Haarlemmerhout

In 1584 is de Hout bij Vlooienveld en de Hertenkamp herplant, in 1603 is de Grote Hout herplant. Nabijheid van bos en water (het Spaarne) was een belangrijke trekpleister voor de rijken. In die tijd was Haarlem vanaf Amsterdam relatief ver, maar wel goed bereikbaar. In de natuur van Haarlem stichtte men buitenplaatsen waar de rijke handelaren in de zomer vertoefden. Het bos waarin de buitenplaatsen gevestigd werden, ging later Haarlemmerhout heten.

Aan de noordkant van de Haarlemmerhout ligt Paviljoen Welgelegen. De Amsterdamse bankier Henry Hope liet deze villa tussen 1786 en 1789 bouwen als vervanging van Hofstede Welgelegen. Hope had het huis bedoeld als cultureel buitenverblijf om zijn kunstverzameling tentoon te spreiden. Hope beschouwde de Haarlemmerhout als zijn openbare voortuin. Met de gemeente kwam Hope overeen dat de Haarlemmerhout opnieuw beplant zou worden. Bij de herbeplanting werd rekening gehouden met het zicht op en het uitzicht vanuit het Paviljoen. Vanuit het huis werd een zichtlijn gevormd door boomgroepen zo te groeperen dat een diepte-effect ontstond. Hope kon daardoor vanuit zijn huis ver uitzien over het bos. Oude bomen werden daarbij zo veel mogelijk behouden.

De huidige ruimtelijke opbouw van de Haarlemmerhout dateert uit 1830 en is ontworpen door J.D.Zocher. Het stadsbos wordt ontworpen in Engelse landschapsstijl met een hertenkamp. De zichtlijn als bedacht door Hope is door Zocher grotendeels in stand gelaten. Ook oude bomen zijn weer zoveel als mogelijk gespaard, in de Haarlemmerhout zijn honderden monumentale bomen te vinden. Sinds 1830 omvat de Haarlemmerhout een aantal deelgebieden: het stadsbos de Grote Hout, het stadspark de Kleine Hout, het landgoed en natuurgebied Eindenhout.

De tuinarchitect Leonard Springer bracht alle kennis over de geschiedenis van de Haarlemmerhout bijeen in het boekje De Haarlemmerhout van 1583-1896.[1] In 1902 kreeg hij het beheer over De Hout. Onder zijn leiding is het bos uitgedund, zijn paden verhard en bloembollen aangeplant, waardoor een parkachtiger bos ontstond.

In de hongerwinter zijn veel jongere bomen gekapt door de bevolking om de winter door te komen.

In de jaren zestig werd de Haarlemmerhout aangepakt. Veel oude bomen werden gekapt, vaak om baan te bieden aan autoverkeer. Hierdoor wordt de Hout doorsneden door een provinciale weg: de N205 ofwel de Fonteinlaan, zoals het gedeelte van de Dreef in de Hout is genaamd. De kap van de bomen leidt ertoe dat er tot in de Tweede Kamer over de Haarlemmerhout wordt gesproken en dit gebied als eerste groene rijksmonument een beschermde status kreeg.

Dreefzicht is de voormalige buitensociëteit van het genootschap Trou moet Blijcken. Het is gebouwd in 1840 naar ontwerp van Zocher junior. In 1964 is Dreefzicht grondig verbouwd. Tegenwoordig bevindt zich hierin restaurant Dreefzicht van La Place. Het stond oorspronkelijk op een terp aan het eind van de Dreef omgeven door gazons met grote bomen. Met het doortrekken van de Dreef via de Fonteinlaan en de toegenomen verkeersdrukte kan Dreefzicht nu niet meer het centraal ontmoetingspunt in de Haarlemmerhout vervullen.

Aan de zuidkant van de Haarlemmerhout, omgeven door rhododendrons, is sinds 1962 een fontein met de beeldengroep het Hildebrandmonument te vinden. Deze beeldengroep stelt de figuren uit de Camera Obscura voor, naar het boek van Hildebrand, pseudoniem van de schrijver Nicolaas Beets. Ook Beets zelf is in de beeldengroep te vinden. De Camera obscura is een bundel met verhalen en verscheen voor het eerst in 1839. Eén van de bekendste verhalen is Een onaangenaam mensch in de Haarlemmerhout – dat verhaalt over een door Hildebrand doorgebrachte dag in de Haarlemmerhout samen met zijn onsympathieke neef Nurks. Na jaren van verval door vandalisme is op 13 september 2014, op de 200e geboortedag van Beets, de beeldengroep in ere hersteld, met replica's van duurzaam materiaal.[2]