Apollonius van Tyana
Apollonius van Tyana (Oudgrieks: Τυάνεος Απολλώνιος, Tyaneos Apollonios) (Tyana, 2 n.Chr - Ephese, ca. 98 n.Chr.) was een Grieks neopythagoreïsch filosoof en leraar. Zijn leer beïnvloedde de wetenschap en het occultisme tot eeuwen na zijn dood.
Apollonius is bekend door de biografie van de schrijver Philostratus die later werd gebruikt om Apollonius als een tegenhanger van Jezus Christus voor te stellen. Deze opvatting moet echter eerder worden toegeschreven aan de latere geschiedenis van de cultus rond zijn persoon.
Biografie
Apollonius werd geboren in de stad Tyana in de provincie Cappadocia in Anatolië van het Romeinse Rijk. Hij studeerde in de nabijgelegen stad Tarsus en in de tempel van Asclepius in Aegae, waar hij zich toelegde op de leer van Pythagoras waarvan hij het ascetische ideaal geheel overnam.
Na het nakomen van een eed tot zwijgen voor een periode van vijf jaar, trok hij van Griekenland door Azië waar hij een bezoek bracht aan Ninive, Babylon en India. Daar kwam hij in contact met de oosterse mystiek van de Magi, de Brahmanen en de gymnosofisten. Op deze reis nam hij zijn leerling Damis mee, die het leven van de filosoof versloeg. Deze notities gaan ook over de opvolging van keizers en kwamen een eeuw na Apollonius terecht bij keizerin Julia Domna, de vrouw van Septimius Severus, die Philostratus opdroeg om met de aantekeningen een biografie van de oude wijze te schrijven.
De verhalen van de reizen opgetekend door zijn leerling Damis en herhaald door Philostratus zijn zo wonderbaarlijk dat velen Apollonius als een denkbeeldig personage hebben beschouwd. Bij zijn terugkeer in Europa werd Apollonius begroet als een magiër en werd hij geëerd door priesters en het volk in het algemeen. Hij beweerde alleen maar de toekomst te kunnen voorspellen, maar in Rome werd gezegd dat hij ook de dochter van een Romeins senator van de dood had gered. Hij trok vervolgens door Griekenland, Italië en Spanje. Er wordt gezegd dat hij werd beschuldigd van verraad door de keizers Nero en Domitianus, maar dat hij op miraculeuze wijze wist te ontkomen aan een veroordeling. Daarna stichtte hij een school in Ephese, waar hij bleef tot zijn dood op bijna honderdjarige leeftijd. Philostratus vergrootte het raadsel van zijn held door te schrijven: "Over zijn dood lopen de getuigenissen uiteen, als hij al gestorven is.".
Werk en leer
Het werk van Philostratus wordt algemeen beschouwd als religieuze fictie. Het gaat overduidelijk om verzonnen verhalen, die toch iets zeggen over het karakter van Apollonius van Tyana. In de derde eeuw wilde Hierocles bewijzen dat de leer en het leven van Apollonius meer waard waren dan die van Jezus Christus. In de moderne tijd vonden Voltaire en Charles Blount, een Britse deist uit de 17e eeuw, hetzelfde. Maar Apollonius was meer dan een oplichter en namaakprofeet. Als de vele verzinselen uit het werk van Philostratus worden weggelaten, houden we een serieuze hervormer met veel verbeeldingskracht over, die het heidendom een praktische moraal wilde geven, schreef de Encyclopedia Brittanica in 1911.[1]
Hij schreef vele boeken over uiteenlopende onderwerpen, onder meer over wetenschap, geneeskunde en filosofie. Aan Apollonius van Tyana wordt ook het apocriefe werk Nuctemeron toegeschreven. De authenticiteit van dit werk wordt echter sterk in twijfel getrokken. Rond 300 zorgden de Romeinse autoriteiten voor de publicatie van zijn werken in het hele Romeinse Rijk in de strijd tegen het oprukkende Christendom.
De middeleeuwse islamitische alchemist Jabir ibn Hayyan analyseerde in zijn boek Boek over de stenen uitgebreid de alchemistische werken die toegeschreven worden aan Apollonius (door hem Balinas genoemd). In Arabische literatuur wordt hij geëerd als 'Heer van de Talismans', vanwege zijn werk met talismans, en als doorgever van de hermetische wijsheid.[2]
Apollonius van Tyana komt als personage voor in de roman The Circus of Dr. Lao van Charles G. Finney uit 1935 en eveneens in de verfilming uit 1964, getiteld 7 faces of Dr. Lao, waarin Tony Randall verschillende rollen speelde.
