Boekverbranding

Verbranding van 'niet-nazistische' boeken in Berlijn, 10 mei 1933

Werken van Macrobius, ca. 1470. Verbrand door de Duitsers bij de geplande verwoesting van Warschau, 1944

• De boekverbranding en geleerdenbegraving (213 en 210 v.Chr.): Qin Shi Huangdi, de eerste keizer van het verenigde China, liet boeken en geschriften van vorige regimes verbranden om zijn regering te legitimeren. Hij zou bovendien zo'n 460 geleerden levend hebben laten begraven. Wat er precies gebeurd is, wordt tegenwoordig betwijfeld.
• De boeken van Arius en zijn navolgers, na het Concilie van Nicaea (325 n.Chr.) vanwege ketterij.
• In 392 werden de klassieke boekrollen uit het Serapeum en de Bibliotheek in Alexandrië door groepen christelijke monniken verbrand.
• In 1233 werd het boek van Maimonides verbrand in Montpellier.
• In 1242 werden er op bevel van Lodewijk IX van Frankrijk, ook bekend als Lodewijk de Heilige, vele exemplaren van de Talmoed verbrand in Parijs
• Boeken van Luther werden verbrand op bevel van de toenmalige paus. De boeken van Luther gingen in tegen het gezag van de paus, en zouden dus ook 'tegen Gods wil' ingaan.
• Na de Spaanse verovering van Mexico werden vele inheemse codices van de Precolumiaanse cultuur verbrand door Spaanse missionarissen. Bekend in deze context is vooral Diego de Landa. Zijn tijdgenoot benoemd in het Allerheiligste Officie van de Inquisitie, Juan de Zumárraga, deed hetzelfde met de boeken van de Azteken. Deze inquisiteur liet de nationale archieven van Anahuac op de markt van Tlaltelolco publiekelijk verbranden. De brand duurde verschillende dagen en nachten lang.
• In 1526 staken Ottomaanse soldaten onder leiding van sultan Suleiman II in Buda de Bibliotheca Corviniana in brand. Deze bibliotheek in 1471 gesticht door Koning Matthias Corvinus was een van de parels aan de Hongaarse kroon. Het was een poging om de cultuur van het veroverde volk uit te wissen.
• In 1806 legden de nakomelingen van Suleiman de Fatimid Bibliotheek in Caïro in de as. De bibliotheek bevatte ruim 100 000 zeldzame boekwerken.
• In 1817 verbrandden Duitse studenten onwelgevallige boeken en voorwerpen die in verband werden gebracht met de Duitse verdeeldheid en de Napoleontische bezetting op het Eerste Wartburgfest; overigens betrof dit wat de boeken betrof een symbolische verbranding waarbij "Makulaturballen" (gebruikte exemplaren en onbruikbare misdrukken) het moesten ontgelden.
• In de jaren voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog moesten in Duitsland alle boeken die niet aan de eisen van de Cultuurkamer voldeden verbrand worden. Dit gebeurde onder andere op 10 mei 1933 in Berlijn op de Opernplatz. In andere Duitse steden werden die dag, maar ook op andere data, eveneens boeken verbrand. Het ging om boeken van onder andere Thomas Mann, Erich Maria Remarque, Franz Kafka, Karl Marx en H.G. Wells. In Duitsland zijn meerdere monumenten ter nagedachtenis aan de boekenverbrandingen, waaronder één in de vorm van lege boekenkasten in Berlijn.
• Naar een gerechtelijk bevel werden vele boeken van Wilhelm Reich verbrand in 1956.
• Op 1 juni 1981 staken Singalese politieagenten de openbare bibliotheek van Jaffna in brand, om het verleden van de Tamils te treffen. Van de ruim 95.000 boeken en manuscripten mocht niet een uit de vlammen worden gered. Onder de verloren werken waren het originele exemplaar van de Yalpana Vaipavamalai (een geschiedenis van Jaffna), verluchte edities van de Ramayana, vroegkoloniale verslagen van Ceylon en commentaren op de Tolkappiyam (de oudste Tamil grammatica).
• Het boek De Duivelsverzen (1988) van Salman Rushdie werd wereldwijd door islamisten verbrand na een fatwa van ayatollah Khomeini (geestelijk leider van Iran), die tevens inhield dat Rushdie en zijn helpers vermoord dienden te worden.
• Generaal Pinochet liet na de militaire staatsgreep uit alle bibliotheken van Chili het boek Don Quichot van Cervantes verwijderen en vernietigen. Hij meende in de roman een reden van burgerlijke ongehoorzaamheid te zijn tegengekomen. Ook het boekje Para leer al Pato Donald, een kritische beschouwing over Disney-strips, trof dit lot.
• Harry Potterboeken van de schrijfster J.K. Rowling werden verbrand door Amerikaanse christenen die de boeken als satanisch beschouwden.
• Het kerkgenootschap Dove World Outreach Center in de Amerikaanse staat Florida was van plan om op 11 september 2010 korans te verbranden. Het gemeentebestuur had de actie verboden omdat het openbaar in brand steken van boeken in het plaatsje Gainesville niet is toegestaan. De kerk ging ondanks het verbod toch door met de actie die zij zag als een herdenking van 9/11. Uiteindelijk zag men van de verbranding af.

De 19e-eeuwse Duitse dichter Heinrich Heine heeft in 1820 in zijn werk Almansor de beroemd geworden uitspraak gedaan dat "wo man Bücher verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen" ("Waar men boeken verbrandt, zal men uiteindelijk ook mensen verbranden").

• Alberto Manguel, The Library at Night. Uitg. Knopf, Canada, 2006 (Nederlandse vertaling: De bibliotheek bij nacht, 2007 - zie hoofdstuk V: De bibliotheek als schaduw).

Zie de categorie Book burning van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.