het schiereiland Prol maken ze dikdoeners plat. Dikdoeners krijgen last van zwammen, maar de knopenfabrikant is eenvoudig en kan zo de thee probleemloos tot zich nemen.

Heer Bommel en Tom Poes combineren een vistochtje met een picknick. Maar bij aankomst ter plaatse is het stukje natuurschoon dichtgeplempt om er te kunnen bouwen. Dwerg Pee Pastinakel staat er hoofdschuddend bij, zich beklagend over de gifzwammen uit het Oosten. Hij waarschuwt voor de sporen en probeert deze te bestrijden met bree. Bij het huis in aanbouw is er volop discussie gaande tussen de ambtenaar eerste klasse Dorknoper en terreineigenaar Pastuiven Verkwil. Hij bouwt op eigen terrein zonder bouwvergunning. In de woordenwisseling die hieruit volgt deponeert de ambtenaar de ondernemer per ongeluk in de blubber. Heer Bommel tilt hem eruit, maar Dorknoper komt terug in gezelschap van commissaris Bulle Bas. Die krijgt door de rommelige bouwmethode een blik verf over zijn hoofd uitgestort en maakt getergd een verbaal op voor de ondernemer en de kasteelheer. Pastuiven geeft Ollie het adreskaartje van Ibele Zweder.

Tom Poes raadt zijn vriend aan met de commissaris te gaan praten, maar Heer Bommel gaat naar het opgegeven adres. Ibele Zweder geeft hem uitleg over de Grootste gemene deler en het Kleinste gemene veelvoud in het kader van de filosofie dat niemand meer is dan een ander. Lieden, die niet eenvoudig zijn, moeten worden aangepakt door ze plat te maken. Thuis op Bommelstein deelt Joost zijn werkgever geschokt mede, dat hij de volgende dag voor de rechter moet verschijnen. Bij de in Rommeldam bekende rechter Morrel doet de commissaris zijn verhaal over bedreiging van ambtenaar Dorknoper en een aanslag op hemzelf met witte verf. Ook illegaal bouwen staat in de tenlastelegging. Pastuiven Verkwil beschuldigt op zijn beurt commissaris Bulle Bas van een affaire op 2 januari en de rechter van een vuil zaakje drie jaar eerder. Hierop wordt de zitting geschorst. Buiten overhandigt heer Bommel de aangeslagen commissaris een zwam, met het advies erin te knijpen. De commissaris wordt zo het eerste Prol-slachtoffer.

De knopenfabrikant zoekt vervolgens contact met journalist Argus van de Rommelbode. Na enig geknijp in een prolzwam is de journalist bereid om de rechter en de commissaris in de krant in een kwaad daglicht te stellen. Bediende Joost leest in zijn krant het desbetreffende artikel en ziet tegelijkertijd de commissaris vervolgens zwetend op de televisie verschijnen, die in zijn torenkamer staat opgesteld. Journalist Argus stelt een vraag over een hand die door Bas vorig jaar werd gegeven aan kolonel Hadipapalos, met de begeleidende opmerking dat hij van orde hield. En zijn vakantiebestemming was ook al onduidelijk. Joost schrikt ervan.

Heer Bommel is blij dat hij geen prolzwammen heeft gekocht. Maar hij ziet Ibele Zweder bij zijn kasteel wegrennen en de andere ochtend zijn er gifzwammen in zijn tuin geplant. Hij rijdt naar de stad om toch maar eens met Bulle Bas te gaan praten. Die wordt echter zelf gezocht op het hoofdbureau van politie. De passerende journalist Argus verbaast het niets. Het is zelfs de taak van de media om dergelijke figuren plat te maken. Op de Kleine Club zijn de burgemeester Dickerdack en de Markies de Canteclaer in een zorgelijk gesprek gewikkeld over de commissaris. Heer Bommel wil waarschuwen voor de zich verspreidende gifzwammen maar vindt zijn buurman tegenover zich. Na het fijnknijpen van een gifzwam vraagt hij de markies wie zijn overgrootvader van moeders kant ook wel weer was, en dat treft doel. Buiten komt heer Bommel Tom Poes tegen. Tegen hem vertelt hij dat de markies hem de keel uithangt en dat hij platgemaakt moet worden. Tom Poes komt tot zijn eerste: “Hm”. Hierop legt de kasteelheer zijn vriend uit dat het tijd is dat de markies wordt platgemaakt.[2]

