Admiral Graf Spee

Het schip was snel, had een grote actieradius en was ondanks zijn betrekkelijk geringe afmetingen bewapend met zware 28 cm kanonnen, maar wel met maar twee drieling geschuttorens. Het schip was ontworpen om met zijn 280mm-kanonnen sterker te zijn dan snellere schepen en met zijn 28,5 knopen sneller dan sterkere schepen en dit bijna binnen de beperkingen van het Verdrag van Versailles tot 10.000 ton. De romp was gelast in plaats van geklonken en de voortstuwing was met dieselmotoren in plaats van stoomturbines.

De Graf Spee vocht mee in de Spaanse Burgeroorlog en was tot 1938 het vlaggenschip van de Duitse vloot. Op 21 augustus 1939 voer de Graf Spee onder bevel van Kapitän-zur-See Hans Wilhelm Langsdorff de marinehaven van Wilhelmshaven uit. Alleen de kapitein kende de bestemming en hij voer eerst een stuk naar het noorden. De koers werd vervolgens gelegd naar een geheime bestemming: het zuidelijk deel van de Atlantische Oceaan. De opdracht bestond erin Britse vrachtschepen tot zinken te brengen om de aanvoer naar het Verenigd Koninkrijk te belemmeren. Vanaf 30 september bracht het schip negen Britse koopvaardijschepen in de Zuid-Atlantische Oceaan en de Indische Oceaan tot zinken van samen 50.000 registerton. Gevangengenomen Britse zeelieden werden aan boord genomen. Er viel geen enkel slachtoffer.
De geallieerden vormden zeven jachtgroepen in de Atlantische Oceaan en één in de Indische Oceaan. Deze jachtgroepen omvatten gezamenlijk drie slagschepen, vier vliegdekschepen en zestien kruisers. Later werden nog meer jachtgroepen ingezet.
Een Noors vrachtschip zag 's nachts de zoeklichten waarmee de Graf Spee oefende. De Graf Spee ontdekte het Noors vrachtschip, maar viel het niet aan omdat het niet Brits was. De Noren meldden de ontmoeting door de positie naar Londen door te seinen. Jachtgroep G vermoedde dat de Graf Spee in de drukke scheepsroute nabij de havens van Buenos Aires en Montevideo zou jagen en zette koers naar dat gebied. Op 13 december 1939 werd de Graf Spee gevonden door de Britse jachtgroep G, met de zware kruiser HMS Exeter (bewapend met 8-inch/203mm-kanonnen en de lichte kruisers HMS Ajax en HMNZS Achilles, beide bewapend met 6-inch/152mm-kanonnen. Aanvankelijk dachten de Britten met de kruiser Admiral Scheer van doen te hebben. Kapitein Langsdorff zag de Britse schepen, maar dacht dat het een lichte kruiser met twee torpedojagers was en ging het gevecht aan.
Zo ontstond de zeeslag bij de Río de la Plata, de eerste zeeslag tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Exeter, kreeg zware treffers te verwerken, waardoor de meeste geschuttorens buiten gevecht werden gesteld en trok zich terug uit de strijd voor herstel in de Britse basis op de Falkland Eilanden. Ook de twee lichte kruisers liepen schade op, maar de Graf Spee was ook beschadigd en trok zich terug in de neutrale haven van Montevideo.
De twee Britse kruisers hielden de wacht aan de monding van de rivier, terwijl de Graf Spee provisorisch werd hersteld van de opgelopen averij. Alle gevangen Britse bemanningsleden van de gekelderde koopvaardijschepen kwamen vrij. De Duitsers begroeven hun doden onder massale belangstelling. Kapitein Langsdorff verzocht bij de regering van Uruguay om twee weken tijd om zijn schip weer zeewaardig te maken, maar die hield zich op aandrang van de Britse ambassadeur aan de bepalingen uit het Verdrag van den Haag betreffende de positie van neutrale mogendheden en gaf kapitein Langsdorff slechts 24 uur de tijd zijn schip op te lappen en de haven te verlaten. Vervolgens liep een ander Brits schip en later een Frans schip de haven uit en weer moest - volgens het Verdrag van den Haag - de Graf Spee nog tweemaal 24 uur wachten alvorens de haven te verlaten, dus in totaal 72 uur.
De Britten voerden een staaltje bluf op door het nieuws te verspreiden dat het eerder aangeslagen smaldeel inmiddels met een aantal nieuwe oorlogsschepen versterkt was. In werkelijkheid was alleen de zware kruiser HMS Cumberland vanuit de Falkland Eilanden aangekomen. Andere oorlogsschepen waren nog onderweg.
Kapitein Langsdorff overlegde met Berlijn drie opties:

