Park Sonsbeek

Het park is voor het overgrote deel beplant met een eeuwenoud beukenbos. Opvallend is het heuvelachtige karakter. Verder bevat het een grote diversiteit aan bomen en planten, kent het een groot aantal vijvers, fonteinen en twee watervallen. Aan de rand van het park is in de voormalige Begijnenmolen sinds 2004 het Nederlands Watermuseum gevestigd. Daar vlakbij staat ook de De Witte Watermolen, de enige nog werkende watermolen van de tien die langs de St. Jansbeek hebben gestaan. In de schuur van de molen is het bezoekerscentrum Molenplaats Sonsbeek gevestigd.

Verder vindt men op het grondgebied van het park Huis Sonsbeek ("De Witte Villa" in de volksmond), een theehuis (de Palatijn), twee restaurants (de Boerderij en het Sonsbeekpaviljoen), een ijskelder uit de vroege negentiende eeuw en de Belvédère.

Het landgoed werd in 1821 gekocht door H.J.C.J. baron van Heeckeren. Hij ging door met de toen gebruikelijke tuinaanleg in Engelse landschapsstijl, waar de vorige eigenaar Theodorus baron de Smeth ook al mee bezig was geweest. Wegens geldproblemen verkocht de baron delen van het landgoed, waar nu drie wijken van Arnhem op gebouwd zijn. In 1899 kocht Ir. J.W.C. Tellegen, de toenmalige directeur Gemeentewerken, het landgoed aan voor de helft van het bedrag dat in dat jaar op de gemeentebegroting stond.

In het park staat het monument voor Hendrik Lorentz, vervaardigd door Oswald Wenckebach en op 9 september 1931 onthuld door prinses Juliana. De initiatiefnemer tot aankoop van het park wordt herdacht met de zogenaamde Tellegenbank, ontworpen door de Arnhemse beeldhouwer Gijs Jacobs van den Hof en op 23 februari 1928 onthuld.

Kort na de oorlog werd in het park een straatolympiade gehouden, sportwedstrijden voor kinderen die verder geen vakantie hadden. Dit groeide uit tot de Arnhemse wielerronde Ome Joop's Tour door Nederland.

In 1999 bestond het park honderd jaar en kreeg het een flinke opknapbeurt waarbij onder meer de "Steile Tuin" werd aangelegd en enkele horecagelegenheden werden uitgebreid en verbeterd. Het Watermuseum werd in 2004 geopend. In 2005 werd het park aan de westkant enkele meters breder na herinrichting van de Zijpendaalseweg.

Dichter Cees van der Pluijm was sinds winter 2005 bij de vereniging Vrienden van Sonsbeek aangesteld als 'Parkdichter' en schreef vier keer per jaar een gedicht over het Sonsbeekpark dat werd gepubliceerd in het infobulletin.

Het park geniet internationale bekendheid als naamgever van de Sonsbeek-beeldententoonstellingen, die om de zoveel jaar plaatsvinden gedurende de zomermaanden. De eerste vond plaats in 1949 op initiatief van de Arnhemse wethouder en vicevoorzitter van de V.V.V. H.M.A. Klompé. Daarop volgden tentoonstellingen om de drie jaar totdat in 1961 een einde kwam aan deze triënnale. De eerste vijf edities gaven een beeld van de Europese of internationale beeldhouwkunst. De werken werden geselecteerd door een jury, benoemd door de Nederlandse Vereniging van Beeldhouwers; later, in 1966, nam een werkcomité de rol van de jury over.

Vanaf 1971 veranderde het karakter van de Sonsbeektentoonstellingen: in de tentoonstellingen en manifestaties werd voortaan de hedendaagse kunst getoond. De meest vermaarde is die van 1971, bekend onder de titel "Sonsbeek buiten de perken". Voor deze manifestatie die land art, film, video en actuele tendensen in de beeldhouwkunst liet zien, verspreid over heel Nederland, werd voor het eerst een curator aangesteld: Wim Beeren (1928-2000). Pas vijftien jaar later volgde de 7e editie, gemaakt door Saskia Bos, ditmaal weer binnen het park. De edities van 1993 en 2001 strekten zich wederom uit tot buiten het park. Op diverse locaties in de stad waren werken van de Sonsbeektentoonstelling te zien.

De tentoonstelling van 1993, gemaakt door de Amerikaanse curator Valerie Smith, werd financieel en locatief een fiasco met slechts 12.000 bezoekers (het kunstwerk 'De Pisser' uitbeeldend een naakte man met erectie in een glazen vitrine geplaatst pal voor een gereformeerde kerk leidde tot commotie). De 9e editie van 2001 door de Vlaming Jan Hoet (1936-2014) was iets succesvoller, titel van die tentoonstelling was "Locus Focus". De 10e editie onder de titel Sonsbeek 2008: grandeur werd op 8 juni voorafgegaan door een processie door het centrum van Arnhem en trok uiteindelijk 115.000 bezoekers.

Het thema van de tiende editie in 2008 was grandeur. Het concept was van Anna Tilroe, die 28 internationaal bekende kunstenaars vroeg het menselijk streven naar grootsheid vorm te geven. Hun sculpturen en installaties werden geplaatst in Park Sonsbeek. Inwoners van Arnhem, samengebracht in een aantal draaggilden, droegen enkele dagen voor de officiële opening in een plechtige, maar feestelijke processie de beelden door de straten van de stad. Met als symbolische betekenis: kunst zoekt een plaats in het hart van de samenleving. Kunst heeft respect en ondersteuning van veel mensen nodig om werkelijk betekenis voor de samenleving te krijgen. De draaggilden waren verschillend van samenstelling en vertegenwoordigden alle lagen van de bevolking. De deelnemers droegen een speciaal voor Sonsbeek 2008 ontworpen hoed, de zogenaamde Chapeau.

In 2016 vond de 11e editie plaats onder het motto transAction. De tentoonstelling werd op 3 juni geopend door koning Willem-Alexander en was voor het publiek te bekijken van 4 juni tot en met 18 september. Volgens de planning zal de expositie in het vervolg elke vier jaar plaatsvinden.

• 
  Lorentz-monument
• 
  Aanzicht park Sonsbeek
• 
  Aanleg van "ronde weide" in park Sonsbeek, 1959

• Website park Sonsbeek
• Restauratie van de ijskelder
• SONSBEEK '16: transACTION
• 360-graden foto Google maps

	Parken en landgoederen in Arnhem
Park Angerenstein · Bronbeek · Gulden Bodem · Hoogte 80 · Immerloopark · Jubileumpark · Park Klarenbeek · Lichtenbeek · Mariëndaal en Boschveld · Stadsblokken-Meinerswijk · Moscowa · Onderlangs · Park Presikhaaf · Park Sonsbeek · Park Thialf · Warnsborn · Park Westerveld · Park Zuiderveld · Park Zypendaal

Zie de categorie Sonsbeek Park van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.