Adriaan François Lammens

Na zijn studie keerde Lammens terug naar Vlissingen. Hij was raad in de Vroedschap van Vlissingen van 1788 tot januari 1795 en vanaf 1793 tot 1795 was hij ook schepen van Vlissingen. In die tijd speelde de strijd tussen die Fransgezinde patriotten en de prinsgezinden. Lammens, die meer aan de kant van de patriotten stond, kwam in die periode herhaaldelijk in conflict met de prinsgezinden.

Als afgevaardigde van Vlissingen en later van Zeeland bekleedde hij verschillende functies op provinciaal en nationaal niveau. Hij was namens de stad Vlissingen lid van de Vergadering van Provisionele Representanten van het Volk van Zeeland van 16 februari 1795 tot 30 september 1795.

Van 5 oktober 1795 tot 1 maart 1796 was hij gedeputeerde namens de provincie Zeeland bij de Staten-Generaal van de Nederlanden en na het uitroepen van de Bataafse republiek was hij lid van het Comité tot de Algemene Zaken van het Bondgenootschap te Lande tot hij op eigen verzoek op 9 augustus 1796 werd ontslagen.

Van 1796 tot 1806 vervulde Lammens geen officiële functies. Hij heeft zich in die periode teruggetrokken op een bezitting van zijn vader in Axel.[5]

Op 15 november 1806 werd Lammens benoemd tot maire (burgemeester) van Axel. Twee jaar later volgde zijn benoeming tot maire van Vlissingen. Tijdens de Walcherenexpeditie in 1809 werd Vlissingen belegerd door de Engelse troepen. Lammens stelde de gewelfde kelders van het stadhuis open voor de inwoners van de stad, als schuilplaats tegen de beschietingen. Vlissingen stond in die tijd direct onder Frans bestuur en Lammens heeft zich tot in Parijs moeten verantwoorden voor zijn weigering om de kelders van het stadhuis te ontruimen.[6]

In 1810 trad Lammens terug als burgemeester. Op 16 oktober 1810 werd hij benoemd tot ontvanger-partikulier van het arrondissement Goes. Deze aanstelling werd op 22 april 1814 bevestigd door Koning Willem I.[7]

Het Hof van Civiele Justitie aan het Plein in Paramaribo. (P.J. Benoit, 1839)

Op 9 oktober 1815 werd Lammens bij Koninklijk Besluit benoemd tot lid van het Hof van Civiele Justitie in Suriname. Na de Franse tijd was een nieuw reglement op de regering van Suriname in werking getreden. In dit reglement werd voorzien in een onafhankelijk gerechtshof met uitsluitend gegradueerde (afgestudeerde) leden. Op 4 juli 1816 werden de 4 nieuwe rechters, waaronder Lammens, geïnstalleerd.[8]

Op 10 november 1824 werd hij benoemd tot President van het Hof van Civiele Justitie. In 1828 werd dit hof samengevoegd met het Hof van Politie en Criminele Justitie. Lammens werd de eerste president van het nieuwe Hof van Civiele en Criminele Justitie in Paramaribo.[9]

In 1822 werd Lammens ook aangesteld als rechter van het Gemengd gerechtshof tot wering van de slavenhandel. Deze rechtbank was door Engeland en Nederland opgericht in 1819. Overtreders van het verbod op de slavenhandel met Afrika werden door dit gerechtshof berecht. Uit de correspondentie die Lammens voerde met zijn Engelse collega rechter C.E. Lefroy komt naar voren dat Lammens veel meer begrip had voor de belangen van de kolonie en de plantagehouders dan zijn collega, die een overtuigd abolitionist was.[10]

Vanaf 1832 was hij ook president van het Militaire gerechtshof.

In 1835 kreeg Lammens eervol ontslag en keerde hij terug naar Nederland.

