Tramlijn 9 (Brussel)

In de loop van 2004 eisten de burgemeesters van Jette en Ganshoren dat er een uitgebreide milieu-effectenstudie zou komen. Volgens Smet was dit in het geval van de aanleg van een tramlijn geen verplichting, maar om de gemoederen te bedaren, kwam hij op de proppen met een impactstudie: een onderzoek dat nergens wettelijk omschreven werd. Het studiebureau Stratec kreeg de opdracht om vijftien alternatieven te onderzoeken, gaande van 'niets doen' tot het aanleggen van een gloednieuwe metrolijn.

De studie sleepte lang aan, ook al omdat het begeleidende comité telkens weer bijkomende vragen had. De metro-opties werden al vlug terzijde geschoven omdat ze te duur waren. Eind 2007 bleven er nog drie tramopties over: een tram die het eerste stuk ondergronds zou rijden, een tram via de Jetselaan en een tram via de Poplimontlaan. De eerste optie bleek erg duur, de laatste onhandig omdat de tram dan telkens een extra bocht zou moeten nemen. Een tram via de Jetselaan droeg ook duidelijk de voorkeur weg van Smet, zo liet de minister zich bij verschillende gelegenheden ontvallen. Zo maakte Smet ook duidelijk dat de tram vanaf het noorden van Jette doorgetrokken kon worden tot aan de Heizel. Het Jetse schepencollege zou een tram via de Jetselaan niet ongenegen zijn, maar alleen op voorwaarde dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op eigen kosten de heraanleg van het Koningin Astridplein en de bouw van een ondergrondse parking zou financieren.[3]

Eind februari 2008 werden de resultaten van de impactstudie voorgesteld tijdens een informatievergadering. Volgens de toenmalige plannen zou de nieuwe tramlijn vanaf 2012 het metrostation Simonis met het UZ Brussel verbinden via de Jetselaan. De minister van mobiliteit Pascal Smet gaf toen aan:

"Ik wil de tram in één beweging doortrekken tot Heizel via de Dikke Beuklaan in Laken. Het Koningin Astridplein in Jette zal volledig heraangelegd worden met een ondergrondse parking."

Smet maakte daarnaast ook bekend dat deze nieuwe lijn niet tram 10 zou heten maar tram 9. Daarmee werd verwezen naar de gelijknamige tramlijn die tot eind jaren '70 door Jette reed.[4]

Na een periode van 24 maanden ter raadpleging van de handelaars en buurtbewoners vroeg het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de bouwvergunning aan op 30 maart 2012.[5] De kostprijs van deze vergunning bedroeg 35 miljoen euro.[6] Ook een overlegcommissie sprak zich positief uit over het project in de loop van het jaar 2013. Nochtans formuleerde deze wel verschillende voorwaarden zoals het verplaatsen van de halte onder de treinbrug over de Tentoonstellingslaan richting het kruispunt met De Rivierendreef of het behouden van een rechtstreekse verbinding tussen het UZ en het Noordstation.[7]

De uitreiking van de stedenbouwkundige vergunning kwam er uiteindelijk op 17 juni 2014, maar werd al snel opgeschort. Mits deze gedeeltelijke aanvraag tot wijziging van het project gingen de werken symbolisch van start op 15 september 2015 bij de plaatsing van de eerste delen sporen langs de Dikke Beuklaan.[8] Een gewijzigde versie van de stedenbouwkundige vergunning werd op 21 januari 2016 uitgereikt.

De bouw van deze gloednieuwe tramlijn 9 omvatte ook de omvorming van een ondergrondse spookgedeelte van het metrostation Simonis. Zo werd het tramverkeer in het premetrostation Simonis tussen 6 juni en 2 juli 2017 onderbroken om de bouw van het eindpunt in het spookgedeelte (gelegen naast de toegangsgang tussen het metro- en premetrogedeelte) mogelijk te maken. Daarnaast werd de toegang tot de perrons van het premetrostation vernieuwd door een extra gang te bouwen zodat reizigers de sporen niet meer hoeven over te steken.[10] Het eindpunt bestaat uit drie evenwijdige kopsporen die toegankelijk zijn voor reizigers onder de vorm van een achterstation. Voor tramlijn 19 wordt er nog steeds in- en uitgestapt ter hoogte van het premetrostation Simonis, vandaar de gelegenheid om werken uit te voeren in 2017 ter bevordering van de veiligheid van de reizigers.

