Symfonie nr. 1 (Rachmaninov)

Rachmaninov, in de zomer van 1897, na de desastreuze première van zijn eerste symfonie.

Rachmaninov was 22 jaar oud toen hij dit werk componeerde, tussen januari 1895 en 30 augustus van datzelfde jaar.[1][2] De symfonie ging in première op 5 maart 1897 in Sint-Petersburg onder leiding van Alexander Glazoenov, toen Rachmaninov bijna 24 was. Het werd een complete mislukking; Rachmaninov zelf, gekweld, verliet de zaal voor de uitvoering ten einde was. Glazoenov zou dronken zijn geweest. Het werk werd afgekraakt, en de beroemdste kritiek is wel van componist César Cui, die zei dat "als er een conservatorium is in de hel, en als een van de studenten daar zou een compositie schrijven die gebaseerd zou zijn op de tien Egyptische plagen, en als hij dat werk in de stijl van Rachmaninov geschreven zou hebben, dan zou hij daar uitstekend in geslaagd zijn en de bewoners van de hel zouden verrukt zijn geweest."

Als gevolg van de mislukking zou Rachmaninov tot 1899 niet in staat geweest zijn om te componeren, totdat familie en vrienden hem wisten te overtuigen in hypnotherapie te gaan bij Dr. Nikolai Dahl. Het resultaat daarvan zou zijn geweest dat Rachmaninov vervolgens het immense populaire tweede pianoconcert schreef, dat in 1900 in première ging. Het werk is opgedragen aan Dahl.

De eerste symfonie werd niet meer gespeeld na de mislukking in 1897, en Rachmaninov verscheurde zelfs de partituur. Kort na zijn dood ontdekte men een belangrijk aantal delen ervan en een aantal leerlingen onder leiding van de toen prominente dirigent Aleksandr Gauk slaagde erin de symfonie te reconstrueren. De tweede première van het werk vond plaats op 17 oktober 1945 in het Conservatorium van Moskou onder leiding van Aleksandr Gauk. Dit leidde ertoe dat de muziek van Rachmaninov in Rusland opnieuw geëvalueerd werd, en ditmaal met meer enthousiasme dan daarvoor. In Amerika vond de première plaats in 1948 onder leiding van Eugene Ormandy.

Vandaag de dag beschouwt men de eerste symfonie als een van Rachmaninovs beste werken; het werk is vol jeugdig enthousiasme, melodieën die een hoge vlucht nemen en laat zijn beginnende obsessie met Russisch-orthodoxe gezangen zien, en een Wagneriaanse orkestratie voorzien van een zware kopersectie, een tamtam en een tamboerijn.
Interessant is ook de aanwezigheid in elk deel van de symfonie van het Dies Irae-motief dat ook in vele van zijn andere werken voorkomt. Verder laat de inscriptie bij de symfonie van het Bijbelse citaat "Wraak is aan mij, ik zal vergelden, sprak God" het nodige te raden over, samen met de opdracht, aan "A.L." Dit was naar alle waarschijnlijkheid Anna Aksandrovna Lodizheskaya, die zigeunerbloed in zich had; samen met het feit dat hetzelfde citaat ook door Tolstoj is gebruikt bij Anna Karenina (die verliefd werd op een twintig jaar oudere man) geeft voldoende aanleiding tot speculatie, en verklaart misschien iets van de heftigheid van deze symfonie, en de melodische oriëntaalse zigeunerachtige aspecten ervan.

Rachmaninoff citeert het eerste thema van het eerste deel van de symfonie in zijn Symfonische dansen uit 1940, zij het op een veel serenere wijze, met een weelderige en vredige orkestratie. De symfonie was niet uitgegeven of uitgevoerd voor meer dan veertig jaar, en het is erg onwaarschijnlijk dat iemand buiten Rachmaninovs directe omgeving het citaat opmerkte. Achteraf gezien wordt geneigd hieruit te concluderen dat Rachmaninov de mislukking weliswaar had geaccepteerd, maar het nog steeds niet eens was met de negatieve kritieken en het thema zo een nieuwe kans gaf.

De symfonie is geschreven voor 3 fluiten (3e ook piccolo), 2 hobo’s, 2 klarinetten, 2 fagotten, 4 hoorns, 3 trompetten, 3 trombones, tuba, pauken, bekkens, grote trom, kleine trom, triangel, tamboerijn, tamtam (slagwerk voor 5 spelers) en strijkorkest (1e en 2e violen, altviolen, celli en contrabassen).

De symfonie is opgebouwd uit vier delen:

• Grave -- allegro non troppo in d-mineur
• Allegro animato in F-majeur
• Larghetto in Bes-majeur
• Allegro con fuoco in D-majeur

• Kennedy Center