De markies begraaft zich in zijn bibliotheek op zoek naar documenten over de betreffende persoon, De graaf De Basse-Cour. In het ochtendgloren van de volgende dag komt de markies na een doorwaakte nacht buiten. Hij koopt met een bankbiljet van een passerend koopman een prolzwam tegen zijn migraine.[3] Aan de buitenkant van de stadsmuur zitten Super en Hieper kou en honger te lijden, zich schuil houdend voor de politie. Hiep Hieper vond het vroeger beter gaan toen ze nog in films deden en in zakken lucht handelden.[4] Tijdens de uiensoepmaaltijd komt een platte versie van commissaris Bulle Bas bij Bul Super aanwaaien.[5] Bul Super gaat aan zijn eigen vermogens twijfelen, maar de platte rechterfiguur en de platte markies doen de zakenlieden met hun gedachten terugkeren op aarde. Pastuiven Verkwil duikt op en geeft de kleine Hiep Hieper het adreskaartje van Ibele Zweder. Het platmaken is zijn werk en de grote lummel moet niet denken dat hij meer is dan de kleine Hiep. Hierop ruikt Bul Super superzaken en pakt het kaartje van zijn maat af. Pastuiven Verkwil maakt vervolgens ruzie met de wandelende kasteelheer over zijn lidmaatschapsaanvraag van de Kleine Club. Bul Super slaat vervolgens met een linker heer Bommel buiten westen.

Op de heide krijgt Tom Poes botanische les van Pee Pastinakel. Hij kan de gifzwammen verturven met bree. Maar de zwammen worden geholpen, er komen er te veel. De zwammen laten de ‘ikkerik’ verschrompelen. De meesters van de zwarte kunst laten hem expres verschrompelen als ze onzichtbaar willen worden. Maar voor een gewoon iemand is dat erg gevaarlijk. Tom Poes holt nu naar zijn vriend en na een diepgravend gesprek komen ze op dezelfde lijn. Ze gaan de gifzwammen bestrijden. Samen komen ze bij Ibele Zweder en geven hem een drankje met bree, dat Tom Poes heeft meegekregen van Pee Pastinakel. De buitenlander valt flauw en met veel moeite dragen de twee vrienden hem naar het ziekenhuis in Rommeldam. Hij wordt onderzocht door professor Prlwytzkofsky. Die constateert een verlomping aan der sonus. Van een bree-vergiftiging wil hij niets weten.

Even later komen de twee zakenlieden Super en Hieper en Pastuiven Verkwil bij de Prolse hut aan. De boel is verlaten en dat komt Bul Super goed uit. Hij trekt een pij van de verdwenen Zweder aan en doet een witte baard voor. De zaken worden groot aangepakt. Pastuiven gaat reclame maken via zijn relaties bij de Rommelbode en de televisie. Hiep Hieper gaat inspraak eisen voor de vakbonden en de studentenraden. Ze gaan een Supermaatschappij vestigen, na het platmaken van de huidige overheidsleiders. Ibele Zweder was een halfzachte idealist, geen zakenman. De knopenfabrikant wil Bul Super plat maken maar zijn maat denkt dat zulks niet gaat lukken. Bul Super mist iets. “Je kan geen vat op hem krijgen”.

De sigaren rokende en port drinkende Joost is van plan na beluistering van de radio om wat zwammen in de soep van Heer Ollie te verwerken. Een langskomende landloper, die om een aalmoes vraagt, krijgt niets. De bedelaar maakt hem vervolgens uit voor kapsoneslijer, waarop Joost een schuldgevoel ontwikkelt door de rondzwevende zwamsporen. Wanneer heer Bommel en Tom Poes op het kasteel komen is de thee niet klaar. Even later zijn de twee vrienden met een platte Joost onderweg naar het ziekenhuis. Bulle Bas is wel het eerste slachtoffer, maar niet de enige platte Rommeldammer die daar is binnengebracht. De professor en zijn assistent staan machteloos. Volgens de professor heeft het te maken met ‘ener capacitas der sonus’, door Alexander Pieps vrij vertaald als ‘capsonuslijders’.

Bul Super doet inmiddels goede zaken in het bos bij de verkoop van de Prolse zwammen. De campagne in de media treft nu ook de burgemeester, die platgemaakt wegens een kippenhokschandaal zijn ambt neerlegt. Tom Poes vindt dat niet zo erg. Hij is al erg lang burgemeester geweest en hij was niet zo goed. Hoewel hij het niet met zijn vriend eens is, duikt de kasteelheer bij Tom Poes onder omdat hij bang is ook platgemaakt te worden. Ambtenaar Dorknoper treedt op als waarnemend burgemeester, maar Pastuiven Verkwil eist en krijgt vrije burgemeestersverkiezingen. Super en Hieper gaan zijn campagne steunen. Ze zijn zeer gebaat bij zo veel mogelijk platgemaakte Rommeldammers, omdat zij en Verkwil het stadsbestuur hopen over te nemen. Super organiseert een feestavond waarbij de resterende prominenten in het zonnetje gezet zullen worden om hen vervolgens plat te maken. Bommel wordt ereburger en de professor Prlwytzkofsky krijgt de Rommelprijs voor Wetenschappen. Een wegwals tussen de zwammen brengt Tom Poes op het beeld van een doemscenario. Ze gaan eerst van iedereen dikdoeners maken, kapsoneslijders. Dan gaan ze verse sporen maken met de wegwals. Heer Bommel vreest nu ook platgemaakt te worden. Hij is bang voor vragen over de herkomst van zijn geld en zijn voorvaderlijk slot.

