1933

januari

• 4 - Anton de Kom arriveert per schip uit Nederland in Suriname. Omdat het gouvernement overal affiches heeft opgehangen om tegen de "agitator" te waarschuwen, staan honderden mensen op de kade ter verwelkoming.
• 7 - Verschijning van de eerste editie van Volk en Vaderland, het weekblad van de NSB.
• 11 - Tijdens de Januariopstand in Spanje komt het in het gehucht Casas Viejas in de provincie Cádiz tot een aanvaring tussen anarchisten en de Guardia Civil, waarbij 21 doden vallen.
• 17 - De Volkenbond zendt een scherpe waarschuwing aan Peru, dat met Colombia in een kleine oorlog is geraakt rond het bezit van de stad Leticia.
• 26 - De Friezin Sjoukje Bouma wordt de eerste Nederlandse kampioen schaatsen op de korte baan bij de vrouwen.
• 29 - Bij verkiezingen voor de Dail halen de republikeinen van Eamon de Valera nipt een absolute meerderheid.
• 30 - President Hindenburg benoemt op aanraden van Franz von Papen Adolf Hitler tot rijkskanselier. Von Papen wordt vicekanselier, en ook verder zitten er voornamelijk niet-NSDAP-leden op de sleutelposities.

februari

• 1 - De Surinaamse communist Anton de Kom wordt gearresteerd als hij een petitie wil gaan aanbieden aan de gouverneur.
• 4 - Op het Nederlandse pantserschip Hr. Ms. De Zeven Provinciën breekt muiterij uit, naar aanleiding van de bezuinigingen.
• 7 - Op het gerucht dat Anton de Kom zal worden vrijgelaten, stroomt het Oranjeplein vol. Als de menigte weigert te vertrekken schieten de ordetroepen. Er vallen 2 doden en 22 gewonden.
• 10 - De gewelddadige wijze waarop de muiterij wordt neergeslagen (er wordt een bom op het dek gegooid) leidt tot protesten.
• 25 - Nadat de Volkenbond Japan als agressor aanwijst in het conflict met China, en een autonoom Mantsjoerije binnen China steunt, stapt Japan op uit de Volkenbond.
• 27 - Het Rijksdaggebouw gaat in vlammen op. Als dader wordt de Nederlander Marinus van der Lubbe aangewezen. De regering-Hitler maakt van de gelegenheid gebruik om verregaande maatregelen tegen de communisten te nemen. Zie: Rijksdagbrand.
• 28 - Deze maatregelen van de nazi-regering, die een eind zullen maken aan vele vrijheden in het Duitse Rijk, treden in werking.

maart

• 3 - Op de laatste dag van zijn presidentschap tekent Herbert Hoover de "Buy American Act", een reeks van protectionistische maatregelen.
• 5 - De verkiezingen voor de Rijksdag leveren een overwinning op voor de NSDAP, die 288 van de 647 zetels behaalt. Omdat de zetels van de communistische KPD niet worden meegeteld, is dit zelfs een absolute meerderheid.
• 21 - Het eerste concentratiekamp Dachau voor politieke gevangenen is gebruiksklaar.
• 22 - President Roosevelt tekent een wet die de verkoop toestaat van bier en wijn met een alcoholpercentage tot 3,2%. Drie weken later loopt in Hoboken, New Jersey, een schip de haven binnen volgeladen met Heineken bier.
• 23 - De nieuwe Rijksdag stemt in met de machtigingswet van 1933 (Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich), waarmee de parlementaire bevoegdheden aan Hitler worden overgedragen.

1 april: boycot van Joodse winkels in Duitsland. Op het bord: "Duitsers! Weert u! Koop niet bij Joden!"

april

• 1 - In Duitsland wordt een boycot van Joodse winkels en bedrijven gehouden. In de nacht voordien wordt op de ruiten geschilderd: "Gevaar! Joodse winkel."
• 1 - Boeken van communistische, joodse en andere het regime niet welgevallige schrijvers worden in Wupperthal uit bibliotheken verwijderd door leden van de nationaalsocialistische Studentenschaft.
• 10 - De regering van Hitler verklaart 1 mei per wet tot betaalde "Feestdag van de nationale arbeid". Middels deze door Joseph Goebbels voorgestelde maatregel weet Hitler een groot aantal vakbondsleiders naar Berlijn te lokken om ze vervolgens gevangen te nemen en naar concentratiekampen af te voeren.
• april - In een ongemeen felle verkiezingscampagne wijt de lijsttrekker van de Anti-Revolutionaire Partij Hendrikus Colijn de muiterij op de Zeven Provinciën aan gestook van de socialisten en communisten. De Christelijken boeken winst en Colijn formeert zijn tweede kabinet.

