Selma Wijnberg

Wijnberg groeide op in Zwolle, waar haar ouders een hotel hadden: hotel Wijnberg.

Vanaf september 1942 was Wijnberg, in die tijd ook Sarah of Saartje genoemd, ondergedoken in Utrecht en daarna in De Bilt. Haar onderduiknaam was Greetje van den Berg. Ze werd op 18 december op de Utrechtseweg door de politie gearresteerd. In februari 1943 werd ze naar het kamp Vught gebracht, waarna ze een week in Kamp Westerbork verbleef en vanaf 9 april in Sobibór.

Na haar ontsnapping tijdens de opstand van 14 oktober 1943 vluchtte ze met de Poolse Jood Chajm Engel (1916-2003), op wie ze in Sobibór verliefd was geworden. Het paar liep door een mijnenveld en een bos en dook negen maanden lang onder op de zolder van een boerderij, tot aan de bevrijding van Polen in juli 1944 door het Rode leger. Ondertussen was het paar getrouwd en raakte Selma zwanger.

Via Chełm en Parczewski, waar hun zoon Emiel geboren werd, gingen ze naar Lublin. Vandaar gingen ze per trein dwars door de Oekraïne naar Tsjernivtsi en vandaar naar Odessa. Per boot, waar Chajm als niet-West-Europeaan op gesmokkeld moest worden, vertrokken ze naar Marseille. Op de boot overleed Emiel. Hij kreeg in de buurt van Griekenland een zeemansgraf. Per trein kwamen ze terug in Zwolle en gingen wonen in Hotel Wijnberg.

Koninklijke onderscheiding voor Selma Engel-Wijnberg

KVP-minister Hans Kolfschoten besloot dat Chajm als ongewenst vreemdeling niet in Nederland kon blijven. In Nederland huwden ze op 18 september 1945 opnieuw en de Zwolse politie trok daaruit de conclusie dat Wijnberg door te trouwen met de Pool Engel ook de Poolse nationaliteit gekregen had en vroeg aan het Ministerie van Justitie wat er met beiden moest gebeuren. Ze werden echter niet uitgezet omdat Polen geen onderdanen uit het buitenland opnam. Er werd overwogen om beiden in een vreemdelingenkamp in Valkenswaard op te sluiten, maar daarmee werd gewacht omdat men verwachtte dat ze wel snel alsnog naar Polen uitgezet zouden kunnen worden. In Zwolle kreeg het paar een zoon en een dochter en ze dreven een stoffen- en modezaak.

In 1951 vertrokken ze naar Israël, waar ze eerst in de kibboets Moledet en daarna in Beit Yitzhak gingen wonen. Omdat Chajm daar niet kon wennen, gingen ze in 1957 naar de Verenigde Staten, waar ze zich in eerste instantie in Westport en later in Branford in de staat Connecticut vestigden. Ze keerden alleen enkele keren terug naar Europa om te getuigen tegen oorlogsmisdadigers uit Sobibór. Chajm en Selma Engel vertelden regelmatig hun oorlogsgeschiedenis op scholen in hun omgeving, om zo jongeren te onderwijzen over de Holocaust. In 2003 stierf Chajm.

Op 12 april 2010 bood minister Ab Klink tijdens de Westerbork-herdenking namens de Nederlandse regering excuses aan voor hun toenmalige houding . Deze excuses wilde mevrouw Wijnberg niet aannemen omdat zij deze 'te laat' vond. Ze werd op diezelfde dag benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Selma Engel-Wijnberg was de laatste Nederlandse overlevende van het vernietigingskamp Sobibór. Ze overleed in 2018 op 96-jarige leeftijd in een verzorgingshuis in East Haven en werd begraven op de Beaver Brook Cemetery in Clinton.[1][2][3]