De astromanen

In de Zwarte Bergen worden metalen en mineralen gevonden. Magister Hocus Pas had zich aldaar als mijnondernemer gevestigd en liet de inheemse krollen[1] voor hem werken in een ploegensysteem. Toen de beschikbare grotten overliepen van goud en diamanten, zocht de magister naar een goede bestemming. Op zijn wandeling komt hij Joachim Sickbock tegen. De heren kenden elkaar van een eerdere ontmoeting.[2] Hocus Pas ziet in hem een geleerde die de loop der natuur in cijfers probeert te vangen. Joachim riposteert koeltjes dat zulks hem nu juist is gelukt! Hij zoekt slechts een geldschieter. Hij heeft ontdekt dat er een magnetisch veld om de aarde loopt, dat wordt bewogen door de loop van de zon en de planeten. Dit veld beïnvloedt al het leven en zo is alles wat er gebeurt niet alleen te voorspellen maar ook te veranderen. De twee tekenen een contract, zwart op wit, dat de professor het apparaat mag bouwen en dat de magister het mag besturen.

Veel Rommeldammers hechten waarde aan de dagelijkse horoscopen. Zo ook Heer Bommel en zijn bediende Joost. Laatstgenoemde heeft weer eens als eerste de krant gelezen. Omdat hij een Vis is, heeft hij uit de astrologische rubriek in de krant gelezen, dat hij beter in bed kan blijven. De kasteelheer leest nu in de rubriek dat hij een Boogschutter is. Nadat hij de voorspelde ochtendpap over zich heen krijgt uitgegoten door een struikelende Joost, schrijft hij woedend een brief op poten aan de redactie van de krant. Journalist Argus wordt hierop bij de hoofdredacteur O. Fanth Mzn ontboden. Naar aanleiding van een klacht van de welbekende Rommeldammer Bommel over de kwaliteit van de astrologische rubriek, dient de astrologische medewerker zich bij de hoofdredacteur te melden. Argus moet hem subiet opsporen. De hoofdredacteur stelt: "Als Bommel zich beklaagt, moet het een goede rubriek zijn!" De namopperende Argus loopt buiten meteen tegen magister Pas op, die als astromaan op wetenschappelijke basis de sterrenrubriek verzorgt en dus als professional wist dat zijn opdrachtgever hem zocht.

Heer Bommel vertelt verontwaardigd aan zijn jonge vriend Tom Poes, dat zijn protestbrief tegen de sterrenrubriek als resultaat heeft gehad dat deze is uitgebreid tot een hele pagina. Hij is een boogschutter van 5 uur 3 en moet oppassen voor verkoudheid. Hun gesprek leidt tot niets en heer Bommel neemt de bus naar de stad om zich mondeling te gaan beklagen bij de redactie van de krant. De bus krijgt echter pech aan de rand van de Zwarte Bergen,[3] en hij loopt er wat verloren rond. Magister Pas verwachtte hem echter al, omdat hij een boogschutter is van 5 over 3. Professor Sickbock meldt tevreden dat de apparatuur voortreffelijk werkt"" "Er valt niets meer aan te verbeteren. Ge kunt tevreden zijn, mijn waarde!" Hierop wordt de professor door de magister contractueel ontslagen. Hij moet zich reppen om de reeds ontboden krollen voor te blijven.

