Smalspoortunnels Egypte (Tegelen)

Tegelen gold lange tijd als toonaangevend centrum voor de kleiwarenindustrie. Deze geschiedenis gaat terug tot de Romeinse tijd, waarin Tegelen door deze Romeinen werd gesticht onder de naar de dakpannenindustrie verwijzende naam Tegula.[1] Tegelen dankt overigens haar naam aan het geologische tijdperk Tiglien, waarin klei werd afgezet in dit gedeelte van het stroomgebied van de Maas.

Tegen het einde van de 19e eeuw bestonden in de plaats tal van kleiwarenfabrieken, waarvan Russel-Tiglia en Canoy-Herfkens de bekendste waren. De industrie heeft verder tal van monumenten opgeleverd, zoals enkele markante fabrikantenvilla's.

Kleitrammetje dat thans bij speelpark Klein Zwitserland staat

De tunnels, ofwel viaducten, vormen een voorbeeld van het oplossingsgericht denken vanuit de samenleving, in dit geval een aantal kleiwarenfabrieken, aan het begin van de 20e eeuw. Vanuit een kleigroeve op de Jammerdaalse Heide werden grondstoffen vervoerd naar de fabrieken aan de rand van het dorp, die overwegend in de buurt van de Maas lagen. Dit gebeurde via een aantal tramlijnen die uitsluitend werden gebruikt voor kleitransport. Hiertoe moest wel een aantal wegen en een spoorlijn worden doorkruist. Door gebruik te maken van locomotieven gold Tegelen als voorbeeld van mechanisatie in de grofkeramische industrie.

Aanvankelijk was de kleiwinning in Tegelen grotendeels collectief georganiseerd, wat betekent dat de fabrieken nauw samenwerkten. Vanaf de jaren 30 veranderde elke fabriek van tactiek en zocht men individueel naar andere delvingsplaatsen buiten Tegelen.

Drie van de vier tunnels liggen ter hoogte van speelpark Klein Zwitserland, bij huisnummer 8; de vierde ligt een stuk westwaarts, bij huisnummer 2.

Rijksmonument 524667

Smalspoortunnel, rijksmonument 524667

Dit is de middelste tunnel, of viaduct, bij huisnummer 8. Over het viaduct liep oorspronkelijk het eigen smalspoor van fabrikant Russel, die de opdrachtgever is geweest voor de aanleg. Vermoedelijk verving dit viaduct een veel ouder viaduct. Het is gebouwd in ambachtelijk-traditionele stijl.

Het viaduct is uitgevoerd in donkerrode baksteen dat in kruisverband is gemetseld. Aan de oostzijde boven de tunnelboog bevindt zich een viertal gele kleitegels met in zwarte cijfers het bouwjaartal 1923.

Rijksmonument 524691

Smalspoortunnel, rijksmonument 524691

Dit viaduct, bij huisnummer 2, ligt pal naast de overweg van de Spoorlijn Maastricht - Venlo. Onder de spoorlijn door liep een smalspoor van de fabriek Canoy-Herfkens. In het verlengde van de westelijke tunnelschacht ligt een keermuur. De tunnel werd in het begin van de jaren 20 aangelegd en vertoont elementen van het functionalisme.

In 2015 vonden er restauratiewerkzaamheden plaats aan de tunnels. Tijdens de restauratie werd bekendgemaakt dat het speelpark Klein Zwitserland drie van de vier tunnels mocht exploiteren. Ook een bewaard gebleven kleitram werd hierbij overgedragen aan het speelpark.[2]

• Lijst van rijksmonumenten in Tegelen

• Gemeentelijke monumentenwebsite, monument 524666
• Gemeentelijke monumentenwebsite, monument 524667
• Gemeentelijke monumentenwebsite, monument 524668
• Gemeentelijke monumentenwebsite, monument 542691