U 110 (Kriegsmarine)
De U-110 was een U-boot van het Type IXB van de Kriegsmarine tijdens de Tweede Wereldoorlog. De U-110 werd op 9 mei 1941 gedwongen om beschadigd boven water te komen nadat hij bestookt was met dieptebommen door de torpedobootjagers HMS Bulldog en HMS Broadway en het korvet HMS Aubretia. In de U-110 bevonden zich een aantal geheime codeboeken en een codeermachine, de Enigma. Kapitein-luitenant Fritz-Julius Lemp trachtte nog om deze codeboeken en Enigmamachine te vernielen, maar werd volgens een Duitse ooggetuige beschoten terwijl hij naar de U-110 terugzwom. In ieder geval kwam Lemp nooit meer terug. De U-110 werd gekaapt door de Royal Navy onder de codenaam "Operatie Primrose". Dit was een van de grootste geheimen van de oorlog. Pas in januari 1942, zeven maanden later, bracht de Britse premier Winston Churchill President Franklin D. Roosevelt op de hoogte gebracht van deze vangst.
De U-110
De kiel van de U-110 werd op 1 februari 1940 gelegd door AG Weser, Bremen in Duitsland. Hij kwam in actieve dienst op 21 november 1940 met kapitein-luitenant Fritz-Julius Lemp als bevelhebber. Lemp had het commando over de U-110 voor de rest van haar carrière. Aan het begin van de oorlog was hij bevelhebber van de U-30 en bracht hij het Britse passagiersschip Athenia tot zinken. Lemp bleef een van de meest succesvolle commandanten van zijn tijd.
Patrouilles
De U-110 voer twee patrouilles. Bij de eerste beschadigde hij twee schepen met een totaal van 8.675 ton. Bij de tweede bracht hij drie schepen tot zinken met een totaal van 10.149 ton. Op 23 maart 1941 ontplofte haar dekkanon van 105-mm tijdens het vuren en verwondde drie manschappen. Op 9 mei 1941 werd de U-110 bestookt met dieptebommen en moest beschadigd boven water komen. De Britten enterden de U-110 en namen hem op sleeptouw naar Reykjavik. Tijdens de sleep zonk U-110.
Operatie Primrose
De U-110 en U-201 vielen samen het konvooi CB-318 aan in de Noord-Atlantische Oceaan, ten zuiden van IJsland. Lemp lanceerde een torpedoaanval op het konvooi, die mislukte. De dieptebomaanvallen van de drie escorteschepen, waaronder het Britse korvet HMS Aubretia die direct reageerde op de aanval van de U-110 mislukten niet. Het korvet spoorde de U-boot op met zijn ASDIC en bestookte hem vervolgens met dieptebommen, waardoor de Duitse onderzeeër boven water moest komen.
De U-110 overleefde de aanval, maar werd ernstig beschadigd. De noodluchttanks werden geblazen en de U-110 kwam beschadigd boven water. Lemp beval de boot te verlaten. Maar Toen de bemanning aan dek kwam werd ze bestookt door het boordgeschut van twee aanvallende torpedobootjagers HMS Bulldog en HMS Broadway, waardoor Duitse slachtoffers vielen en anderen verdronken. De Britten dachten eerst dat de Duitse bemanning hun dekkanon gingen gebruiken. Daarna zagen de Britten in dat de Duitsers de strijd hadden gestaakt, de U-boot verloren was en de rest van de bemanning zich zou overgeven. Lemp zei tegen zijn telegrafist Heinz Wilde om de codeboeken en Enigma achter te laten en zich uit de voeten te maken. "De U-boot zinkt!" had hij nog geseind en een andere telegrafist had zijn persoonlijke bezittingen meegenomen, maar Lemp negeerde het nog onbeschadigde geheime materiaal.
Commandant Lemp zwom samen met zijn bemanning weg van de U-110, maar realiseerde zich dat de U-110 niet aan zinken was. Hij zwom onmiddellijk terug toen hij de Britse schepen de U-boot zag naderden, met het voornemen weer aan boord te gaan en de codeboeken en de Enigmamachine te vernielen. Hij werd nooit meer teruggezien. Lemp zou beschoten zijn door een Britse matroos (zoals bevestigd door een Duitse ooggetuige), maar zijn lot is onbekend gebleven. Lemp en 14 van zijn mannen werden gedood in de actie en 32 Duitse bemanningsleden werden krijgsgevangen genomen.
De Britse bemanning van HMS Bulldog klom aan boord van de U-110 en nam alles mee wat draagbaar was met inbegrip van de codeboeken en de Enigma-codeermachine. Nadien werd de U-110 op sleeptouw genomen naar Groot-Brittannië, maar zonk onderweg naar Scapa Flow, ten oosten van Cape Farewell in positie 60° N. en 33° W.
Kapitein-ter-zee Joe Baker-Cresswell, bevelhebber van HMS Bulldog, maakte aanvankelijk aanstalten de U-boot te rammen maar besloot uiteindelijk de onderzeeboot op te brengen.
Met behulp van de buitgemaakte codeboeken en Enigma konden de codebrekers van de Britse inlichtingendienst in Bletchley Park de Reservehandverfahren ontcijferen, een niet-machinale reservecode.
- De film U-571 werd deels ingegeven door het innemen en kapen van de U-110.
Referenties
- Hugh Sebag-Montefiore, Enigma: The Battle for the Code, 2000, ISBN 0-7538-1130-8.