Windhoos

Windhozen zijn moeilijk voorspelbaar, maar de weersomstandigheden waarbij ze het meest voorkomen zijn wel te karakteriseren. De verschillen in temperatuur en vochtigheid tussen de lucht aan het aardoppervlak en op grote hoogte in de atmosfeer moeten heel groot zijn. Bovendien moet op zo'n 10 kilometer hoogte een zeer sterke wind staan (straalstroom). In een dergelijke situatie ontstaan de enorme buienwolken die hozen kunnen bevatten.

In de nazomer en het najaar ontstaan de meeste buien boven de relatief warme zee of meer. Hozen die bij buien boven water optreden en het land niet bereiken worden waterhozen genoemd. Onweersbuien kunnen behalve windhozen en waterhozen ook catastrofale valwinden veroorzaken.

De kracht van een windhoos wordt uitgedrukt in de schaal van Fujita: lopend van EF0 voor een lichte tot EF5 voor een catastrofale hoos. De schadeklasse zegt niet alles over het gevaar. In een caravan of tent is men kwetsbaarder dan in een gebouw. Zo waren er op Ameland zowel op 11 augustus 1972 (4 doden) als op 17 augustus 1992 (1 dode) slachtoffers te betreuren toen een windhoos over een camping trok.

In 1981 is er zelfs een Fokker F28 (NLM Cityhopper-vlucht 431) ter plaatse van Moerdijk neergestort toen deze door een windhoos vloog. De rechtervleugel werd blootgesteld aan tegenovergestelde krachten van +6,8G en −3,7G. In totaal ruim rond de 10G, terwijl de vleugel maar ontworpen was voor 4G. Hierdoor scheurde de betreffende vleugel af.[1] Hierbij overleden alle 17 inzittenden.

Een zware windhoos wordt tornado genoemd. De kans dat een gebied in Noordwest-Europa wordt getroffen door een tornado is zeer klein. Tornado's, die in vergelijking met windhozen aanzienlijke schade kunnen aanrichten, zijn hier heel zeldzaam en het gebied waarin ze optreden is meestal niet groter dan een smalle baan van twee tot enige tientallen kilometers lengte en enkele honderden meters breedte. In het Engels wordt het woord tornado overigens op windhozen van alle sterktes toegepast.

In België komen naar schatting 10 windhozen per jaar voor, terwijl in Nederland er naar schatting zo'n 35 windhozen per jaar voorkomen die soms aanzienlijke schade veroorzaken[2]. In Nederland komt dit neer op 8,4 tornado's per 10.000 km² per jaar. Ter vergelijking: in Florida bedraagt dit 3,6 tornado's per 10.000 km² per jaar[3]. Hieronder een aantal voorbeelden van opmerkelijke windhozen in Nederland:

Oldebroek (1987)

• 1 augustus 1674: De zomerstorm van 1674 richtte grote schade aan in het huidige België en Nederland. In de stad Utrecht ontstond daarin een tornado die een enorme ravage veroorzaakte.
• 10 augustus 1925: De stormramp van 1925 trok over Brabant, Nijmegen, de Achterhoek en Twente.
• 1 juni 1927: De stormramp van 1927 trof de Achterhoek.
• De tornado van 23 augustus 1950: Deze trok over de Veluwe en was waarschijnlijk zwaarder dan de veel bekendere windhoos te Chaam en Tricht van 25 juni 1967.
• De windhozen van 25 juni 1967: Eerst trof een windhoos het Belgische Oostmalle, waarna deze in Nederland in Chaam en Tricht grote vernielingen aanrichtte. In Tricht werd een woonwijk compleet vernield. Er vielen 7 doden, 32 mensen raakten gewond en 500 mensen uit Tricht raakten dakloos. De windhoos wordt door het KNMI betiteld als een van de zwaarste ooit in Nederland.[4] Voor het eerst in de geschiedenis werd er op de ochtend van 25 juni een waarschuwing gegeven voor windhozen tijdens het weerbericht van het radionieuws.
• De Windhozen op Camping Duinoord: Op 11 augustus 1972 trof een windhoos een camping op Ameland waarbij vier doden en ruim 100 gewonden vielen.[5] Deze camping werd hierna nog tweemaal getroffen door een windhoos: op 17 augustus 1992 viel er weer een dode[6] en op 14 september 1997 was er vooral veel schade aan tenten en caravans.[7]
• 6 oktober 1981: De Fokker F28 van NLM Cityhopper-vlucht 431 vloog boven het Hollandsdiep door een windhoos, waardoor de stuurboord vleugel afbrak door een belastingverschil op deze vleugel van rond de 10G. Alle 17 inzittenden kwamen om.[8][9][10][11]
• Juni 1987: In Oldebroek op de Veluwe trok een windhoos een spoor van verwoesting door de bossen. Vele boerderijen en kassen gingen tegen de vlakte, vee werd meegesleurd en er waren vele gewonden.
• 3 augustus 1997: Hoogvliet en Spijkenisse werden getroffen door een windhoos, die onder andere over het Ruigeplaatbos trok. Er vielen geen zwaargewonden, wel was er aanzienlijke schade.
• 9 september 1998: Een windhoos trok vanaf Apeldoorn over Teuge en Twello richting Deventer. Er vielen geen zwaargewonden, maar er was wel veel materiële schade. In het Rijsterborgherpark werden meer dan honderd bomen geveld.
• 2 juni 1999: Een vermeende windhoos bracht in de Achterhoek tussen Barchem, Ruurlo en Borculo veel schade aan. Echter volgens het KNMI is er geen bewijs dat het hier om een windhoos ging omdat er van de ooggetuigen niemand een slurf van een windhoos heeft waargenomen.[12]
• 2 juni 2003: Een windhoos trok van Warnsveld en oostelijk Zutphen richting Vorden.
• 17 juli 2004: In Breda richtte een tornado een ravage aan in de wijken Sportpark, Heusdenhout en Brabantpark. Dakpannen werden van de huizen gerukt en bomen braken als lucifers doormidden.[13]
• Op zondagavond 3 augustus 2008 werd het buitengebied van Doezum-Lutjegast-Sebaldeburen getroffen door een zware windhoos. Ongeveer vijftien gebouwen werden zeer ernstig beschadigd, waardoor een miljoenenschade ontstond. Er vielen geen slachtoffers.[14]
• Op 4 juni 2019 trok er een tornado van Nijmegen naar Zutphen.[15] Vooral Rheden werd zwaar getroffen. Hoewel er sprake was van grote schade, vielen er geen slachtoffers.
• Op 9 augustus 2019 trok er een windhoos door Amsterdam. Er vielen geen slachtoffers, maar er was wel enige schade. [16]

• Stofhoos
• Waterhoos
• Cumulonimbus tuba
• Tornado
• Vuurkolk
• Stoomduivel

• Windhozen in België, KMI
• Windhozen in Nederland, KNMI