Kaartnoorden
Het kaartnoorden of grid-noorden geeft op een kaart de richting van het noorden aan. Tegenwoordig is op kaarten het noorden meestal aan de bovenzijde. Met het kaartnoorden ligt de oriëntatie van de kaart vast. Op oude kaarten werd vaak het oosten als bovenzijde van de kaart genomen. Het woord oriëntatie, oriënt is oosten, verwijst daar nog naar.
Kaarten zijn vaak voorzien van een rooster (grid) dat op het kaartnoorden is "georiënteerd". Omdat de aarde een bol is en een kaart een plat vlak, treedt er altijd een vervorming op. Als gevolg van de in Nederland gebruikte stereografische kaartprojectie loopt de richting van het geografische noorden niet voor alle punten op de kaart evenwijdig aan de kaartrand (het kaartnoorden). In oost Nederland ligt het geografische noorden op de topografische kaart iets westelijk (afnemend tot -1,5°), in het westen juist iets oostelijk (oplopend tot +1,5°). Deze afwijking noemt men meridiaanconvergentie. Alleen op de lengtecirkel door de O.L. Vrouwekerk te Amersfoort, het centrum van het Nederlandse Rijksdriehoeksnet, is de afwijking 0°.
Relatie met relatieve richtingen
Op kaarten en andere beeltenissen wordt het noorden meestal boven afgebeeld, het zuiden beneden, het westen links en het oosten rechts. Dit schept het beeld dat de zuidpool de onderkant van de aarde is en de noordpool de bovenkant. Het afbeelden van de windrichtingen op andere zijden van een beeltenis wordt meestal als verwarrend, onprettig of als niet zoals het hoort ervaren.