De schrijver Marten Douwes Teenstra die van 1828 tot 1834 in Suriname verbleef schrijft over Lammens: Hij was in mijn’ tijd een der eerlijkste en verdienstelijkste ambtenaren der kolonie, doch tevens een der meest miskende, omdat hij gebreken onbewimpeld durfde te bestrijden, en met nieuwe plannen ter herstelling van den voormalige bloei der kolonie Suriname voor den dag durfde komen.[11]

Lammens heeft een uitgebreid dagboek (17 banden en een map met losse stukken) nagelaten. Bij deze memoires zijn ook kopieën en soms originele stukken gevoegd (de zogenaamde relativen) die van belang waren voor het werk van Lammens.

Volgens de auteur zelf bevatten de manuscripten een schat aan waardevol materiaal die veel duidelijk maken over het politieke, juridische en sociale leven van zijn tijd. Zijn uitvoerige beschrijving van Suriname uit 1822 maakt ook deel uit van zijn nagelaten werk.

De mémoires behandelen alleen de tijd dat Lammens officiële functies bekleedde. Er is hiaat van 1796 tot 1806 toen Lammens ambteloos burger was. En er zijn geen aantekeningen over de periode 1835-1847, de periode vanaf zijn pensionering tot aan zijn overlijden.

De handschriften worden sinds 1957 bewaard in de bibliotheek van het Surinaams Museum in Paramaribo. Een kopie bevindt zich in het Nationaal Archief in Den Haag.[12]

• Deel I: Mr. Adriaan François Lammens (1788 - 1796) in zijne Ambtbetrekkingen: in het Eerste tijdvak (als Schepen en Raad der stad Vlissingen), het tweede tijdvak (Representant des Volks van Vlissingen, Gedeputeerde ter Generaliteit, Lid van het Comité tot de algemene zaken van het bondgenootschap te Lande).
• Deel I bis: Korte schets van het voorgevallene met de stukken daartoe relatyf in de Regeering der Stad Vlissingen, voor zo verre het zelve betrekking heeft tot Mr. Adriaen François Lammens, door hem zelfs beschreeven (3 April 1788 - 16 February 1795).
• Deel II: Relativen tot het gehouden gedrag van Mr. A.F. Lammens in deszelfs verschillende amptbedieningen.
• Deel III: Mr. Adriaan François Lammens (1806 - 1814) in zijne Ambtsbetrekkingen in het derde tijdvak (Maire van Axel, Maire van Vlissingen, ontfanger Particulier van t’Arrondissement Goes).
• Deel IV: [Relatieven tot het gehouden gedrag van Mr. A.F. Lammens in het derde tijdvak].
• Deel V: [Copiebrievenboek van de officiële brieven van A.F. Lammens als burgemeester van Vlissingen, van 30-12-1809 tot 15-12-1810 geschreven en gecopieerd door Jean Philippe Meslier].
• Deel VI: Mr. Adriaan François Lammens (1815-1836) in zijne Ambtsbetrekkingen (Lid van het Hof van Civiele Iustitie in Suriname, President van het zelve Hof, Regter in het gemengd Geregtshof tot wering van den slavenhandel, President van het Militaire Geregtshof.
• Deel VII: [Stukken betrekkelijk deel VI].
• Deel VIII: [Journaal en ambtelijke notulen].
• Deel IX: [Stukken behorende tot het Hof van Civiele Justitie].
• Deel X: [Stukken behorende tot het Gemengd Geregtshof].
• Deel XI: [Diverse stukken over Suriname].
• Deel XII: [Diverse stukken over Suriname].
• Deel XIII: Bijdragen tot de Kennis van de Kolonie Suriname, dat gedeelte van Guiana het welk bij Tractaat ten Iare 1815 aan Het Koninkrijk Holland is verbleven, door Mr. Adriaan François Lammens (tijdvak 1816 - 1822).
• Deel XIV: Vrijmoedige Aanmerkingen over het geen in De Kolonie Suriname is voorgevallen, sedert den 17 Februarij 1816, wanneer dezelve is overgenomen, zijnde volgens Tractaat van 13 Augustus 1814 onder het bestuur van Nederland terug Gekeert.
• Deel XV: [Bijlagen bij het eerste deel van Deel XIV].
• Deel XVI: [Bijlagen bij het tweede deel van Deel XIV].
• Deel XVII: [Portefeuille met diverse stukken over Suriname en A.F. Lammens].[13]