Vergelijking met Jezus Christus
In de biografie van Philostratus valt een groot aantal gelijkenissen op met het leven van Jezus Christus. Dit is waarschijnlijk met opzet gedaan. Oorspronkelijk was deze vergelijkende weergave echter niet bedoeld om Apollonius als rivaal voor te stellen voor het Christendom. In de tweede helft van de 3e eeuw heeft echter de anti-christelijke platonicus Porphyrios beweerd dat Christus niet uniek was en hij verwees naar het werk van Apollonius. Rond 300 werd de verering van Apollonius daarentegen in Rome gebruikt in de toenmalige strijd tegen het Christendom. De toenmalige gouverneur van Bithynia, Sossianus Hierocles, die in de Christenvervolging van 303 een beslissende rol speelde, stelde voor om Apollonius te beschouwen als een persoon die Christus overtrof. Daarmee wilde hij Apollonius tot symbool en leidersfiguur maken van de tegenstanders van het Christendom. Dit zorgde voor hevige reacties bij de kerkvaders Eusebius van Caesarea en Lactantius, die de wonderbaarlijke daden van Apollonius toeschreven aan de invloed van demonische krachten.[3] Tot aan de Verlichting overheerste het negatieve beeld van Apollonius. De Verlichtingsdenkers en in het bijzonder Voltaire waren daarentegen bijzonder in Apollonius geïnteresseerd. In de 17e en 18e eeuw worden vervolgens, net als in de late oudheid, weer vele - vaak polemische - vergelijkingen gemaakt tussen Apollonius en Christus.
Citaten en fragmenten
Apollonius was vegetariër, net als zijn leermeester Pythagoras. Hij zou gezegd hebben: "Want ik merkte dat de leer van Pythagoras voortreffelijk was. Ik vond hoe een geheime wijsheid het hem mogelijk maakte om te weten, niet alleen wie hij was, maar ook wie hij geweest was. En ik zag dat hij de altaren rein benaderde en niet toestond dat zijn buik vervuild werd door het eten van vlees van dieren; en dat hij zijn lichaam schoon hield van alle kledingstukken die gemaakt waren van dode dieren; en dat hij de eerste mens was die zijn tong in bedwang hield, door een discipline van stilte uit te vinden zoals beschreven in het spreekwoord "Er zit een os op".[4][5]
En: "Zag ik ook dat dit filosofische systeem in andere opzichten profetisch en waar was. Daarom omarmde ik zijn opvattingen..."
Een gebed van Apollonius van Tyana uit ongeveer het jaar 23 AD: "O, God van de Zon, zend me zover rond de wereld als goed is voo mij en jou, en dat ik goede mensen mag ontmoeten, maar nooit de slechte leer kennen, noch zij mij". [6]
Apollonius was nog duidelijk beroemd in 272, toen keizer Aurelianus de stad Tyana belegerde, die tegen Rome in opstand was gekomen. Aurelianus beweerde dat Apollonius in een droom of visioen tot hem gesproken had en had gevraagd om zijn geboortestad te sparen. Apollonius zou gezegd hebben: "Aurelianus, als je wilt heersen, zie dan af van het bloedvergieten van onschuldigen! Aurelianus, als je wilt veroveren, wees dan vergevingsgezind!"[7] Aurelianus, die Apollonius bewonderde, spaarde uiteindelijk de stad.
Literatuur
- J.J. Flinterman, Politiek, Paideia & Pythagorisme. Griekse identiteit, voorstellingen rond de verhouding tussen filosofen en alleenheersers en politieke ideeën in de Vita Apollonii van Philostratus, Groningen, Styx 1993
- Maria Dzielska, Apollonius of Tyana in Legend and History, Rome, 1986
- Philostratus, Leven van Apollonius van Tyana
In de literaire fictie
- In De dwaas van Palmyra kijkt Jan van Aken terug op het leven van Apollonius door de ogen van zijn leerling Damis, die steeds meer feiten moet prijsgeven aan de oprukkende legendevorming.
Externe links
- web.archive.org theosofie.info Fred A. Pruyn: Het leven van Apollonius van Tyana, oktober 2005. Een beschrijving van het leven van Apollonius van Tyana op basis van het werk van Philostratus. Geraadpleegd op 25 december 2019.
- (en) archive.org www.geocities.com/nephilimnot Apollonius of Tyanna. Is Apollonius of Tyana - Paul of Tarsus ? Een analyse van Apollonius naar model van de Heilige Paulus. Geraadpleegd op 25 december 2019.
- (en) archive.org boek Ralph Shirley Occultists and Mystics of all ages I. Apollonius, William Rider, London 1920. Hoofdstuk. Geraadpleegd op 25 december 2019.
- (en) mountainman.com.au Apollonius of Tyana. Geraadpleegd op 25 december 2019.
 |
Zie de categorie Apollonius of Tyana van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |