Tupandactylus

De vleugelspanwijdte van Tupandactylus werd in eerste instantie geschat op ongeveer 2,5 meter, wat middelgroot is voor een tapejaride. In 2011 werd de vlucht geschat op drie à vier meter, waarbij echter het voorbehoud gemaakt werd dat van de postcrania niets bekend is zodat iedere schatting zeer onzeker is.

In 2011 werd een verbeterde diagnose gegeven, een opsomming van onderscheidende kenmerken. Het achterhoofd draagt een uitsteeksel dat ongeveer ven lang is als de rest van de schedel, gemeten van de snuitpunt tot en met het squamosum. De kop draagt een enorme niet-benige kam die vooraan ondersteund wordt door een uitsteeksel boven de praemaxillae. De niet-benige kam bestaat uit evenwijdige vezels die naar achteren buigen. Het benige gedeelte van de kam boven de praemaxillae heeft in zijaanzicht een bol maar voren krommend profiel terwijl de onderkaken vooraan op hun middenlijn een naar beneden uitstekende verticaal zeer diepe afgeronde kam dragen met een steile voortand die een hoek van 60° maakt met de horizontale as van de onderkaken.

Afgezien van de kam is de schedel tamelijk langwerpig, 3,6 maal langer dan hoog. Net als bij Tapejara is de schedel van Tupandactylus verhoogd door een sterk vergrote schedelopening, de fenestra nasoantorbitalis, die hier 60% van de bovenkaaklengte uitmaakt en het profiel heeft van een enorme hoge ovaal die ook het merendeel van de verticale lengte van de snuit vertegenwoordigt. De bovenrand en de onderrand van de opening worden gevormd door dunne takken van de praemaxilla, het voorste snuitbot. De snuitpunt buigt iets omlaag, een hoek van 15° makend met het midden van de kaakrand. Voor op de snuit staat een steile driehoekige beenkam met een hoogte van twintig centimeter. Die vormt eigenlijk het hoofdlichaam van de praemaxilla. De voorrand daarvan toont een abrupte knik naar achteren, ook weer een hoek van 15° makend. De voorrand loopt naar boven uit in een heel dunne beenrand aan de voorzijde van de niet-benige kam. Op het achterhoofd is ook een kam die een scherpe punt vormt welke de lengte van de schedel verdubbelt. Bewaard gebleven organisch materiaal laat zien dat zich tussen beide kammen een enorme flap uitstrekte. Misschien was die van hoorn maar waarschijnlijk van een ander weefsel want hij is van onderen gedeeltelijk verbeend met korte staafvormige ingroeisels van de bovenrand van de bovenste achterste tak van de praemaxilla uit. Omdat de plaat van het holotype achteraan ophoudt, was niet bekend hoe hoog de structuur was en of de bovenrand rond of recht eindigde. CPCA 3590 lijkt echter te tonen dat de achterrand bol was; dit wordt bevestigd door het exemplaar in particuliere hand. De lengte was minstens een halve meter en was daarmee de grootste kam die van enige pterosauriër bekend is.

Een, ietwat onnauwkeurig, skeletmodel

Het neusbeen is driehoekig en heeft een scherpe voorste tak die contact maakt met de bovenste achterste tak van de praemaxilla en zo een meer achterwaarts gelegen deel van de schedelopening vormt. Meer naar boven raakt ook het voorhoofdsbeen de praemaxilla. Meer naar onderen zijn praemaxilla en het bovenkaaksbeen vergroeid tot een "praemaxillomaxilla". Die draagt geen tanden. De achterste tak van het bovenkaaksbeen raakt de slanke voorste tak van het jukbeen, de onderrand van de schedelopening vormend. Deze rand buit iets bol nar onderen In de rest van de schedel lijkt Tupandactylus sterk op Tapejara. De oogkassen staan relatief laag, iets van het niveau van de bovenrand van de schedelopening verwijderd. Uit het achterhoofd ontspruit een vrij dunne en lange benige kam die de onderrand van de niet-benige kam ondersteunt. Dit uitsteeksels loopt taps toe en buigt iets naar boven.

Diagram van CPCA 3590

De onderkaken hebben bij CPCA 3590 een lengte van 305 millimeter. Het bovenprofiel is iets hol waar het bij de bolling van de bovenkaak moet aansluiten. Het dentarium is weer geheel tandeloos. De symfyse van de onderkaken draagt een naar beneden gerichte kam waarvan de basis iets meer dan de helft van de onderkaaklengte beslaat. De kam heeft bij het exemplaar een hoogte van drieënnegentig millimeter en bezit een klokvormig zijprofiel, maar asymmetrisch, met de voorrand steiler dan de achterrand. De voorrand eindigt net voor de kaakpunt die als een klein uitsteeksel zeer spits en taps uitloopt, iets naar boven gebogen, kennelijk de kromming vormend van de uiterste punt van de snuit die uit de algehele neerwaartse buiging helemaal aan het eind iets naar boven kromt. Het dentarium is naadloos vergroeid met de meer achterste kaakbeenderen, een dunne achterste tak vormend. Het retroarticulair uitsteeksel waarmee de muil geopend werd, is klein.

In de snuitkam toont CPCA 3590 verticale vezels die helemaal doorlopen tot aan de bovenrand. Meer achterwaartse vezels zijn alleen bovenaan iets naar achteren gebogen. Meer voorwaartse vezels hellen over hun totale lengte iets naar achteren. Helemaal vooraan lopen ze evenwijdig aan de opgaande tak van de praemaxilla. Alle vezels lopen evenwijdig aan elkaar, zonder te kruisen. Naar onderen lijken de vezels te verbenen.

CPCA 3590 heeft een gedeeltelijke vacht met acht millimeter lange, en 0,8 millimeter dikke, haren of pycnofibres bewaard, aan de achterkant van de 30,5 centimeter lange onderkaken; een hoornsnavel ofwel ramphotheca, besloeg de voorste kaakdelen.

In 2019 stelde een studie naar de pigmenten in de kam van specimen CPCA 3590 dat er melanosomen waarneembaar waren, pigmentdragende organellen. Het lukte zelfs de zwarte eumelanine te extraheren. Opmerkelijk was echter dat de melanosomen van een vorm waren die bij huidige dieren samenhangt met de aanwezigheid van het geelbruine feomelanine. Men concludeerde dat die vorm geen betrouwbare indicator was van de kleur van uitgestorven dieren.