Abdij van Averbode

De stichting van de abdij wordt gesitueerd in 1134/1135. Averbode bevond zich in die tij pal op de grens van het hertogdom Brabant en het graafschap Loon, dat later zou opgaan in het prinsbisdom Luik.

In de beginjaren leefde de kloostergemeenschap van landbouw, waarbij de Norbertijnen hulp kregen van lekenbroeders. Oorspronkelijk was het een dubbelklooster. De zusters verhuisden aan het begin van de 13e eeuw naar een eigen klooster (Keizerbos). Die gemeenschap bleef tot 1796 bestaan.

In 1154 schonk graaf Lodewijk I van Loon de Bolderbergwinning, nu gekend als domein Bovy, aan de kloostergemeenschap. Het bleef in hun bezit tot de Franse revolutionairen het domein verbeurd verklaarden en verkochten.

De Norbertijnen van Averbode hielden zich van bij het begin met pastoraal werk bezig. Sommige dorpen in de omtrek, zoals Testelt en Messelbroek, hebben sinds de 12e eeuw een Norbertijn van Averbode als priester. De kerk en het abdijgebouw werden in 1499 door blikseminslag zwaar beschadigd. Tijdens de 16e eeuw moesten de Norbertijnen verscheidene keren een veilig onderkomen zoeken in hun refugehuis van Diest en later Averbode verlaten om zich eerst in Sint-Truiden, daarna in Diest te vestigen. In 1604 lieten de omstandigheden het toe om terug te keren.

In 1648 voltooiden Norbertijnen de bouw van een bedevaartskapel in Kortenbos bij Sint-Truiden die later verheven werd tot Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Kortenbos. Tussen 1664 en 1672 werd een nieuwe abdijkerk in barokstijl in Averbode gebouwd. In de abdijkerk staat het altaar gewijd aan Norbertus [1].

De Fransen schaften in 1796 bijna alle kloosters en abdijen af; de abdij werd verkocht en het klooster ten dele afgebroken. Het monumentale pijporgel van Guillaume Robustelly uit 1772 werd gekocht door de Sint-Lambertuskerk te Helmond (Nederland), waar het nog steeds te bewonderen en te beluisteren valt.

In 1802 verwierven de Norbertijnen de abdij opnieuw en na de onafhankelijkheid van België, met name in 1834, werd het kloosterleven in Averbode officieel hervat. In 1803 werd de parochie Averbode opgericht, met de abdijkerk als parochiekerk. In 1858 werd het op dat moment grootste romantische kerkorgel van België in de abdij in gebruik genomen, gebouwd door Hippolyte Loret. Dit orgel is momenteel onbespeelbaar. Een kleiner tweede orgel, gemaakt door Bernard Pels (junior), verscheen in 1979. De orgelbouwer Verschueren bouwde in 2001-2002 een nieuw derde orgel voor de abdijkerk.

Op het einde van de 19e eeuw vertrokken de eerste missionarissen naar Brazilië. Toen legden de norbertijnen zich toe op drukkers- en uitgeversactiviteiten, een gevolg van de oprichting van de Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van het Heilig Hart in Averbode. Het aantal leden van de gemeenschap nam in die periode sterk toe. In 1920 werd onder impuls van pater Basiel Vanmaele de Eucharistische Kruistocht opgericht. Vanaf 1920 gaf de abdij een kindertijdschrift uit: Zonneland. In 1930 volgden de Vlaamse Filmpjes, waarin de jeugd kon kennismaken met de literatuur, en in 1958 ontstond Zonnekind. De drukkerij, die zich op het terrein van de abdij bevond, werd in 1996 verkocht aan een privéonderneming, die intussen failliet ging. Op de locatie van de drukkerij werd in 2016 een belevingscentrum geopend.

In 1942 telde de gemeenschap 230 leden. Op 29 december van dat jaar werd het kloostercomplex behalve de kerk, de kapittelzaal en de sacristie door brand vernield.

Sinds de jaren vijftig van de 20e eeuw zijn de Norbertijnen actief in het onderwijs in de regio Antwerpen, waar ze de Sint-Michielscolleges van Brasschaat en Schoten hebben opgericht.

Dit retabel vertelt het lijdensverhaal van Jezus van Nazareth. Het linkerluik toont zijn kruisiging, het houten gedeelte de bewening en het rechterluik zijn verrijzenis. Het is niet zeker door wie de luiken zijn geschilderd en ze kunnen zelfs van verschillende kunstenaars zijn. Het retabel maakt deel uit van de collectie van het Vleeshuis te Antwerpen en was anno 2010 tijdelijk tentoongesteld in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in de Scheldestad. Tegenwoordig maakt het deel uit van de tentoonstelling van het MAS (Museum aan de Stroom) in Antwerpen.

De abdij bestelde het werk en op 4 december 1514 werd zevenendertig rijnsgulden betaald aan Jacob van Cothem, een beeldsnijder, die in de Antwerpse Kammenstraat woonde. De merken en handjes op de luiken verwijzen naar Antwerpen. De stad kocht het retabel in 1874 van de abdij.

De schenker, norbertijn Nicolaas Huybs, wordt voorgesteld op de predella (beschilderd voetstuk). Hij verwierf de fondsen door bijen te telen (zie bijenkorf op het voetstuk). Geknield richt hij zich tot drie vrouwen, die staan voor Geloof, Hoop en Liefde. Het wapenschild aan de rechterkant is van abt Gerard vander Scaeft.

De gemeenschap telt ca. 70 leden, van wie de meesten in de abdij wonen. De jongste medebroeder is 19, de oudste 97. Huidig abt is Marc Fierens. Hij volgde Jos Wouters op die van 2006 tot 2018 de abdijgemeenschap mocht leiden, na het onverwachte overlijden van abt Ulrik Edward Geniets in 2005.

In de abdij was een drukkerij die de deuren sloot in 2004. De uitgeverij, bekend om haar kindertijdschriften en schoolboeken, is nog altijd actief. Men treft er ook een gastenkwartier, een bibliotheek en een bezinningscentrum aan.

De abdij heeft een lange traditie inzake bierbrouwen, zuivelproductie en broodbakken. De abdijhoeve werd recentelijk gerenoveerd. In 2013 werd een overeenkomst gesloten met Belgomilk en Milcobel om kaas te maken, met La Lorraine Bakery Group om brood te bakken, en met brouwerij Huyghe om het abdijbier Averbode opnieuw leven in te blazen.

Sinds mei 2016 is binnen de abdijmuren het belevingscentrum Het Moment geopend, waar educatieve en informatieve panelen een inkijk geven in het leven van de abdijgemeenschap. Hier vinden ook onthaal- en economische activiteiten een plek. Behalve de abdijwinkel en een brasserie is er ook ook een microbrouwerij, een bakkerij en een kaasrijperij.

• 
  Het passieretabel van Averbode
• 
  De vier-klaviersspeeltafel van het Loret-orgel
• 
  Portret van abt Gregorius Thiels door Andreas Bernardus de Quertenmont (1791-1810)

• Jan van Rotselaar, 13e eeuw
• Basiel Vanmaele, oprichter van de Eucharistische Kruistocht
• Daniël Omer De Kesel (1912 - 1996), "nonkel Fons" van uitgeverij Averbode
• Frans Daneels (1941)
• Luc Vankrunkelsven (1956), landbouwpublicist en oprichter van Wervel vzw
• Jos Wouters (1959), abt en sinds 2018 abt-generaal van de Norbertijnenorde

Zie de categorie Abdij van Averbode van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.