Bussum-Zuid
Bussum-Zuid is behalve de naam van een treinstation (station Bussum-Zuid), ook de informele naam van een grote, naoorlogse uitbreidingswijk in Bussum, in de Nederlandse gemeente Gooise Meren (provincie Noord-Holland). Ze ligt grotendeels ten zuiden van de doorgaande weg met de naam Ceintuurbaan, die voordien de zuidelijke grens van de bebouwing in Bussum vormde. Het gebied werd voor zijn bebouwing aangeduid als de Engh. Deze naam is ook gegeven aan het huidige bestemmingsplangebied, waarvan de wijk de kern vormt. Drie oudere deelgebieden van dit plangebied, de Dennen, het Nijverheidskwartier 1977 en de Heilig-Hartwijk, liggen juist nog ten noorden van de Ceintuurbaan. Aan de westelijke zijde wordt het gebied begrensd door het plangebied Zuid-West.
De postcode is 1403.
| Wijk van Gooise Meren | |
 | |
Kerngegevens | |
| Gemeente | Gooise Meren |
| Coördinaten | 52°15'54"NB, 5°10'34"OL |
| Oppervlakte | 165 ha |
| Inwoners (2017) | 9.320[1] |
| Detailkaart | |
 | |
| Topografische kaart van Bussum (2014) | |
De wijk vormt ongeveer een derde van de bebouwde kom van Bussum en materialiseert de snelle, naoorlogse expansie van Bussum in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. In 1966 bereikte de bevolking van Bussum haar hoogtepunt met 42.074 inwoners. Nadien kromp het inwonertal weer met bijna een kwart (32.731 inwoners per 1 mei 2014).
De wijk bestaat inmiddels een halve eeuw. De snelle, planmatige naoorlogse nieuwbouw heeft er sterk zijn stempel op gedrukt. Voor een naoorlogse uitbreidingswijk is het percentage hoogbouw echter opvallend beperkt gehouden, met name in het gebied Oostereng. Langzaamaan worden bepaalde markeringselementen inmiddels vervangen door meer hoogwaardige, meer zorgvuldig ontworpen nieuwbouw, waarmee de wijk architectonisch aan aanzien wint. Ook is de bestrating vanaf 2009 in de hele wijk vernieuwd.
De zuidrand van de wijk is met name bevoorrecht door zijn bijzonder gunstige, geheel open ligging aan het Goois Natuurreservaat. Alleen aan deze zuidoostkant van Bussum doet zich die situatie voor. De wijk Bussum-Zuid beslaat alleen het zuidelijk deel van Bussum ten oosten van de weg en de spoorlijn naar Hilversum. Het zuidelijke deel van Bussum ten westen daarvan (het plangebied Zuid-West) is grotendeels groen en vrijwel onbebouwd (begraafplaatsen, heide en weilanden). Dat is ook het enige nog groene gebied van grotere omvang binnen de nauwe, aan drie zijden geheel volgebouwde grenzen van de voormalige gemeente Bussum.
Een (niet meer zo) eenzame poortwachter
Het meest markante gebouw van Bussum-Zuid stond er al toen de wijk nog niet bestond. Het lag anno 2009 nog geheel geïsoleerd. In de uiterste zuidwestpunt van Bussum-Zuid, buiten de bebouwde kom, ingeklemd in een stukje bos tussen de spoorlijn naar Hilversum en de N524, stond als een eenzame poortwachter van de gemeente Bussum de merkwaardige voormalige watertoren van ir. Halbertsma uit 1897. Dit stukje valt niet onder het plangebied de Engh, maar onder het gebied Zuid-West, waarvan ook de Franse Kamp deel uitmaakt.