1. Internering in Uruguay
2. Proberen vechtend door te breken naar Buenos Aires
3. Het schip zelf tot zinken brengen

De admiraliteit weigerde internering in Uruguay, omdat dan de militaire geheimen van het schip en mogelijk het schip zelf in geallieerde handen zouden vallen als Uruguay zich bij de geallieerden aansloot. Vechtend uitbreken naar Buenos Aires leek kansloos: in het ondiepe water kon het schip niet manoeuvreren om tegen de wachtende Britse schepen te vechten. Bovendien had het schip reeds veel van zijn 280 mm granaten in het eerdere gevecht verschoten.
Kapitein Langsdorff besloot de bemanning te sparen en het schip zelf tot zinken te brengen. Hij zei:

"Ik heb liever 1000 levende jonge matrozen dan 1000 dode helden."

Op 17 december voer het schip om 18.15 uur onder grote belangstelling vanaf de oevers uit met maar 40 man aan boord. Drie mijl uit de kust, maar nog wel in het estuarium van de rivier, liet Langsdorff de springladingen van drie ontmantelde torpedo's in de munitiemagazijnen van het schip op scherp stellen. De bemanning stapte over op een vrachtschip naar Buenos Aires. Kapitein Langsdorff wilde op zijn schip blijven, maar de bemanning overreedde hem mee naar Buenos Aires te varen. Om 19.52 uur explodeerden twee van de drie springladingen. De Graf Spee brandde drie dagen en zonk tenslotte in acht meter diep water. Britse duikers doken naar het wrak op zoek naar nuttige militaire informatie, maar alle bruikbare apparatuur was met handgranaten vernield.
De Duitse bemanning werd in Buenos Aires aan land gezet. Langsdorff bepleitte bij de autoriteiten dat zijn mannen schipbreukelingen waren en kreeg als compromis gedaan dat ze bij Duitse gezinnen mochten verblijven. Kapitein Langsdorf zei

"Ik zal tonen, wat Duitse eer betekent."

Langsdorff legde zich op 20 december in zijn hotelkamer symbolisch op de vlag van de Admiraal Graf Spee en schoot zich met zijn dienstwapen door het hoofd. Hij werd onder grote belangstelling begraven.

Sommige bemanningsleden ontsnapten met hulp van de Argentijnen en vochten verder voor Duitsland. Vele nazaten wonen nog steeds in Argentinië en herdenken jaarlijks de ondergang van het schip. Ze leggen bloemen op het graf van Langsdorff, die de bemanning het leven gered had. Adolf Hitler was woedend over de lafheid in het zicht van de vijand. De weduwe van Langsdorff kreeg geen vol pensioen. Grootadmiraal Erich Raeder vaardigde een bevel uit, dat Duitse schepen met volle inzet moesten vechten tot de laatste granaat en zegevieren of met wapperende vlag ten onder gaan.

In februari 2004 werd met de berging van het wrak begonnen, maar wegens het slechte weer moest men al snel opgeven. In februari 2006 werd de bronzen adelaar, het boegbeeld van het schip gelicht. De swastika werd met een geel zeil afgedekt. Een afstandsmeter werd geborgen en tentoongesteld. Het anker is verwerkt in een herdenkingsmonument.

• The Graf Spee Project
• BBC News

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Admiral Graf Spee op Wikimedia Commons.