10 mei: Boekverbranding.

mei

• 5 - Om de aanhoudende crisis in de landbouw te bestrijden komt de Nederlandse regering met de Landbouw-Crisiswet.
• 7 - De nieuwe Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt kondigt een aantal maatregelen aan die de economie uit het slop moeten halen, de zogenaamde 'New Deal'. Eén ervan is dat de Verenigde Staten de goudstandaard verlaat, een andere maatregel omvat een uitgebreid pakket aan werkverschaffing.
• 10 - Anton de Kom wordt zonder vorm van proces op de boot terug naar Nederland gezet.
• 10 - In Berlijn worden massaal "ontaarde werken" van kritische schrijvers in het openbaar verbrand.
• 18 - De Amerikaanse president tekent de wet die de Tennessee Valley Authority opricht. De TVA moet in het stroomgebied van de Tennessee het land beschermen tegen overstromingen, goedkope stroom opwekken voor de landbouw en werk verschaffen aan werkloze arbeiders.

juni

• 9 - Op het Helderstadion in Berchem (Antwerpen) vindt het eerste Vlaamsch Nationaal Zangfeest plaats. De samenzang, begeleid met fanfares, wordt gedirigeerd door Jef Van Hoof.
• 19 - De NSDAP in Oostenrijk wordt verboden. Tussen Duitsland en Oostenrijk ontstaan ernstige spanningen.
• juni - Oostenrijk wordt ontwricht door grote aantallen nationaalsocialistische bomaanslagen en andere acties.

juli

• 5 - In Duitsland heft de katholieke Zentrumspartei zich op.
• 9 - Opening van de pier van Blankenberge, een wandelhoofd in de Noordzee van 350 meter lang.
• 20 - Het Concordaat tussen nazi-Duitsland en het Vaticaan wordt ondertekend door kardinaal Pacelli en vice-kanselier Franz von Papen.
• 22 - Bij het Schotse Loch Ness ziet een echtpaar een monster dat bij hun nadering snel in het water verdwijnt.

augustus

• 7 tot 11 - Het Iraakse leger richt een slachtpartij aan in elf Assyrische dorpen, waarbij naar schatting 3000 doden vallen. Assyriërs noemen dit de Genocide van Simele.
• 31 - Op Koninginnedag hijsen enige Duitse schepen in de haven van Amsterdam de hakenkruisvlag. Hierop leggen de Amsterdamse havenarbeiders spontaan het werk neer.

september

• 1 - De Eindhovense hockeyclub Oranje Zwart wordt opgericht.
• 7 - De Cubaanse president Carlos Manuel de Céspedes en zijn regering worden in een burgeroorlog tot aftreden gedwongen en een militaire junta neemt de macht in handen.
• 10 - In Antwerpen wordt de Waaslandtunnel onder de Schelde geopend.
• 11 - De burger Ramon Grau San Martin wordt president van Cuba, maar feitelijk sterke man is kolonel Fulgencio Batista.
• 19 - De Nederlandse regering kondigt een uniformverbod af om een einde te maken aan het in uniform paraderen van fascistische groeperingen.
• 22 - Rijksminister Joseph Goebbels richt de Reichskulturkammer op, waarvan elke kunstenaar lid moet zijn.