Het oorspronkelijk 35 meter gebouw oogde tot voor 2010 als een bouwsel uit de arme naoorlogse jaren, maar dat kwam door de ontsierende mantel die in 1967 rond de originele kap was aangebracht (zie onderstaande fotogalerij). In het kader van een grootscheepse renovatie van de toren is in mei 2009 deze aluminium mantel verwijderd. Daarvoor in de plaats kwam een cilindervormige opbouw met geheel glazen wanden. Verbonden met dit thans 30 meter hoge herkenningspunt van Bussum-Zuid is een kantoorpand (3000 vierkante meter) gebouwd, het meest duurzame kantoorgebouw van Nederland. In het bovenste gedeelte bevinden zich kantoor- en vergaderruimtes. Na de vervanging van de aluminium kap door de glazen opbouw biedt de top een panoramisch uitzicht, reikend tot aan de Johan Cruijff ArenA en de Utrechtse Dom.
Vijverpark
Het Vijverpark met zijn karakteristieke fontein is gelegen bij de zuidelijke entree van Bussum, op de hoek van de Bussumer Grindweg en de Ceintuurbaan, bij het woonzorgcentrum De Antonius Hof. Voorheen lag hier een 'nevenwerk' van Fort Werk IV, onderdeel van het 'Offensief van Naarden'. Het park werd aangelegd in 1941. De afgegraven grond is gebruikt voor de demping van de Bussummer haven.
Groene Long
De wijk bestaat uit twee grote delen, de Westereng en de Oostereng, die van elkaar worden gescheiden door een langgerekte parkachtige strook, de zogeheten Groene Long. Deze biedt plaats aan een groene zone met speelweiden, een hertenkamp, en een in 2012 nieuw aangelegde speeltuin met horeca-paviljoen (zie onder).
Ten noorden van de Ceintuurbaan loopt deze zone door via sport- en recreatieterreinen, naar het theater- en congrescentrum Spant!, en het historische Fort Werk IV. De groene long brengt ook een zekere sociale scheiding aan, hetgeen voor Bussum en het Gooi in het algemeen, niet ontypisch is. Het oostelijke deel bezit echter niet het elitaire karakter van sommige andere Bussumse en Naardense woonwijken, doordat bij de realisatie ervan is afgeweken van de hier oorspronkelijk geplande minder dichte bebouwing.
Paviljoen Heidezicht
Aan het zuidelijke einde van de groene long, in het verlengde van de Randweg en het hertenkamp, met vrij uitzicht op de heide, is in 2012 een nieuwe, natuurlijke speeltuin met horecapaviljoen ingericht, 'Heidezicht' geheten. Het ontwerp is van architectenbureau Rooijakkers + Tomesen uit Amsterdam.[2][3][4] Zij maakten een ingebed paviljoen met een grote rieten kap, die twee gesloten bouwdelen aan elkaar verbindt.[5][6] Ongeveer op deze plek lag tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw al een bekende speeltuin met café (Van Rosmalen)[7], maar na de sluiting daarvan had het terrein enkele decennia ongebruikt gelegen.
Bussumerheide
Aan de zuidkant grenst de wijk over de hele breedte direct aan de Bussumerheide, hetgeen zelfs voor het Gooi een unieke situering betekent. In de zuidwestpunt bezit Bussum het noordelijke stukje van de vroegere zanderij, aansluitend op de zogeheten Hilversumse sportvallei. Daar bevinden zich een drietal sportaccommodaties: het honkbalstadion van HCAW, het voetbalterrein van Allen Weerbaar (AW), en de sporthal De Zanderij.
Een spectaculaire voorziening vormt de in 2006 gereedgekomen natuurbrug Crailo, die via een breed zandlichaam in één 800 meter lange ruk over drie opeenvolgende hindernissen voert: de dubbele spoorlijn, het spooremplacement Crailoo en de provinciale weg, en zo aansluiting geeft op het Spanderswoud bij Hilversum. Hij is niet voor gemotoriseerd verkeer toegankelijk, maar vormt het domein van ruiters, fietsers, wandelaars en de op de heide en in het bos vrij levende dieren, waaronder reeën. Doordat deze brug op de oorspronkelijke hoogte van de door afgraving ontstane utilitaire terreinen ligt, wordt het natuurgebied weer aangeheeld en ligt de ondergelegen infrastructuur nu als het ware in een tunnel.
