Vlektyfus

Vlektyfus is een besmettelijke ziekte die door bacteriën uit het geslacht Rickettsia wordt veroorzaakt. De naam komt van het Grieks typhos (τύφος, mist, nevel) en slaat op de beneveling door het koortsdelier van de lijders. Er bestaan verschillende soorten vlektyfus, die hierna worden beschreven. Alle organen kunnen aangetast worden door de ziekte, maar de grootste schade treedt op aan huid, hart, centraal zenuwstelsel, spieren en nieren.[1]

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.
Vlektyfus
Huiduitslag ten gevolge van epidemische vlektyfus door Rickettsia prowazekii bij een gevangene in Burundi, 1997
Coderingen
ICD-10A75.1
ICD-9080-083
DiseasesDB29240
MedlinePlus001363
eMedicinemed/2332
Portaal    Geneeskunde
Vrouwen met vlektyfus liggen dicht op elkaar in een barak. Bevrijding van het Duitse concentratiekamp Bergen-Belsen, 1945
Een overlevende van Bergen-Belsen met vlektyfus wordt onderzocht door Amerikanen, 1945
Huiduitslag bij een man door epidemische tyfus, 1914.

Vlektyfus wordt ook wel eenvoudig tyfus genoemd, hoewel er ook andere ziekten met tyfus worden aangeduid. Er bestaan verschillende soorten vlektyfus, onder andere endemische en epidemische vlektyfus.

Endemische vlektyfus

De endemische vorm van vlektyfus, ook wel muriene tyfus genoemd, wordt verwekt door de bacteriën Rickettsia typhi en Rickettsia felis. Deze worden overgebracht door de beet en ontlasting van respectievelijk de rattenvlo of de kattenvlo. De incubatietijd van endemische vlektyfus is 1 tot 2 weken.[1] Endemische vlektyfus is niet besmettelijk en heeft minder duidelijke en minder ernstige symptomen dan de epidemische vorm. In de helft van de gevallen zijn de symptomen koorts, ernstige hoofdpijn, rillingen, spierpijn, misselijkheid en huiduitslag.[2] De rattenvlo wordt zelf niet ziek van de bacterie en blijft de Rickettsia-bacteriën verspreiden. Behandeling kan met doxycycline.[3]

Besmetting en risicogroepen van endemische vlektyfus

Het reservoir voor de endemische vorm van vlektyfus is de rat. Deze ziekte is daarom een zoönose.[1] Mensen met endemische vlektyfus zijn niet besmettelijk voor anderen. Rond 2019 komt vlektyfus vooral voor in warme gebieden waar ratten voorkomen, zoals de kuststeden van tropische en gematigde luchtstreken. Reizigers naar en inwoners van die gebieden lopen het grootste risico.

Epidemische vlektyfus

De epidemische vorm van vlektyfus wordt veroorzaakt door besmetting met de bacterie Rickettsia prowazekii. Deze ziekte is zonder behandeling in 10% tot 60% van de gevallen dodelijk. De ziekte wordt door de ontlasting van kleerluizen overgebracht of door de beet van de luis. Besmetting kan bovendien optreden door krabben in open wondjes maar soms ook door inademing. De ziekte komt voor onder slechte hygiënische omstandigheden, zoals bij oorlogen en hongersnoden in overvolle ruimten. De kleerluis wordt zelf ziek van de bacterie en sterft binnen drie weken. De incubatietijd van epidemische vlektyfus is 1 week.[1]

De Franse bioloog Charles Nicolle kreeg in 1928 de Nobelprijs omdat hij ontdekt had dat de ziekte door luizen werd overgebracht.

Deze vorm van tyfus is besmettelijk tijdens koorts en waarschijnlijk nog tot 3 dagen nadat de koorts weg is. De symptomen van epidemische vlektyfus zijn hoge koorts, rillingen, spierpijn, hoofdpijn, huiduitslag (roze vlekken), misselijkheid en overgeven.[3] Ook kunnen er neurologische verschijnselen optreden, meningisme, delier en coma.[1] De behandeling bestaat uit het antibioticum doxycycline (vroeger werden ook tetracycline en chlooramfenicol genoemd). Wie vlektyfus heeft doorgemaakt, houdt de ziekteverwekker sluimerend bij zich en kan ook na jaren in stresssituaties of bij verminderde afweer de ziekte in mildere vorm weer krijgen.[2] Dit staat bekend als de ziekte van Brill-Zinsser.[1]

Besmetting en risicogroepen van epidemische vlektyfus

Het reservoir voor de epidemische vorm is de mens zelf. In onhygiënische omstandigheden wordt de bacterie R. prowazekii via kleerluizen op andere mensen overgebracht. De kleerluis heeft de neiging om zijn gastheer te verlaten als deze koorts heeft.[1] Als een patient echter wordt ontluisd, is deze niet meer besmettelijk.

Rond 2019 komt vlektyfus het meest voor in vluchtelingenkampen waar goede voorzieningen schaars zijn. In het verleden kwam vlektyfus voor bij soldaten in loopgraven, maar ook in de Duitse concentratiekampen. In Nederland komen kleerluizen en daarmee de ziekte het meest voor bij dak- en thuislozen.[1]

Andere rickettsioses

Andere rickettsioses, ziekten veroorzaakt door de Rickettsiabacteriën zijn:

  • Rocky Mountain spotted fever wordt door tekenbeten overgebracht. Verschillende rickettsiasoorten veroorzaken deze vorm van vlektyfus.
  • Queensland tick typhus, een in Australië voorkomende ziekte door besmetting met Rickettsia australis, die ook door een teek wordt overgebracht.
  • Siberische tick typhus, een ziekte uit Siberië besmetting door Rickettsia sibirica, eveneens door teken.
  • Afrikaanse tekenkoorts, veroorzaakt door Rickettsia africae.
  • Fièvre boutonneuse of mediterrane gevlekte koorts, veroorzaakt door Rickettsia conorii

Andere ziekten die tyfus genoemd worden

  • Scrubtyfus. Wordt veroorzaakt door een andere bacterie, Orientia tsutsugamushi, die wordt overgebracht door oogstmijten.
  • Buiktyfus is een geheel andere (darm)ziekte, die door salmonellabacteriën (S. typhi) wordt veroorzaakt.
  • Paratyfus is eveneens een darmziekte, maar door S. paratyphi-salmonellabacteriën.

Wetenswaardigheden

  • Ook de pest werd door rattenvlooien overgebracht.
  • De bacterie Coxiella burnetii, die Q-koorts veroorzaakt werd oorspronkelijk ook tot de Rickettsia gerekend.

Bekende personen die stierven aan vlektyfus

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.