oktober

• 3 - Een aanslag op kanselier Engelbert Dollfuss van Oostenrijk mislukt.
• 29 - José Primo de Rivera richt de Falange Española op.
• oktober - De onderhandelingen op de Ontwapeningsconferentie verlopen moeizaam. Eén van de belangrijkste geschilpunten is de Duitse wens tot 'bewapeningsgelijkheid': Duitsland wil hetzelfde recht op bewapening krijgen als andere landen. Frankrijk staat hier negatief tegenover, zeker als dit door bewapening van Duitsland, en niet door ontwapening van de andere landen zal gebeuren. De problemen om deze 'bewapeningsgelijkheid' te krijgen brengen Duitsland ertoe om op 14 oktober uit de conferentie en de Volkenbond te stappen. Het internationale politieke klimaat staat ook niet naar ontwapening: landen als de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Japan maken plannen om hun marinevloot uit te breiden.

november

• 2 - Islamitische Oeigoeren in de Chinese provincie Xinkiang roepen de Eerste Oost-Turkestaanse Republiek uit.
• 5 - Op het partijcongres van de SFIO wordt de rechtervleugel van de partij geroyeerd wegens haar steun aan de "burgerlijke" regering van Edouard Herriot.
• 8 - De vooruitstrevende koning van Afghanistan Mohammed Nadir Sjah wordt door een student vermoord.

december

• 5 - De Drooglegging in de Verenigde Staten wordt beëindigd.
• 8 - Bernadette Soubirous wordt door paus Pius XI heilig verklaard.
• 16 - In Friesland wordt de voor de vijfde keer de Elfstedentocht verreden. De twee mannen Abe de Vries en Sipke Castelein kwamen tegelijk over de finish en werden beiden als winnaar aangewezen.
• 24 en 25 - Het kerstcongres van de Belgische Werklieden Partij keurt het Plan van de Arbeid goed, dat is geschreven door Hendrik de Man. Een van de onderdelen is de nationalisatie van de banken.
• 29 - De Eerste Kamer neemt een wetsvoorstel aan, waardoor de gemeenteraad van het Oost-Groningse Beerta, waar de communisten in de meerderheid zijn, wordt ontbonden. Ook de wethouders worden uit hun ambt gezet. Burgemeester J.H. Nannenga krijgt als regeringscommissaris alle macht in het dorp.

zonder datum

• De Verenigde Staten erkennen de Sovjet-Unie en de beide landen knopen diplomatieke betrekkingen aan.
• In Siam draait koning Prajadiphok door middel van een staatsgreep de constitutionele hervormingen terug, maar later in het jaar vindt een liberale tegenstaatsgreep plaats.
• Om de internationale crisis te bestrijden wordt in Londen een internationale economische conferentie gehouden. Deze mislukt vooral door onenigheid over de goudstandaard: De overgebleven 'goudlanden' in Europa en het Verenigd Koninkrijk zijn voorstander van een vasthouden van en terugkeren naar de goudstandaard, de Verenigde Staten zijn fel tegen.
• Ierland schrapt de eed van trouw aan de Britse Kroon.
• In de Chaco-oorlog tussen Paraguay en Bolivia wordt een wapenstilstand bereikt.
• In kasteel Rhijnauwen nabij Bunnik gaat de eerste Nederlandse jeugdherberg open.
• Het Japanse leger rukt verder op in China. Jehol wordt bij Mantsjoekwo gevoegd, en het Chinese leger wordt verdreven uit het gebied tot aan Peking.
• Ook elders heeft China problemen: Het 19e leger, onder leiding van Tsai Ting-kai, komt in opstand en verklaart de onafhankelijkheid voor de provincie Fukien.
• Een wet in Duitsland regelt de eventueel gedwongen sterilisatie van bepaalde ernstig zieken.
• Vele Joden vluchten naar het buitenland, en de Volkenbond richt een orgaan op om zich met de Duitse vluchtelingen bezig te houden.

Zie verder:

• Wetenschap in 1933

• 19 juni, eerste opvoering van A glorious day van Albert Roussel
• 3 oktober, eerste uitvoering van Red autumn van Arnold Bax
• 13 oktober - Gertrude Niessen neemt het lied Smoke gets in your eyes op.
• 14 oktober, eerste opvoering van Der Kreidekreis van Alexander von Zemlinsky
• 20 oktober, eerste uitvoering van Een Värmlandse rapsodie van Kurt Atterberg
• 21 oktober, eerste uitvoering van Saga fragment van Arnold Bax
• 25 november, eerste uitvoering van Concertino voor vijf violen en piano van Knudåge Riisager
• 26 november, eerste uitvoering van Gryning vid havet van Hugo Alfvén
• Louis Davids neemt het nummer Weet je nog wel oudje op.