Heer Ollie komt professor Sickbock tegen, die verslag doet van zijn magnetische veldrichter. De geleerde vraagt heer Ollie om de veldrichter op te zoeken in de grot en de knoppen zo te beroeren dat het apparaat uitgeschakeld wordt. “Draai in de grot de grote zwarte knop naar links en de witte naar rechts.” Deze opdracht is niet echt aan hem besteed en hij is blij dat de eerder gestrande bus hem mee terug wil nemen naar de stad, omdat daar een reserve onderdeel beschikbaar is. Op een viersprong krijgt de lijnbus vervolgens geen voorrang van een van links komende wilde zwarte wagen, waar magister Pas op de bok heeft plaatsgenomen. Hij is op weg naar het noorden waar hij een bezoek brengt aan zijn pleegdochter Ivy, een schorpioen met de maan in de Maagd.[4] Na het uitwisselen van enige inleidende onaangenaamheden[5] is Ivy bereid om mee te gaan naar de rijk beladen grotten van magister Hocus Pas. Heer Bommel is intussen uitgestapt bij halte Bommelstein en brengt verslag uit aan Tom Poes. Die moet wat langer nadenken over Sickbock en een zwarte koets op een viersprong en neemt afscheid met zijn bekende “Hm”.

Buurvrouw Doddeltje heeft als vrouw alleen ook haar zorgen. Haar astrologische voorspelling was vandaag wel erg slecht! Je kunt je lot wel niet veranderen, maar ze is toch maar lid geworden van een gezelschap van astromanen. Bediende Joost is zo vrij geweest ook de horoscoop van de boogschutter te lezen, en wijst zijn werkgever bij thuiskomst op een ontmoeting met een zwarte vreemdeling. Hierop besluit de kasteelheer dat thuis zitten niets helpt en hij stapt in zijn Oude Schicht. Bij een telefooncel pikt hij Tom Poes op, die juist via de krant heeft vernomen dat de astrologische rubriek uit de Zwarte Bergen komt. Samen rijden ze die kant op. Ze bereiken ook samen de gezochte grot. Tom Poes wordt achterna gezeten door de krollen, die aan dagblindheid lijden, zodat zijn vriend ongestoord de grot kan binnentreden. Hij treft daar inderdaad een soort fabriek aan. De juiste instructie van de professor is hem wat ontschoten, zodat hij zomaar wat aan de knoppen draait. Buiten steekt er vervolgens een storm op. Niet ver van de grot van heer Bommel zijn Hocus Pas en Ivy nog steeds in bespreking. Ook daar wordt de storm hinderlijk totdat heer Bommel de knoppen maar weer eens een andere kant opdraait. Het bedienen van de knoppen amuseert hem zo dat hij het teken van de Boogschutter maar eens indrukt.

Heer Bommel gaat vervolgens smachtend naar het huis van zijn buurvrouw, die niet thuis blijkt te zijn. Boogschutter Hocus Pas kruipt over de vloer om een vriendelijke blik van Ivy te mogen ontvangen. Hij overhandigt haar een gedroogde ravenpoot, de sleutel tot al zijn bezittingen. Ivy zegt vervolgens dat hij op kan hoepelen. Maar ze heeft weinig verstand van de machine in de grot en de krollen weet ze niet bij zich te houden. Thuis bij de haard weet heer Bommel geen raad met zijn gevoelens. Joost constateert dat zijn werkgever verliefd is. Hij vreest dat juffrouw Doddel het op zijn centen heeft voorzien. Als de kasteelheer zijn buurvrouw een prachtig boeket aanbiedt, leegt Joost vanuit een torenkamerraam de stofzuigerzak boven hun hoofden, waarna Doddeltje met een vuile jurk afdruipt.

Tom Poes is inmiddels binnen in de grot geraakt bij Ivy, die met haar handen in het haar zit. Tom Poes wil haar wel helpen met de bediening van de machine, maar zet eerst het boogschutterlampje uit. Hierop verliezen zijn vriend en Hocus Pas hun dwangmatige verliefdheid. De magister weet met zijn krollen de grot en de ravenpoot te heroveren, maar Ivy ontsnapt.[6][7] Heer Bommel zit gezellig met Joost de gebeurtenissen door te nemen. Hij biecht op dat hij bijna zijn hart aan mevrouw Doddel had aangeboden. Joost houdt het op een lentebevlieging.