Enkele weken na de start van de spoorwerkzaamheden werd de PCC rijtuig 7749 op 30 september 2015 op een voorlopig spoor geïnstalleerd ter hoogte van het Koningin Astridplein. Deze werd beplakt met een groen-blauwe jas en diende als infopunt tijdens het verloop van de werkzaamheden. Het is onduidelijk in hoeverre deze tram geïnteresseerde burgers heeft kunnen informeren. Op 12 april 2016 werd het 7749 tramstel verplaatst aan de hand van een vrachtwagen en uitgeladen op de kersverse sporen van het eindpunt in de Dikke Beuklaan. Al snel werd deze vernield en beklad door graffiti, hetgeen de MIVB de beslissing liet nemen om deze tram te verwijderen en in stukken te slopen. De tram verliet de sporen op 6 januari 2017. Een van de stuurposten werd bewaard in de "evactunnel" van de MIVB: een nagemaakte premetrotunnel ter opleiding van de bestuurders in geval van nood.[11]

De testritten op het gedeelte tussen Simonis en Dikke Beuk gingen van start op 26 juni 2018 en zette zicht voort tijdens de zomervakantie ter opleiding van de trambestuurders. Half augustus, twee weken voor de eigenlijke opening werd het eindpunt Simonis nog uitvoerig bereden met T3000 en T4000 tramstellen om zich ervan te vergewissen dat de ondergrondse infrastructuur wel degelijk operationeel zou zijn.

Na iets minder dan drie jaar werkzaamheden vond de plechtige opening plaats op zaterdag 1 september 2018 in aanwezigheid van koning Filip die zelf de officiële eerste rit in de stuurkabine mocht plaatsnemen. De opening omvat slechts het gedeelte van 3 kilometer en 10 haltes tussen Simonis en Dikke Beuk. Nadien huldigde de koning het naar aanleiding van de werken aan de tramlijn heringerichte Koningin Astridplein in Jette in.

Reeds bij de opening werd bekendgemaakt dat tramlijn 9 verlengd zou worden tot het metrostation Koning Boudewijn. Volgens het kabinet van Smet zouden de werken van start gaan tegen eind 2019 of begin 2020.[12] De werken startten op 18 februari 2019. Het gaat om een verlenging van anderhalve kilometer aansluitend op het al bestaan deel tussen Dikke Beuk en het kruispunt tussen de Tentoonstellingslaan en de Romeinse steenweg. De tram gaat via de Dikke Beuklaan door de Lakense Modelwijk rijden, om dan via de Generaal de Ceunincklaan aan het Koning Boudewijnstadion uit de komen. Vervolgens gaat de lijn langs de Houba de Strooperlaan naar metrostation Koning Boudewijn.

Door de verlenging van de tramlijn krijgen heel wat wijken in Jette en Laken een snelle verbinding met de metro. Aan de ene kant van de lijn gaat het om knooppunt Simonis, aan de andere kant de metroterminus Koning Boudewijn. De extra tramlijn maakt de Heizel ook weer een stukje belangrijker als knooppunt voor het openbaar vervoer. Wie tram 9 neemt zal kunnen overstappen op tramlijnen 51 en 93 aan de halte Stadion. Door de nieuwe sporen kunnen die tramlijnen in de toekomst ook verlengd worden. Er werd ook al het idee naar voor geschoven dat tramlijn 9 eventueel nog verder zou kunnen rijden richting de Heizelpaleizen waarbij tramsporen tussen Koning Boudewijn en Esplanade aangelegd zullen worden.

De werken aan de verlengingen tussen Dikke Beuk en Koning Boudewijn gingen van start in februari 2019 en zouden zo'n twee jaar in beslag nemen.[13]

Bij de opening kon tramlijn 9 beschouwd worden als een futureproof georiënteerde tramlijn met respect voor normen zoals de toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers, veilige bereikbaarheid van de perrons, herinrichting van de straten ten voordele van de trams en zwakke weggebruikers, ... Daarnaast kreeg de lijn omwille van de volledige bediening in eigen bedding en met moderne lagevloertrams van het type T3000 het label Chrono. Andere Chronolijnen in Brussel zijn de lijnen 3, 4, 7 en 8. Niet minder dan negen tramstellen zijn ook nodig om de lijn te bedienen met een doortochtfrequentie van 6 minuten tijdens de spitsuren. Buiten de spitsuren gaat het om een frequentie van 10 minuten en tijdens weekends en feestdagen om een frequentie van 15 minuten.[14]