Geldern

Geldern is een plaats die alleen door de loop der geschiedenis buiten het staatsverband der Nederlanden is gebleven, maar die een Nederlandse en Nederlandstalige oorsprong heeft. Haar historische betekenis voor deze regio is veel groter geweest dan haar perifere geografische ligging in een landelijk Duits grensgebied zou doen vermoeden. Haar omvang was altijd wel bescheiden, maar de stad was in de laatste drie eeuwen van geen historisch en potentieel belang meer. Pas in de laatste eeuwen groeiden bestuurlijke en cultureel-economisch belangrijke middeleeuwse stadjes, en die dat belang ook bleven vasthouden, uit tot de grote steden van tegenwoordig. Omdat Geldern niet meer van belang was bleef de plaats bescheiden van omvang tot op heden. Ook de uitgroei tot een regionale grotere stad bleef uit o.a. omdat de stad niet aan belangrijke handelswegen of rivieren of centraal in een groter gebied ligt en werd ook daarin voorbijgestreefd door buursteden als Venlo en Krefeld. Als in 1815 de grens voor Geldern niet zo ongelukkig was getrokken, was de stad niet zo excentrisch komen te liggen. Nu is zij gedoemd een marginale functie te vervullen, meer nog dan het historisch enigszins vergelijkbare Gulik (Duits: Jülich). Zo werd in 1975 het district Geldern opgenomen in het district Kleve. Thans is de plaats niet meer dan een kleine provincieplaats met een streekfunctie voor het onderwijs.

In 1543 kwam de stad met de rest van het hertogdom Gelre aan Karel V (Traktaat van Venlo). De stad zou tot 1703 bij de Zuidelijke Nederlanden blijven, met een onderbreking van 1578 (toen de stad in handen van de opstand en dus van de Noordelijke Nederlanden was) tot de Spaanse inname van 1587.

Bombardement op Geldern in 1703.

In 1703 werd Geldern tijdens de Spaanse Successieoorlog door Pruisen zwaar met artillerie gebombardeerd en ten slotte veroverd. Bij de Vrede van Utrecht in 1713 werd bekrachtigd dat de stad en het voormalige Overkwartier Pruisisch werd. De stad was grotendeels hersteld –- mede met geld van de koning van Pruisen -– van het bombardement van 1703, toen in 1735 een kruittoren ontplofte en het grootste deel van de stad weer verwoest werd. Ze werd later Duits, afgezien van de Franse bezetting van 1794 tot 1814. Na de Eerste Wereldoorlog lag Geldern in de Belgische bezettingszone van de Rijnprovincie. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd circa 80% van de stad verwoest door geallieerde luchtbombardementen.

Na de Tweede Wereldoorlog werd Geldern ingedeeld in de nieuwe deelstaat Noordrijn-Westfalen. In 1975 ging het district Geldern op in de Kreis Kleef.

Gelre in 1477

De plaats Geldern is in Nederland relatief onbekend, terwijl zij voor de Nederlanden toch zo'n belangrijke historische rol heeft gespeeld. Hier was immers het stamslot van de Hertog van Gelre. Niet alleen de huidige Nederlandse provincie Gelderland was er enkele eeuwen mee verbonden, maar ook, en nog veel langer, het grootste deel van het huidige Noord-Limburg met plaatsen als Venlo, Venray en Horst, alsmede een geringer deel van Midden-Limburg, bijvoorbeeld Roermond. In het afzonderlijke artikel Geschiedenis van Gelderen wordt uitgebreid op de historische situatie ingegaan.