Willem Craeyvanger

Willem Craeyvanger werd rond 1616 geboren als zoon van Johan (Jan) Craeyvanger (ca. 1574 – 1625) en Naleken Sluijsken (ca. 1570 – ?). Hij trouwde op 20 september 1639 met de eveneens van protestanten huize zijnde Christine van der Wart (ca. 1620 – ca. 1666) met wie hij negen kinderen kreeg, waarvan er acht de geboorte overleefden:

• Jan Craeyvanger (ca. 1641 (gedoopt 7 september 1641) - 'jong gestorven')
• Willem Craeyvanger (ca. 1643 (gedoopt 31 oktober 1643) – ca. 1711)
• Reijnder Craeyvanger (ca. 1645 (gedoopt 24 juli 1645) - 'jong gestorven')
• Engel Craeyvanger (ca. 1649 (gedoopt 16 mei 1649 – ?)
• Peter Craeyvanger (ca. 1650 (gedoopt 31 juli 1650) – na 1670)
• Gerrit Craeyvanger ((4 december 1651 – ca. 1674)
• Lijsbeth Craeyvanger (ca. 1653 (gedoopt 20 januari 1653) – ?)
• Naleke Craeyvanger (ca. 1655 (gedoopt 4 april 1655) - 1676)

Willem Craeyvanger was een succesvol lakenkoopman, want het laten schilderen van de familieportretten was meestal een manier om de eigen welvaart te tonen. Het schilderen op zich was natuurlijk ook een prijzige aangelegenheid. Naast zijn koopmanschap was Willem Craeyvanger van 1647 tot 1666 lid van de Nicolaas Broederschap in Arnhem, een liefdadigheidsorganisatie die zich bezighield met armenzorg. Ook hieruit blijkt dat hij succesvol was, want het rentmeesterschap was een eervolle positie die alleen was weggelegd voor de vooraanstaande burgers. Verder trad hij regelmatig op als gildemeester van het kramersgilde en was hij vanaf 1661 rentmeester van de stad Arnhem. Aan dit alles kwam een einde toen hij in maart 1666 failliet ging. De bezittingen gingen naar de schuldeisers, met uitzondering van de familieportretten, waaraan kennelijk geen waarde werd gehecht.

Kort na het faillissement overleed Christine. De portretten werden na het overlijden van Willem geërfd door zijn tweede zoon en naamgenoot Willem, via wiens afstammelingen (hij kreeg na zijn huwelijk in 1670 met Maria van Ommen met haar zeven kinderen) ze tot in de 21e eeuw verder zijn vererfd.

In de jaren 1650 werden alle gezinsleden geportretteerd. Niet zoals gebruikelijk - zeker voor zulke grote gezinnen - als groepsportret, maar afzonderlijk. Dat maakt de portretten zo bijzonder. De eerste die werd geportretteerd was Willem Craeyvanger zelf. Hij was 35 jaar oud toen hij in 1651 zijn portret in Den Haag liet schilderen door Paulus Lesire. Enkele jaren later waren Christine en de kinderen aan de beurt. Zij werden door Gerard ter Borch en zijn leerling Caspar Netscher geschilderd. Christine was inmiddels ook 35 jaar oud.

Telkens zijn twee portretten als pendant geschilderd, zoals ze ook hiernaast staan afgebeeld. Eerst het echtpaar en vervolgens steeds twee kinderen, naar aflopende leeftijd. De oudsten, Jan en Willem, waren op dat moment zeventien en vijftien jaar oud. Reijnder en Engel, toen dertien en elf, dragen dezelfde kleding als hun oudere broers, maar houden in plaats van een hoed elk een paar leren handschoenen vast. De vier jongste kinderen, Peter, Gerrit, Lijsbeth en Naleke, waren repectievelijk acht, zeven, vijf en drie jaar oud. Zij staan alle vier bij een tafel, elk voorzien van andere details. Opvallend is dat Gerrit als enige jongen nog een rok draagt.

De tien portretten bleven 350 jaar bewaard in de familie. Hun bestaan was slechts in kleine kring bekend. Laatstelijk hingen ze in een slaapkamer van Huis Spijkerbosch op het landgoed van de graaf en gravin Van Limburg Stirum in Olst.[11] Op 6 mei 2009 werden ze in drie kavels op een veiling bij Christie's te koop aangeboden. Doordat die toch door één partij werden gekocht voor in totaal € 879.000 kon de verzameling bijeen blijven.[12][13][14]

De schilderijen zijn steeds in familiebezit gebleven. Volgens de opgaaf van Christie's[12][13][14] waren dat successievelijk de volgende eigenaren:

• Willem Craeyvanger (1616-1659), Arnhem;
• Zijn tweede zoon Willem Craeyvanger (1643-1711);
• Zijn tweede zoon Gijsbert Craeyvanger;
• Zijn tweede zoon Gijsbert Craeyvanger, Utrecht;
• Zijn derde zoon Willem Craeyvanger;
• Zijn tweede zoon Lodewijk Craeyvanger (1788-1859), Utrecht;
• Zijn oudste zoon Willem Craeyvanger (1820-1873), Deventer;
• Zijn oudste dochter Louise Maria Craeyvanger (1854-1924), Naumburg a / d Saale;
• Haar zus Jacoba Theodora Craeyvanger (1856-1938), Naumburg a / d Saale;
• Marie Louise van Limburg Stirum-Luden (1886-1962), Olst - kleinkind van Marie Louise Craeyvanger (1824-1908) die in 1854 trouwde met Hendrik Lodewijk Maurits Luden (1828-1903).[15]

Sinds hun verwerving in 2009 door de Amerikaanse zakenman Tom Kaplan voor zijn Leiden Collection wordt de portretreeks van de familie Craeyvanger regelmatig beschikbaar gesteld voor exposities:

• 10 februari 2010 - 16 januari 2011, De hele familie Craeyvanger, Mauritshuis (Den Haag)[16]
• 2 maart 2011 - 12 februari 2012, Familie Craeyvanger, Museum Het Valkhof (Nijmegen)
• 21 februari – 10 juni 2012, onderdeel van Where darkness meets light: Rembrandt and his contemporaries: the Golden Age of Dutch art, Sakıp Sabancı Museum (Istanboel)
• 28 oktober 2012 - 17 februari 2013, Die Craeyvangers – Porträts einer holländischen Familie, Suermondt-Ludwig-Museum (Aken)[17]
• 22 februari 2013 - 15 september 2013, De hele familie Craeyvanger, Bonnefantenmuseum (Maastricht)[18]
• 29 september 2013 - 17 augustus 2014, Gerard ter Borch, Caspar Netscher, Paulus Lesire - De Familie Craeyvanger, Museum de Fundatie (Zwolle)[19]

Zie de categorie Familie Craeyvanger van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.