Op de krant en door bediende Joost wordt de volgende dag de astromanische rubriek node gemist. De betreffende medewerker is te druk bezig Ivy een lesje te leren. Omdat hij meer verstand heeft van de zwarte kunsten dan van de Sickbock-machine, is hij gedwongen een grote groep leeftijdgenoten van Ivy ook onder dezelfde lotsbestemming te brengen. Ivy treedt die avond op in Rommeldam bij de Vereniging van Astromanen, een gezelschap dat voor het grootste deel uit dames bestaat, waaronder Doddeltje.[8] Ze breekt een lans voor minder cijfertjes in de astromanie en meer gevoel. Dit om over het lot van de wereld te kunnen beschikken. Ook Joost wil de lezing bijwonen. Heer Ollie vertrouwt het niet en rijdt hem met de Oude Schicht achterna. Hij wordt direct het slachtoffer van de ‘astromanische dames’, die bestuurd worden door knoppendraaier Hocus Pas. Hij vlucht de krantenredactie binnen, waar de hoofdredacteur zich beklaagt tegen Argus over de kwaliteit van de astrologische rubriek. Heer Bommel geeft de krantenredactie de schuld van zijn toestand als vluchtend heer, te veel romantiek en liefde in de astromanische rubriek. De gezette Hoofdredacteur O. Fanth Mzn en heer Bommel verdedigen de belegerde deur met hulp van een bureau, terwijl journalist Argus een ooggetuige verslag opschrijft. Er wordt geroepen: "We willen Bommel". Dat staat in de sterren, noteert Argus. In zijn grot in de Zwarte Bergen ziet Hocus Pas dat er knoppen zijn ingedrukt, die van zijn vierkant een conjunct hebben gemaakt. Met priemende vingers drukt hij de lichtjes uit en de astromanische rust keert terug.

In de grot in de Zwarte Bergen is Hocus Pas nu hevig teleurgesteld dat Ivy niet naar hem toekomt. Hij geeft de apparatuur van de professor de schuld. De in de omgeving rondhangende Sickbock ziet het geknoei met lede ogen aan. Heer Bommel heeft duidelijk gefaald. Hij gaat proberen Tom Poes in te schakelen. Heer Bommel kan nu tot zijn verbazing het krantenpand ongestoord verlaten. Terwijl hij zich druk maakt over een confrontatie met zijn buurvrouw, komt Doddeltje hem meedelen dat ze haar lidmaatschap van de astromanes heeft opgezegd.

Hocus Pas heeft zijn lesje geleerd en sluit zijn grot af met magisch poeder. Zijn sterrenrubriek is nog steeds in de versukkeling, want alle Rommeldammers krijgen dezelfde horoscoop: "De sterren zullen u leiden". Zelfs Tom Poes voelt dat deze kracht zich nu ook over hem gaat uitstrekken. Zijn studie in de bibliotheek van de astrologie heeft hem toch al te denken gegeven. Op dat moment komt professor Sickbock langs. Hij waarschuwt: "Gebruik uw vrije wil, dan blijft ge er vrij van. Volgt ge me?" Tom Poes vindt dat vreemd omdat hijzelf de machine heeft gebouwd. Met welk doel? Professor Sickbock legt uit dat hij met de machine een wereld kan maken vol ordening en zonder opstandigheid, geleid door de wetenschap. Tom Poes stemt in met het plan om aan het geknoei van de alchemist een einde te maken, omdat dat toch ook zijn eigen plan was. In de bus naar de Zwarte Bergen legt de professor uit dat Hocus Pas iedereen hetzelfde wil laten denken. Dat kan alleen maar als men in het geheel niet denkt. Ter plekke toont de professor Tom Poes een kleine toegang tot de grot, een vulkaankratertje. Tom Poes klimt naar beneden en komt in de grot aan, met dezelfde opdracht als zijn vriend eerder kreeg over de zwarte en witte knop.