• De Franse schrijver Ivan Boenin ontvangt de Nobelprijs voor de Literatuur
• Arthur van Schendel ontvangt de Tollensprijs
• Hendrik Marsman publiceert zijn roman "De dood van Angèle Degroux"
• Simon Vestdijk schrijft zijn roman Kind tussen vier vrouwen, die echter pas in 1972 wordt gepubliceerd
• Menno ter Braak schrijft de roman Dr. Dumay verliest...
• Gerard Walschap publiceert de roman Trouwen
• Willem Elsschot publiceert de novelle Kaas

• 
  Huis Sonneveld (1933) Rotterdam Johannes Brinkman en Leendert van der Vlugt

januari

• 3 - Wilhelm Cuno (56), Duits politicus
• 3 - Jack Pickford (36), Amerikaans acteur
• 4 - Lucas Lindeboom (87), Nederlands theoloog
• 5 - Calvin Coolidge (60), president van de Verenigde Staten (1923-1929)
• 9 - Aart Jacob Marcusse (64), hoofdcommissaris van Amsterdam
• 16 - Willy Burmester (63), Duits violist
• 17 - Edouard Descamps-David (85), Belgisch politicus en rechtsgeleerde
• 20 - Isabelo Tampinco (82), Filipijns beeldhouwer
• 25 - Rudolf Adriaan van Sandick (77), Nederlands ingenieur
• 31 - John Galsworthy (65), Brits schrijver

februari

• 2 - Gustav Lilienthal (84), Duits luchtvaartpionier
• 7 - Albert Apponyi (86), Hongaars politicus
• 9 - Andreas Frühwirth (88), Oostenrijks kardinaal
• 10 - Bart Kreeft (79), Nederlands acteur
• 14 - Henri Duparc (85), Frans componist
• 17 - Henri Viotta (84), Nederlands dirigent
• 26 - Thyra van Denemarken (79), Deense prinses

maart

• 5 - Dom de Gruyter (51), Nederlands acteur
• 6 - Anton Cermak (59), zittend burgemeester van Chicago (gevolgen aanslag)
• 16 - Alfréd Haar (47), Hongaars wiskundige
• 20 - Giuseppe Zangara (32), dader aanslag op Roosevelt
• 23 - Albert Eehog (48), Nederlands theoloog
• 28 - Julius Hoste (85), Belgisch schrijver en Vlaams-nationalist
• 29 - Alexander Schmuller (52), Russisch-Nederlands violist

april

• 4 - George Calnan (33), Amerikaans schermer
• 10 - Henry van Dyke (81), Amerikaans theoloog
• 20 - Boris Rosing (64), Russisch natuurkundige en televisiepionier
• 22 - Sándor Ferenczi (59), Hongaars psychiater en psychoanalyticus
• 29 - Cornelis van Vollenhoven (58), Nederlands rechtsgeleerde
• 30 - Luis Miguel Sánchez Cerro (43), zittend president van Peru (moordaanslag)
• 30 - Anna de Noailles (56), Frans schrijfster

mei

• 1 - William Bertram (53), Canadees acteur en filmregisseur
• 8 - Bonaventura Cevretti (60), Italiaans kardinaal
• 10 - Mina Buderman-van Dijk (82), Nederlands operettezangeres
• 11 - Anton van Gijn (66), Nederlands politicus
• 21 - Alice Nahon (37), Belgisch dichteres
• 25 - Ignacio Villamor (70), Filipijns advocaat, rechter en bestuurder

juni

• 1 - Daniel Johannes de Villiers (60), Zuid-Afrikaans politicus
• 2 - Francis Jarvis (54), Amerikaans atleet
• 7 - Jan Loth (32), Pools voetballer en atleet
• 20 - Clara Zetkin-Eissner (89), Duits communistisch politica

juli

• 3 - Hipólito Yrigoyen (80), president van Argentinië (1916-1922, 1928-1930)
• 15 - Léon de Witte de Haelen (76), Belgisch militair
• 22 - Adolf Olland (66), Nederlands schaker
• 24 - Hendrik Langens (75), Belgisch politicus
• 25 - Max von Schilling (65), Duits componist
• 30 - Willem Storm van Leeuwen (50), Nederlands geneeskundige

