Conserve (W.F. Hermans)

Hermans schreef Conserve in 1943, gedurende de bezetting. In 1946 verscheen een fragment in het tijdschrift Criterium, waarvan Hermans redacteur was. Hermans had het manuscript aangeboden aan uitgeverij Contact, waar het echter werd afgewezen omdat men het verhaal 'te negatief' vond om in het fonds te passen.[1] Wel verscheen een fragment in het juninummer van het door Contact uitgegeven tijdschrift Proloog. De zogeheten 'circulatie-envelop' waarin inzendingen langs de redacteuren van het tijdschrift rondging en die daarop hun aanmerkingen noteerden, is bewaard gebleven en bevindt zich thans in het Letterkundig Museum. Hierop staat dat Hermans' inzending op 3 mei 1946 was ingekomen en op 22 juli afgehandeld, wat erop wijst dat het juninummer te laat verscheen.[2] De redactionele notities wijzen uit dat de toen nog onbekende Hermans veel indruk maakte: 'Hermans lijkt mij een van de meestbelovende prozaschrijvers', noteerde redactielid Kees Lekkerkerker op 15 juni. 'Hoewel de roman als geheel m.i. niet geslaagd is,' noteerde redactielid Scheepmaker, 'bevat hij vele waarborgen voor H.'s belangrijkheid als prozaïst. Vooral de stijl is opmerkelijk.' Als laatste oordeelde redactielid Spierdijk op 16 juli: 'Voor. Goed geschreven, tamelijk onsympathiek.'[3] Toen het nummer verscheen, was al bekend dat de roman zou verschijnen bij W.L. Salm & Co. te Amsterdam. Voor de bundel Drie melodrama's (G.A. van Oorschot, 1957) werd de roman geheel herschreven. In 2005 verscheen Conserve samen met De tranen der acacia's (1949) als deel 1 in Hermans' Volledige werken.

Het verhaal speelt gedeeltelijk in de Verenigde Staten onder de Mormonen in Salt Lake City en gedeeltelijk in Zuid-Amerika onder de indianen. Ferdinand en Onitah zijn de hoofdpersonen.

• Kees de Bakker (red.), Over Conserve. De eerste roman van Willem Frederik Hermans
• Frans A. Janssen en Sonja van Stek, Bibliografische beschrijving van alle drukken van Conserve. In: Frans A. Janssen en Sonja van Stek, Het bibliografische universum van Willem Frederik Hermans. Tweede, herziene en uitgebreide versie in samenwerking met Peter Kegel, Willem Frederik Hermans Instituut, 2005, 23.
• Frans A. Janssen en Sonja van Stek, Bibliografische beschrijving van alle drukken van Drie melodrama's. In: Frans A. Janssen en Sonja van Stek, Het bibliografische universum van Willem Frederik Hermans. Tweede, herziene en uitgebreide editie in samenwerking met Peter Kegel, Willem frederik Hermans Instituut, 2005, 75-77.
• Medewerkers Huygens ING: Tekstgeschiedenis en Tekstbezorging Conserve (1947)
• G.F.H. Raat, Literatuur als noodzaak. Willem Frederik Hermans: Facetten van een schrijverschap. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2010. Blz 69-89 over Conserve.