In het ziekenhuis zijn de platte Rommeldammers doelloos in stellingen opgestapeld. Volgens Alexander Pieps zijn het sonuslijders. Tom Poes komt met een grote zak bree binnenlopen. Terwijl de professor ’s nachts bezig is een bree-extract te vervaardigen, schiet Bul Super het reactievat kapot met zijn revolver. Alexander Pieps had hem op de hoogte gebracht van de ontwikkelingen in het ziekenhuis. De professor denkt aan een explosie en gaat zijn prijs ophalen.

Heer Bommel is bezig Pee Pastinakel te troosten. Hij is net als Pee hard aan het werk. Hij importeert twee vrachtwagens bree uit het buitenland, die in een elektrische molen worden gemalen. Vervolgens neemt de kasteelheer als helikopterpiloot zelf de bestuiving ter hand. Inmiddels is het gebouw tot Nut van het Algemeen in orde gebracht voor de huldiging van de kapsonuslijders. Tom Poes weet intussen de professor terug te lokken naar zijn ziekenhuis. Hiep Hieper is bezig met de wegwals maar de helikopter van heer Bommel neutraliseert bekwaam de sporenwolk met breekruid. Zijn helikoptervlucht verloopt daarna ongeregeld en hij werpt met zijn vliegmachine eerst Bul Super plat op het dak, van waaruit de zakenman de ontwikkelingen van de wegwals bestuurd door Hiep Hieper volgde.

In het ziekenhuis wordt de markies als eerste door de professor weer tot normale proporties gebracht door een injectie van breekruidextract. Heer Bommel landt met zijn helikopter ondersteboven op het ziekenhuisdak, waarbij de schade aan zijn persoon meevalt. De markies hoort met verwondering de rol van zijn buurman aan, zoals naar voren gebracht door Tom Poes. De markies: “Dan moet ik mijn mening over u herzien. Misschien moet ik zelfs mijn mening over mezelf herzien!” Ook bediende Joost komt zijn excuses aanbieden, maar heer Bommel stelt beslist dat niemand plat wordt waar geen steekje aan los zit. In het gebouw van het Nut heerst een uitgelaten stemming. Deze Rommeldammers zijn opgeblazen in de media, maar het voorgenomen platmaken is achterwege gebleven.

De laatste patiënt die de professor helpt is de vreemdeling Ibele Zweder. Hij krijgt een zwam-injectie en is daarna ook weer de oude. Alexander Pieps staat erbij te juichen en wil het platmaken laten herbeginnen. Commissaris Bulle Bas is een uur eerder genezen verklaard. Hij treedt binnen en arresteert de vreemdeling. Geen geldige papieren en hij heeft gifzwammen verspreid. De commissaris gaat verder richting het gebouw van het Nut van het Algemeen waarop Super en Hieper door een gesloten venster ontsnappen. Pastuiven Verkwil wordt door de commissaris meegenomen. Rechter Morrel veroordeelde vervolgens, in de eerder geschorste zitting, Ibele Zweder tot uitzetting wegens gebrek aan papieren. Pastuiven Verkwil moet zijn pand afbreken omdat het zonder vergunning is gebouwd. Na zijn beledigende protest moet hij ook een boete betalen van 100 florijnen wegens bedreiging van de rechtbank. Een opgewekte commissaris Bulle Bas wordt door de burgemeester ook nog eens uitgenodigd voor een etentje diezelfde avond in de Kleine Club .

Alle leden zijn aanwezig, de meeste waren net herstelde sonuslijders.[6] De burgemeester stelt voor om heer Bommel ereburger van de stad te maken wegens het onschadelijk maken van het Prolse Denken. Heer Bommel weigert de eer. Hij heeft zijn lesje geleerd. Het platmaken ligt nog altijd op de loer. Hij heeft wel de gifzwamsporen bestreden maar het eigenlijke werk is deze keer door Tom Poes verricht.

Ook Pee Pastinakel heeft een nabespreking met zijn makker dwerg Kwetal. Heer Bommel, de vriend van Kwetal, heeft een groot denkraam. Hij heeft het breekruid verspreid met ontploffingsmachines. Dat heeft erg geholpen. Maar de zwammerij is nog niet uitgeroeid en ze verspreiden zich erg snel. Ontzuren en bestuiven blijft daarom noodzakelijk, want ze blijven gevaarlijk.

• Het platmaken in het Bommelhoorspel