Via Mansuerisca

De exacte betekenis van deze naam is nog steeds niet zeker, omdat er verschillende schrijfwijzen opduiken. 'Mansuerisca' kan afstammen van de volgende woorden:

• Mansuarius: kolonist
• Masuarien: naar de Maas
• Transwarisca: over de Warche

Uit diverse onderzoeken is gebleken dat de oorsprong van de weg onbekend is, maar dat de weg het grootste deel van het eerste millennium van de christelijke jaartelling in gebruik is geweest, wellicht al in de Romeinse tijd;[1] in elk geval tijdens de Merovingische en Karolingische periode.

De eerste vermelding van de naam "Via Mansuerisca" in het jaar 670 komt uit een keur van de Frankische koning Childerik II. Hierin worden de grenzen van het grondgebied van de abdij van Stavelot-Malmedy herzien en opnieuw vastgelegd. Er bestaan ook nog vermeldingen in documenten uit de jaren 814 en 950, waarin de grenzen bevestigd worden. Op vaste grond werden nieuwe wegen en straten aangelegd op het oorspronkelijk tracé van de Via Mansuerisca, de kennis over oorspronkelijk doel van de weg ging geleidelijk aan echter verloren. In het moerassige gebied van de Hoge Venen in de Ardennen raakte de weg in onbruik en mede daardoor meer en meer overgroeid en later overdekt met hoogveen, totdat de weg niet meer zichtbaar was.

In de achttiende eeuw, ten tijde van keizerin Maria Theresia van Oostenrijk, werd een deel van de weg herontdekt. Het exacte tracé werd in 1768 over een afstand van ongeveer vijf kilometer, van Drossart in het noorden tot Botrange in het zuiden, blootgelegd toen men een verbinding wilde scheppen tussen het hertogdom Limburg en het hertogdom Luxemburg. Men wilde de weg renoveren, maar door de Brabantse Omwenteling raakte dat plan op de achtergrond. Ook een poging uit 1804 bleef uit. Het verdere verloop van het traject is nog steeds bekend.

Het is niet zeker of de weg begon in Maastricht of in Aken, waar ze dan zou aansluiten op respectievelijk de heirbaan Maastricht-Nijmegen en de heirbaan Aken-Xanten. Het is uiteraard ook mogelijk dat er vanuit beide nederzettingen verbinding werd gemaakt met de weg. De weg zou in ieder geval 's-Gravenvoeren, Baelen, Sankt Vith en Bitburg passeren.[2]

Een eerste onderzoek van de Abbé Bastin poneerde een oorsprong van de Via Mansuerisca in de eerste helft van de 4e eeuw, nog duidelijk in de Romeinse tijd. Verder onderzoek met behulp van C14-datering bevestigde een oorsprong in de Romeinse periode. De uitkomst van deze datering was 208 n.Chr. (+/- 119 jaar). Dendrochronologisch onderzoek van de onderbouw wijst op de tijd tussen de 5e tot 9e eeuw, dat wil zeggen in de Merovingische of Karolingische tijd. Ook is er gespeculeerd dat deze grote Vennstrasse al in de pre-Romeinse tijd een belangrijke verbindingsweg was.

Als onderdeel van een opgraving, die in 2004 plaatsvond, vond ook een geochemische analyse alsook een radiokoolstofdatering langs de kant van weg plaats. De resultaten zouden kunnen suggereren dat de weg in het tijdvak tussen de Romeinse en de Merovingische periode is gebouwd. De gebruikte methode is vergelijkbaar met de methode die in 1986 is beschreven door Dalemans en Streel 1986 en bestaat uit een gezamenlijke analyse van het pollen en van het minerale stof. De weg kan volgens deze methode in 300 (+/- 90 jaar) of in 460 (+/- 80 jaar) gebouwd zijn. De oudere datum valt in de periode van de invallen van de Franken en Alemannen en de crisis van het Romeinse Rijk in de derde eeuw. De jongere datum komt overeen met de definitieve vestiging van de Merovingische macht in het begin van de vroege middeleeuwen. Concluderend kan men stellen dat de exacte leeftijd van de weg nog niet met zekerheid bekend is.

De weg was op het veen bevestigd via balken, waarvan sommige uit de Merovingische of Karolingische periode stamden. Daarom wordt geopperd dat de weg ook in de Frankische tijd nog een belangrijke route was.

Op basis van chemische analyse die een specifieke lood- en zinkbelasting langs de weg laat zien, is het aannemelijk dat over de Via Mansuerica looderts werd vervoerd, dat afkomstig was uit mijnen in het gebied van Verviers of zelfs uit Kelmis. Dit looderts werd naar Augusta Treverorum, het huidige Trier gebracht, waar het vervolgens werd verwerkt in loodsmelterijen.