Massa's Rommeldammers trekken met verschillende motieven op naar de grot. Heer Bommel en Joost hebben daar hun eigen gedachten bij. Joost ziet dat door het hogere het verschil tussen heer en knecht zal wegvallen. Heer Bommel vindt echter dat een knecht zijn lot dient te dragen. Ook burgemeester Dickerdack en de markies de Canteclaer hebben hun meningsverschil. De magistraat wil de leiding van de sterren best eens bestuderen, doch de edelman houdt het liever op ‘’het Zelf”. De grot wordt nog wel beschermd door het magisch poeder, maar er wordt wel met stenen naar binnen gegooid. Ivy weet heel slim een poederdoos te bemachtigen, waar hamamelis poeder in zit, dat het magisch Pas-poeder ontkracht, waarmee de toegang van de grot werd beschermd. Terwijl Hocus Pas zich met Ivy bezighoudt, weet Tom Poes de knoppen om te draaien. Maar hij weet niet meer hoe precies. Het wordt wel donker in de grot en de Rommeldammers gaan naar huis. Ze worden echter door de krollen weer de grot ingedreven. De monstertjes waren door magister Pas te hulp geroepen. Het is ten slotte heer Ollie die de veldrichter definitief weet uit te zetten, daartoe aangezet door professor Sickbock, die twijfelt aan de handelingen van de Jonge Poes. Heer Bommel doet dit zo onoordeelkundig dat het apparaat vernietigd wordt, door overspanning van de octotron. Tom Poes ziet twee grote raven wegvliegen. Professor Sickbock ziet hoofdschuddend de vernietiging van zijn apparaat aan en tevens de opstijging van heer Bommel, omhoog gestuwd door het elektromagnetisch krachtenveld. Na een gesprek met Tom Poes beseft hij dat hij zelf schuld heeft omdat Bommel door zijn opdracht dubbel werk heeft gedaan.

Tom Poes weet een hooiwagen, bestuurd door Wammes Waggel, te laten stoppen. Hierin belandt de inmiddels brandend neerstortende heer, die verder doorstuitert in een poel met water. Zijn vriend trekt hem daaruit en samen lopen ze naar huis. Wammes Waggel vraagt zich af of hij het slachtoffer is geworden van hooibroei. Professor Prlwytzkofsky is onderweg in een gebouwtje bezig met weer- en sterrenkundige waarnemingen. Hij vraagt zich af of er een samenhang bestaat tussen schommelingen in de Van Allen-gordels en het klimaat. Bommel legt hem uit dat het komt door de sterren die hij persoonlijk in de lucht heeft laten vliegen.

Thuis op Bommelstein worden de vrienden opgewacht door Joost en Doddeltje. Laatstgenoemde heeft deze keer de maaltijd bereid, omdat zij heer Bommel wel terugverwachtte. Bediende Joost staat klaar om op te dienen. Op verzoek van Doddeltje legt heer Bommel uit wat er echt gebeurd is. De sterren hebben een grote invloed op ons lot, maar slechten[9] hadden zich van de sterren meester gemaakt. Maar hij heeft zelf de knoppen omgedraaid en er een einde aan gemaakt. "Iedereen is nu weer gewoon, behalve een heer, die altijd een heer blijft!" Op de hoofdredactie van de Rommelbode vindt nog een nabespreking plaats. De sterrenrubriek is er alweer niet. Volgens journalist Argus komt dat omdat de astromaan betrokken was bij de ontploffing. De hoofdredacteur besluit dat Argus in het vervolg de sterrenrubriek moet schrijven, met voor elk wat wils en een prettige toon. Omdat het extra betaalt blijft de rubriek regelmatig verschijnen. En op Bommelstein is Joost er tevreden mee, want hij heeft prettig nieuws uit de rubriek: "Hier staat, dat ik vandaag een prettig bericht zal krijgen en dat ik moet oppassen voor te veel werk. En u zult een rustige dag hebben in huiselijke kring, wanneer u mij toestaat".

• De astromanen in het Bommelhoorspel