Diaspora (antropologie)

Museum of the African Diaspora in de Amerikaanse stad San Francisco

Onder de Afrikaanse diaspora verstaat men de verspreiding van mensen uit Afrika over de hele wereld, die het gevolg was van de slavenhandel en, in post-koloniale tijden, door emigratie om economische en/of politieke redenen.

Migratie van de Albanese Kosovaren naar West-Europa, Turkije en de V.S. tussen de jaren 40 en de jaren 80. De Albanese Kosovaren die in het buitenland werkten, moesten 3% van hun loon afstaan om de sociale zorg van Kosovo te ondersteunen. Deze sociale zorg was volledig onafhankelijk van het Servische bestuur.

De Armeense diaspora is al sinds de oudheid aan de gang. Toen er grote aantallen Armenen samen met de Russen tegen het Ottomaanse Rijk tussen 1880 en 1915 vochten, vluchtten velen van hen naar andere landen, hetgeen de Armeense diaspora wordt genoemd.

Ten tijde van Qin Shihuang leefden de meeste Han-Chinezen in het Centraal-Chinese gebied Zhongyuan. Na zijn veroveringen in het zuiden begon de Chinese diaspora. Deze is nu nog steeds aan de gang. Sinds de laatste honderd jaar zijn de Chinezen in bijna elke uithoek van de wereld te vinden. In de Chinese cultuur heeft men het weleens over "waar mensen wonen, wonen ook Chinezen". Chinese migranten worden meestal overzeese Chinezen genoemd.

Grieken verstaan onder de Griekse diaspora de verspreiding door migratie van Grieken over diverse delen van de wereld, zoals de Verenigde Staten, West-Europa en Australië.

De Hindoestaanse diaspora begon in de 19e eeuw, toen vanuit Brits-Indië contractarbeiders naar veel plaatsen binnen en buiten het Britse Rijk trokken; daardoor zitten er nu nog steeds mensen van Zuid-Aziatische afkomst onder andere in Oost-Afrika, Zuid-Afrika, Mauritius, de Fiji-eilanden en het Caraïbische gebied. Ook het ronselen en verschepen van ongeveer 35.000 Hindoestanen naar Suriname in de periode 1873-1916 valt hieronder. Na de onafhankelijkheid van Suriname vertrokken er velen naar Nederland, omdat zij geen vertrouwen in het zelfbesturend vermogen van Suriname hadden.

Deze diaspora leidt soms tot spanningen, zoals op de Fiji-eilanden, waar de Hindoestanen talrijker zijn dan de autochtone bewoners, die de politieke controle willen behouden, en in Oost-Afrika, waar zij niet altijd populair zijn vanwege hun onevenredig sterke positie in het zakenleven. Dit leidde zelfs tot een massale uitwijzing van Hindoestanen, in 1968 vanuit Kenia en in 1972 vanuit Oeganda. Terugkeer naar het onafhankelijke India bood hen, evenals de Surinaamse Hindoestanen, te weinig uitzicht op een redelijk bestaansniveau; de meesten zijn naar Zuid-Afrika, Canada, of naar het Verenigd Koninkrijk gemigreerd. De instroom van tienduizenden Hindoestanen in 1968 in het VK was de directe aanleiding tot de beruchte 'rivieren van bloed'-rede van de conservatief-nationalistische politicus Enoch Powell.

Met Javaanse diaspora worden Javanen aangeduid die niet op het eiland Java wonen. Dit kan binnen Indonesië zijn, ten gevolge van het transmigrasiproject van de Indonesische overheid, of ook daarbuiten. Doorheen de geschiedenis zijn grote groepen Javanen als arbeiders vertrokken uit Java vertrokken, bijvoorbeeld naar het huidige Maleisië, Singapore en Nieuw-Caledonië. Deze migratie gebeurde vaak in meer of mindere mate onvrijwillig. Arbeiders werden misleid, misbruikt en soms zelfs tot slaaf gemaakt. Ook vandaag werken nog vele Javanen als gastarbeiders, bijvoorbeeld in Taiwan of Saoedi-Arabië.

Een bekende groep in de Javaanse diaspora zijn de Javaanse Surinamers: afstammelingen van Javaanse contractarbeiders (en vrije migranten) die in de periode 1890-1939 naar Suriname kwamen en daar bleven. Vanuit Suriname vond later (vooral rond de onafhankelijkheid van Suriname) een secundaire migratie plaats, zodat ook buiten Suriname grotere groepen Javaanse Surinamers leven, vooral in Nederland, Frans-Guyana en op Sumatra. Zie ook Javaanse Surinamers#Diaspora.

Twee Joodse meisjes in Samarkand rond 1900

Beth Hatefutsoth, het museum van de Joodse diaspora, in Tel Aviv

In Joodse context betekent het woord diaspora de eerste verstrooiing van het Joodse volk over de antieke wereld van het Midden-Oosten als gevolg van de vernietiging van de eerste Tempel van Jeruzalem rond 587 v.Chr. door de Babyloniërs. De grootste verspreiding, en nu over bijna de gehele wereld, namelijk Noord-Afrika, Europa, Azië en, na de middeleeuwen, Amerika begon echter na de mislukte Joodse opstand in 135 na Chr., die door Julius Severus werd neergeslagen. Kenmerkend was bij deze verspreiding dat men vrijwillig vertrok om elders een nieuw bestaan op te bouwen. De moderne beweging die de Joodse diaspora wil beëindigen is het zionisme, dat ontstond in de 19e eeuw, met destijds als belangrijkste woordvoerder Theodor Herzl.

De situatie van de rooms-katholieken in het noorden van Nederland noemt men weleens de "katholieke diaspora".[1][2] Dit geldt in het bijzonder voor het huidige bisdom Groningen, omdat de katholieken in Noord-Nederland een kleine minderheid vormen. Men kan echter niet zeggen dat ze uit hun oorspronkelijk woongebied verdreven of vertrokken zijn, zodat de term 'diaspora' onterecht is.

Onder de orthodoxe diaspora wordt verstaan de verspreiding van oosters orthodoxe gelovigen vanaf de 20e eeuw. Buiten de van oorsprong oosterse patriarchaten zijn er nu overal ter wereld orthodoxen. Orthodoxen verlieten van oorsprong orthodoxe landen, dit noemt men de orthodoxe diaspora. Zij trokken naar niet-orthodoxe landen in West-Europa, Amerika en Australië. Als gevolg hiervan verspreidde de orthodoxie zich over de gehele wereld. De orthodoxe diaspora is nu eigenlijk een foute term. Orthodoxen in West-Europa, Amerika en Australië waren van oorsprong afkomstig uit Oost-Europa en het Midden-Oosten, toen was de term juist. Maar toen de 2e generatie opgroeide, merkten zij dat ze deel uitmaakten van het land waar ze woonden en dat ze geen immigranten meer waren. De orthodoxe kerken zijn in deze landen, waaronder in Nederland, nog steeds georganiseerd als kerken in de diaspora.

Term die in de Sloveense literatuur gebruikt wordt voor verschillende emigratiegolven.

• (en) The African Diaspora Policy Centre