augustus

• 5 - Louis Cohen (69), Nederlands socialist
• 10 - Alf Morgans (83), 4^e premier van West-Australië
• 17 - Henri Brémond (68), Frans kerkhistoricus
• 21 - Gustaf Cederström (88), Zweeds schilder
• 27 - Julien Van Campenhout (33/34), Belgisch atleet
• 29 - Hendrik van der Vegte (65), Nederlands politicus
• 31 - Henri Borel (63), Nederlands journalist en schrijver

september

• 2 - Georges Leygues (75), Frans politicus
• 7 - Edward Grey (71), Brits politicus
• 7 - Herman Poort (47), Nederlands letterkundige
• 8 - Faisal I (50), koning van Irak (1920-1933)
• 18 - Stéphen Pichon, Frans politicus
• 20 - Annie Besant (85), Brits theosofe
• 25 - Paul Ehrenfest (53), Oostenrijks natuurkundige

oktober

• 10 - Jules Persyn (55), Belgisch letterkundige
• 19 - Hein Boeken (71), Nederlands dichter
• 21 - Ede Zeilinga (68), Nederlands zakenman
• 22 - Vithalbhai Patel, Indisch politicus
• 29 - Albert Calmette (70), Frans geneeskundige
• 29 - Paul Painlevé (69), Frans politicus en wetenschapper

november

• 2 - Arnold Werumeus Buning (87), Nederlands schrijver
• 3 - Bram van Collem (75), Nederlands dichter
• 3 - Émile Roux (79), Frans bacterioloog
• 8 - Nadir Shah (53), koning van Afghanistan (1929-1933) (moord)
• 8 - Albert Vogel sr. (59), Nederlands voordrachtskunstenaar
• 19 - Vittorio Sciajola (77), Italiaans jurist
• 26 - Firmin Gémier (53), Frans toneelregisseur

december

• 4 - Stefan George (65), Duits dichter
• 4 - pater Raphael Ligtenberg, Nederlands kunsthistoricus en monnik
• 7 - Giuseppe Albini (70), Italiaans letterkundige
• 7 - Jan Brandts Buys (65), Nederlands-Oostenrijks componist
• 12 - Antonín Švehla (60), premier van Tsjechoslowakije (1922-1929)
• 14 - Philomène van Kerckhoven-Jonkers (70), Belgisch-Nederlands actrice
• 17 - Thubten Gyatso (66), dalai lama
• 19 - Johan Hendrik Kern (66), Nederlands taalkundige
• 21 - Knud Rasmussen (54), Groenlands-Deens poolreiziger
• 25 - Francesc Macià (75), president van Catalonië (1932-1933)
• 27 - Max Heldt (61), Duits politicus
• 27 - Anatoli Loenatsjarski (58), Russisch politicus
• 29 - Ion Duca (54), premier van Roemenië

datum onbekend

• Henri-Emile t'Serstevens (54/55), Belgisch fotograaf (geboren 1868)

• 26 januari: IJs in rivieren en kanalen, zelfs in de Maas en de Schelde.
• 27 juli: Maximumtemperatuur tot 29,4 °C op de Baraque Michel (Jalhay) en 37,0 °C in Leopoldsburg…
• 30 september: Maximumtemperatuur tot 26,8 °C in Wardin (Bastogne).
• 19 november: Maximumtemperatuur tot 18,5 °C op de Baraque Michel (Jalhay), maar slechts 12 °C aan de kust (Oostende).
• 6 december: Minimumtemperatuur tot –10,8 °C in Gerdingen (Bree) en –11,2 °C in Wardin (Bastogne)…
• 14 december: Maximumtemperatuur tot –3,2 °C in Oostende en –7,1 °C in Wardin (Bastogne).
• december: December met laagste gemiddelde maximumtemperatuur: -0,2 °C (normaal 5,5 °C).
• december: December met laagste gemiddelde minimumtemperatuur: -5,3 °C (normaal 0,8 °C).

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Zie de categorie 1933 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.