Tsjetsjeens
Het Tsjetsjeens (Нохчийн мотт, Noxçiyn mott, middeleeuws Tsjetsjeens: نوًچین موت) is een Kaukasische taal, die behoort tot de Nach-Dagestaanse taalfamilie, die gesproken wordt door de Tsjetsjenen. Het Tsjetsjeens heeft ongeveer 1,2 miljoen sprekers en wordt vooral gesproken in Rusland (Tsjetsjenië) en enkele Arabische landen (vooral Jordanië). Het Tsjetsjeens heeft veel Russische leenwoorden, maar ook Turkse en Arabische.
Tsjetsjeens (Нохчийн мотт, Noxçiyn mott)
| ||||
| Gesproken in | o.a. Tsjetsjenië, Rusland, Jordanië | |||
| Sprekers | 1,2 miljoen | |||
| Taalfamilie | ||||
| Alfabet | Cyrillisch alfabet Latijns alfabet | |||
| Officiële status | ||||
| Officieel in | ||||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-1 | ce | |||
| ISO 639-2 | che | |||
| ISO 639-3 | che | |||
| ||||
De nauwste verwant van het Tsjetsjeens is het Ingoesjetisch, de taal die in Ingoesjetië gesproken wordt.
Tsjetsjeens alfabet
Het Tsjetsjeens werd aanvankelijk geschreven in het Arabische alfabet. Na de Oktoberrevolutie, in de jaren twintig, werd een Latijns alfabet aangenomen dat een aantal speciale symbolen en diakritische tekens bevatte, maar dat de lengte van de klinkers niet goed weergaf. Vanaf 1938 werd het cyrillische alfabet (нохчийн алфавит/noḫčijn alfawit) gebruikt voor het Tsjetsjeens, dat echter nog minder klinkers onderscheidde. Dit alfabet gebruikt de Palotsjka (Ӏ) om aan te geven dat de daarvoor staande medeklinker een ejectief is (wordt in meerdere Kaukasische talen gebruikt). In 1992 nam de de facto onafhankelijke Tsjetsjeense republiek Itsjkerië onder Dzjochar Doedajev een nieuw Latijns alfabet (noxçiyƞ alfavit) aan. Dit alfabet is een mechanische transliteratie van het cyrillisch naar een nieuw Latijns systeem dat gebaseerd is op het Turks alfabet en op de spelling van het Azerbeidzjaans en dat een aantal speciale diakritische tekens bevat. Momenteel wordt het cyrillische alfabet, net als in andere Russische deelgebieden, in officiële contexten gebruikt, alsook binnen het openbare leven. Het Latijnse alfabet wordt veel minder gebruikt en heeft relatief weinig bekendheid bij de bevolking.
Geen van beide alfabetten onderscheidt alle klinkers van het Tsjetsjeens met volledige nauwkeurigheid.
De onderstaande tabel laat de beide laatste alfabetten zien, zoals ze zijn vermeld op transliteration.eki.ee[1] Let op: diakritische tekens zijn mogelijk soms niet helemaal goed weergegeven.
| cyrillisch нохчийн | Latijns noxçiyƞ |
|---|---|
| А а | A a |
| АЬ аь | Ä ä / Ə ə |
| Б б | B b |
| В в | V v |
| Г г | G g |
| ГӀ гӀ | Ġ ġ |
| Д д | D d |
| ДЖ дж | Dƶ dƶ |
| ДЗ дз | Dz dz |
| Е е | E e / Ie ie / Ye[2] |
| Ё ё | Yo yo |
| Ж ж | Ƶ ƶ |
| З з | Z z |
| И и | I i |
| Й й | Y y |
| К к | K k |
| КХ кх | Q q[3] |
| КЪ къ | Q̇ q̇[4] |
| КӀ кӀ | Kh kh |
| Л л | L l |
| М м | M m |
| Н н | N n / N̡ n̡[5] |
| О о | O o / Uo uo[6] |
| ОЬ оь | Ö ö |
| П п | P p |
| ПӀ пӀ | Ph ph |
| Р р | R r |
| С с | S s |
| Т т | T t |
| ТӀ тӀ | Th th |
| У у | U u |
| УЬ уь | Ü ü |
| Ф ф | F f |
| Х х | X x |
| ХЬ хь | Ẋ ẋ |
| ХӀ хӀ | - - |
| Ц ц | C c |
| ЦӀ цӀ | Ć ć |
| Ч ч | Ç ç |
| ЧӀ чӀ | Ç̇ ç̇ |
| Ш ш | Ş ş |
| Щ щ | Şç şç |
| Ъ ъ | - - |
| Ы ы | I i |
| Ь ь | - - |
| Э э | E e |
| Ю ю | Yu yu |
| ЮЬ юь | Yü yü |
| Я я | Ya ya |
| ЯЬ яь | Yä yä |
| Ӏ Ӏ | J j |
Externe links
- omniglot: Tsjetsjeens alfabet
- Voorgestelde transliteratie van het cyrillisch alfabet naar het Latijns - niet officieel (internetarchief)
Noten
|
 |
Zie de Tsjetsjeense uitgave van Wikipedia. |