Laatste uitbreiding
In de jaren zestig van de 20e eeuw werd deze zuidelijke uitbreiding als een rustige, typische woonwijk gebouwd. De wijk heeft (vooral in de Oostereng) slechts weinig hoogbouw, weinig winkelgelegenheid en publieke functies; de laatste bestonden uit drie successieve dépendances van de bibliotheek op telkens verschillende locaties, maar inmiddels opgeheven, alsmede een drietal kerken, waarvan er een is verdwenen. Ook enkele scholen zijn inmiddels opgeheven. Een ervan biedt huisvesting aan de Volksuniversiteit en aan Versa Welzijn, dat sociaal buurtwerk aanbiedt. De wijk is voorzien van twee grote woon/zorgcomplexen voor ouderen (De Antoniushof in de Westereng, De Heul in de Oostereng).[8]
De wijk vormde de laatste substantiële uitbreiding van Bussum, dat al erg krap in zijn grondgebied zat en met deze uitbreiding praktisch geheel is volgebouwd.
Alleen de tegen Bussum aan gelegen Hilversumse Meent is een nog latere uitbreiding aan de westkant van Bussum, daterend uit de tweede helft van de jaren zeventig. Logistiek en infrastructureel kan die ook als nieuwbouw bij Bussum beschouwd worden, maar formeel behoort deze wijk tot de gemeente Hilversum.
Kerken
- De katholieke Sint-Jozefkerk (Ceintuurbaan, hoek Laarderweg) is ontworpen door architect H. van Putten, 1952-1953. Opvallend is de losse klokkenstoel uit 1960.[9]
- De oorspronkelijk hervormde Verlosserkerk, thans SoW Gemeente Bussum, ligt aan de H.A. Lorentzweg (hoek Ceintuurbaan). Het gebouw, wegens zijn vorm ook wel de "Scheepjeskerk" genoemd,[10] is uit 1956 en is ontworpen door de architectenbureau Nielsen, Spruit en Van de Kuilen.[11]
- De gereformeerde Zuiderkerk aan de Ceintuurbaan/Abraham Kuyperlaan, een zaalkerk uit 1956 in traditionalistische stijl, is gesloopt in 2003 en vervangen door een wooncomplex van stadswoningen en appartementen (gebouw Freya).[12][13] De kerk werd in oktober 1999 overbodig, toen men in SoW-verband de nabij gelegen NH Verlosserkerk aan de Lorentzweg ging gebruiken. Die kerk is daartoe in 1998 fors verbouwd voor ruim vier ton (in Nederlandse guldens).
Andere markeringspunten
Station Bussum Zuid
Aan het westelijk einde van de wijk ligt, aan de overzijde van de spoorlijn en lager gelegen, het gelijknamig spoorwegstation Bussum Zuid, een parkeer- en reis-station, dat in mei 1966 werd geopend. Bij dit station ligt een Bastion-hotel en een ruim parkeerterrein, ten dele ook bestemd voor vrachtwagens. Met de heringebruikname van station Hilversum als intercitystation in december 2007 is de sneltrein serie 5800 (Amsterdam Centraal-Amersfoort vervangen door een sprinter, waardoor Bussum Zuid een kwartierdienst met Hilversum, Naarden-Bussum en Weesp heeft gekregen. Sindsdien wordt het parkeerterrein van station Bussum Zuid ook veel door Hilversummers en andere niet-Bussumers gebruikt en is het op weekdagen zwaar overbelast.[14][15]
Crailo
Aan het oostelijk einde van de wijk ligt de voormalige Kolonel Palmkazerne, met militaire oefenterreinen van de vroegere legerplaats en het voormalige AZC Crailo. De Kolonel Palmkazerne werd in 1939 in gebruik genomen. Zij sloot begin 2006. Op termijn zal de kazerne een nieuwe bestemming krijgen.
Galerij
Voormalige Kolonel Palmkazerne
De watertoren uit 1897 met zijn provisorische aluminium mantel (1967), voor de renovatie (2009). – Watertoren (Bussum)