Middelen van overtuiging

Ethos is het beroep dat de spreker doet op zijn eigen autoriteit en karakter om het publiek ervan te overtuigen dat hij of zij een gekwalificeerd spreker is. Volgens Aristoteles moeten overtuigende sprekers in hun betoog drie eigenschappen naar voren laten komen:[1]

1. Praktische intelligentie (phronêsis).
2. Een deugdzaam karakter.
3. Goede wil.

Opvallend is dat Aristoteles stelt dat de spreker deze eigenschappen vooral in zijn betoog naar voren moet laten komen. Dit impliceert dat sprekers vooral moeten tonen dat zij het juiste karakter bezitten in hun betoog, hoewel sommige sprekers overtuigender overkomen omdat ze:

1. Een notabel persoon in hun vakgebied zijn, zoals een universiteitsprofessor of een directeur van een bedrijf dat zich specialiseert in het onderwerp.
2. Zelf belangen te hebben bij het onderwerp in kwestie, door erbij betrokken te zijn. Denk aan de woordvoerders van een belangenvereniging.
3. Een indrukwekkend redeneervermogen tonen, zodat het publiek inziet dat de spreker ter zake kundig is.

Pathos draait om het gebruiken en bespelen van de emoties van het publiek van de spreker. Een belangrijk element in de overtuigingskracht, want "het succes van de pogingen tot overtuigen hangt af van de emotionele staat van het publiek; we oordelen immers niet hetzelfde wanneer we rouwen en vreugde ervaren of wanneer we vriendelijk of vijandig zijn."[1] In de Retorica draait dit aspect of middel van overtuiging om het verbinden van het betoog met de emotie die leeft in het publiek. Het is van belang om te benadrukken dat dit volgens Aristoteles binnen de inhoud van het betoog dient te gebeuren.

De inhoud van het betoog onderscheiden we dan ook van het toepassen van stijlfiguren, oftewel de keuzes die een spreker maakt in het presenteren van zijn of haar argumentatie. Dit zien we tegenwoordig ook als onderdeel van pathos.[2] Veelgebruikte retorische stijlfiguren zijn de volgende.[3]

• De metafoor of analogie, waarbij de spreker een impliciete vergelijking maakt om iets duidelijk te maken.
• De enumeratie, een stijlfiguur waarbij een opsomming wordt gebruikt om iets te benadrukken. Deze stijlfiguur is onder andere bekend in de volgende vormen: drieslag, anafoor en alliteratie.
• De climax en de anticlimax, waarbij respectievelijk een enumeratie in kracht toe- of afneemt.
• Het chiasme, een herhaling met een omkering, zoals "dames en heren / jongens en meisjes."
• De retorische vraag, een vraag die de spreker zijn of haar publiek stelt, zonder daar een antwoord op te verwachten.

Logos beroept zich op een logische redenering, het vermogen van de menselijke rede en de kennis die de mensen van de wereld en elkaar bezitten. Het woord logica is van logos afgeleid. Logos refereert aan het argument an sich als onderdeel van het betoog van de spreker. Aristoteles maakt in zijn werk onderscheid tussen twee soorten argumentatie. Enerzijds inductieve en anderzijds deductieve argumentatie.[1]

• Inductieve argumentatie paradeigma wil zeggen dat vanuit een individueel voorbeeld naar een algemene these wordt gewerkt.
• Deductieve argumentatie syllogisme werkt andersom, dat wil zeggen vanuit een algemene these. In de Ars Rhetorica is een enthymeem een retorisch syllogisme.