abacus

abacus (Dänisch)

Substantiv, u

  Singular 1 Singular 2 Plural 1 Plural 2
Unbestimmt en abacus en abacus abacusser abacuser
Bestimmt abacussen abacusen abacusserne abacuserne

Worttrennung:

aba·cus, Plural 1: aba·cus·ser, Plural 2: aba·cu·ser

Aussprache:

IPA: [], Plural 1: [], Plural 2: []
Hörbeispiele: , Plural 1: , Plural 2:

Bedeutungen:

[1] Mathematik: aus der Antike stammende Rechenmaschine; Abakus
[2] Architektur: Deckplatte auf Säulen; Abakus

Oberbegriffe:

[1] regnemaskine
[2] plade

Beispiele:

[1]

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1] Dänischer Wikipedia-Artikel „abacus (regnemaskine)
[2] Dänischer Wikipedia-Artikel „abacus (arkitektur)
[1, 2] Den Danske Ordbog: „abacus

abacus (Englisch)

Substantiv

Singular

Plural 1 Plural 2

the abacus

the abacuses the abaci

Worttrennung:

a·ba·cus, Plural 1: a·ba·cus·es, Plural 2: a·ba·ci

Aussprache:

IPA: [ˈæbəkəs], Plural 1: [ˈæbəkəsɪz], Plural 2: [ˈæbəsaɪ]
Hörbeispiele:  abacus (US-amerikanisch) (Info), Plural 1: , Plural 2:

Bedeutungen:

[1] ein aus der Antike stammendes Rechenbrett mit Kugeln
[2] ein mit Sand bestreuter Tisch, der früher für das Zeichnen und das Rechnen verwendet wurde
[3] Deckplatte der Dorischen Säule

Herkunft:

belegt seit Ende des 14. Jahrhunderts in der Bedeutung »Tisch mit Sand zum Zeichnen und Rechnen«, in der Bedeutung [1] »Rahmen zum Rechnen« seit dem 17. Jahrhundert; stammt von lateinisch abacus  la, dies entlehnt von altgriechisch ἄβαξ (abax)  grcBrett[1]

Beispiele:

[1] Abaci were used many hundert years ago.
Der Abakus wurde vor vielen hundert Jahren benutzt.
[2]
[3]

Charakteristische Wortkombinationen:

[?] in der Musik: abacus harmonicus
to operate/ use an abacus

Wortbildungen:

abacist

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[1–3] Englischer Wikipedia-Artikel „abacus
[1–3] LEO Englisch-Deutsch, Stichwort: „abacus
[1, 3] Merriam-Webster Online Dictionary „abacus
[1, 3] Dictionary.com Englisch-Englisches Wörterbuch, Thesaurus und Enzyklopädie „abacus
[1] dict.cc Englisch-Deutsch, Stichwort: „abacus

Quellen:

  1. Online Etymology Dictionary „abacus

abacus (Latein)

Substantiv, m

Kasus Singular Plural
Nominativ abacusabacī
Genitiv abacīabacōrum
Dativ abacōabacīs
Akkusativ abacumabacōs
Vokativ abaceabacī
Ablativ abacōabacīs

Worttrennung:

a·ba·cus, Plural: a·ba·ci

Aussprache:

IPA: []
Hörbeispiele:

Bedeutungen:

[1] Tafel, Tischplatte
[2] Mathematik: Abakus, Rechenbrett, Rechentisch
[3] Möbel: Schenktisch, Kredenztisch, Prunktisch
[4] Spiel: Brett, Spielbrett, Spieltisch
[5] Architektur: bei Säulen: Abakus, Deckplatte
[6] Architektur: Getäfel

Herkunft:

Entlehnung aus dem altgriechischen ἄβαξ (abax)  grc[1][2]

Beispiele:

[1] „Quo modo oletum agri iugera CCXL instruere oporteat. […] molas asinarias unas et trusatilis unas, hispaniensis unas, molilia III, abacum I, orbes aheneos II, mensas II, scamna magna III, scamnum in cubiculo I, scabilla III, sellas IIII, solia duo, lectum“ (Cato, agr. 10, 1–4)[3]
[1] „Quo modo viniae iug[era] C instituere oporteat. […] urceos aquarios II, nassiternam I, pelvim I, matellionem I, trulleum I, situlum aquarium I, scutriscum, trullam, candelabrum, matellam, lectos IIII, scamnum I, mensas II, abacum I, arcam vestiariam I, armarium promptarium I, scamna longa VI, rotam aquariam I, modium praeferratum I, semodium I, labrum eluacrum I, solium, labrum lupinarium I, serias X;“ (Cato, agr. 11, 1–3)[4]
[1] „lectus erat Codro Procula minor, urceoli sex / ornamentum abaci,[5]
[2] „nec qui abaco numeros et secto in puluere metas / scit risisse vafer,“[6]
[2] „quem tu librum, Aemiliane, si nosses ac non modo campo et glebis, verum etiam abaco et pulvisculo te dedisses, mihi istud crede, […].“[7]
[3] „itaque sicut abacum argento ornari, ut alia <paria sint, alia> disparia, sic orationem.“[8]
[3] „ab hoc abaci vasa omnia, ut exposita fuerunt, abstulit.“[9]
[3] „iste cum aliquot abacorum faceret vasa aurea, non laboravit quid non modo in Sicilia, verum etiam Romae in iudicio audiret: ille in auri semuncia totam Hispaniam scire voluit, unde praetori anulus fieret.“[10]
[3] „cum se ille cupere dixisset, conlocari iussit hominem in aureo lecto strato pulcherrimo textili stragulo, magnificis operibus picto, abacosque compluris ornavit argento auroque caelato.“ (Cic. Tusc. 5, 61)[11]
[3] „ii primum lectos aeratos, vestem stragulam pretiosam, plagulas et alia textilia, et quae tum magnificae supellectilis habebantur, monopodia et abacos Romam aduexerunt.“[12]
[3] „nam triclinia aerata abacosque et monopodia Cn. Manlium Asia devicta primum invexisse triumpho suo, quem duxit anno urbis DLXVII, L. Piso auctor est,“[13]
[4] „sed cum inter initia imperii eburneis quadrigis cotidie in abaco luderet, ad omnis etiam minimos circenses e secessu commeabat, primo clam, deinde propalam, ut nemini dubium esset eo die utique affuturum.“[14]
[5] „eius autem capituli symmetria sic est facienda, uti, quanta fuerit crassitudo imae columnae, tanta sit altitudo capituli cum abaco. abaci latitudo ita habeat rationem, ut, quanta fuerit altitudo, tanta duo sint diagonia ab angulo ad angulum spatia; ita enim iustas habebunt frontes quoquoversus latitudines. frontes sinuentur introrsus ab extremis angulis abaci suae frontis latitudinis nona. […] abaci crassitudo septima capituli altitudinis. “[15]
[6] „itaque veteribus parietibus nonnulli crustas excidentes pro abacis utuntur, ipsa que tectoria abacorum et speculorum divisionibus circa se prominentes habent expressiones.“[16]
[6] „tricliniis hibernis non est utilis compositione nec megalographia nec camerarum coronario opere subtilis ornatus, quod ea et ab ignis fumo et ab luminum crebris fuliginibus corrumpuntur. in his vero supra podia abaci ex atramento sunt subigendi et poliendi cuneis silaceis seu miniaceis interpositis,““[17]
[6] „hoc autem et Attico ad lumina utuntur, ad abacos non nisi marmoroso, quoniam marmor in eo resistit amaritudini calcis.“[18]
[6] „non placent iam abaci nec spatia montes in cubiculo dilatantia: coepimus et lapide pingere.“[19]
[6] „species Sinopidis tres: rubra et minus rubens atque inter has media. pretium optimae II, usus ad penicillum aut si lignum colorare libeat; eius, quae ex Africa venit, octoni asses - cicerculum appellant - ; magis ceteris rubet, utilior abacis. idem pretium et eius, quae pressior vocatur, et est maxime fusca. usus ad bases abacorum,[20]

Wortbildungen:

[1] abacinus, abaculus

Entlehnungen:

deutsch: Abakus, englisch: abacus

Übersetzungen

Referenzen und weiterführende Informationen:

[2] Lateinischer Wikipedia-Artikel „abacus
[1–6] Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch: „abacus“ (Zeno.org) Band 1, Spalte 6.
[2–6] P. G. W. Glare: Oxford Latin Dictionary. 2. Auflage. Volume 1: A–L, Oxford University Press, Oxford 2012, ISBN 978-0-19-958031-6, Seite 3.
[2, 3, 5] Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1 Seite 1.
[1–6] Thesaurus Linguae Latinae. Editus auctoritate et consilio academiarum quinque Germanicarum: Berolinensis, Gottingensis, Lipsiensis, Monacensis, Vindobonensis. 1. Band A – Amyzon, Teubner, Leipzig 1900, ISBN 3-322-00000-1, Spalte 42–43.
[2] Alfred Nagl: Abacus 9. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band I,1, Stuttgart 1893, Spalte 5–10.

Quellen:

  1. Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch: „abacus“ (Zeno.org) Band 1, Spalte 6.
  2. Josef Maria Stowasser, Michael Petschenig, Franz Skutsch: Stowasser. Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch. Oldenbourg, München 1994, ISBN 3-486-13405-1, Seite 1.
  3. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 20–22.
  4. Marcus Porcius Cato; Antonius Mazzarino (Herausgeber): De agri cultura. Ad fidem Florentini codicis deperditi. 2. Auflage. BSB B. G. Teubner Verlagsgesellschaft, Leipzig 1982 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana), Seite 22–23.
  5. Decimus Iunius Iuvenalis, Saturae, 3,203–204
  6. Aules Persius Flaccus, Saturae, 1,131–132
  7. Apuleius, Apologia, 16
  8. Marcus Terentius Varro, De lingua Latina, 9,46
  9. Marcus Tullius Cicero, In Gaium Verrem, 4,35
  10. Marcus Tullius Cicero, In Gaium Verrem, 4,57
  11. Marcus Tullius Cicero: Tusculanae disputationes. In: Max Pohlenz (Herausgeber): Scripta quae manserunt omnia. stereotype 1. Auflage. Fasc. 44, De Gruyter, Berlin/New York 2008, ISBN 978-3-598-71220-3 (Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, Erstauflage 1918), Seite 431.
  12. Titus Livius, Ab urbe condita, 39,6
  13. Gaius Plinius Secundus, Naturalis historia, 34,14
  14. Gaius Suetionius Tranquillus, De vita Caesarum, Nero, 22
  15. Vitruvius, De architectura, 4,1,11
  16. Vitruvius, De architectura, 7,3,10
  17. Vitruvius, De architectura, 7,4,4
  18. Gaius Plinius Secundus, Naturalis historia, 33,159
  19. Gaius Plinius Secundus, Naturalis historia, 35,3
  20. Gaius Plinius Secundus, Naturalis historia, 35,31–32

Ähnliche Wörter:

abacist
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.