Rudimentair (anatomie)

Een kenmerk van een organisme wordt rudimentair of gereduceerd genoemd wanneer het morfologisch slechter ontwikkeld is.

Het kenmerk heeft eventueel een verminderde functionaliteit in vergelijking met dat bij de voorouders of bij nauwe verwanten. Het kenmerk was in een vroeger evolutionair stadium van het organisme aanwezig, maar is gereduceerd en komt niet tot ontwikkeling waarbij de belangrijkste functies verloren zijn gegaan. Een orgaan of orgaanstelsel kan in de loop van de evolutie zijn functie verloren hebben en dus in het huidige tijdperk overbodig zijn. Zo'n orgaan is soms nog wel aanwezig (als evolutionair relict), maar is bijvoorbeeld zeer klein ten opzichte van andere soorten. Het in de evolutie verdwijnen van een kenmerk kan onder andere in gang gezet zijn door functieverlies of door energiebesparing.[1]

Voorbeelden
Wormvormig aanhangsel, rudimentair orgaan uit de menselijke buikholte

Dieren:

Rudimentaire ribben zijn enkel nog als kleine aanhechtsels aanwezig op de wervels.

  • Sommige walvissen hebben een rudiment van de achterpoten, gebleken is echter dat de twee losse botjes onmisbaar zijn bij het paren.
  • Er zijn slangen met rudimentaire pootjes, niet meer dan nauwelijks zichtbare uitsteeksels.
  • Sommige vogels hebben rudimentaire vleugels waarmee ze niet kunnen vliegen.[2]
  • Er zijn vissen die in absolute duisternis in grotten leven en die zowel het pigment in hun huid als hun ogen zijn verloren.[3]
  • Sommige sluipwespen hebben het vermogen om vetten te produceren verloren. Deze nemen ze op van hun gastheer, die ze produceert.[4]
  • Veel insecten die zich ongeslachtelijk voortplanten, hebben hun seksuele kenmerken verloren.[5]
  • Naaktslakken hebben in het algemeen een rudimentaire schelp.
Vrijlevende gametofyt bij varens:
A voorkiemen; B archegonia; C rizoïden; D antheridia.

Planten:

  • Bij de Embryophyta (landplanten) is, in de loop van de evolutie, de gametofyt-fase met prothallium (voorkiem), antheridia en archegonia sterk gereduceerd. Bij veel varens is de gametofyt een zelfstandig en vrij levend organisme, met goed ontwikkelde voorkiem, antheridia en archegonia. Bij de zaadplanten kunnen deze gereduceerd zijn tot hoogstens enkele cellen. Het is echter duidelijk dat hier de functie van geslachtelijke voortplanting nog volledig aanwezig is.
  • Cactussen verschillen van veel bedektzadige planten in de afwezigheid van bladeren als aanpassing aan een heet en droog klimaat, maar soms zijn in jongere stadia wel kleine, wormvormige blaadjes te vinden die snel afvallen. De functie van bladeren in de transpiratie en de fotosynthese bij de vorming van assimilaten is overgenomen door de stengels. Soorten van het geslacht Pereskia hebben echter wel volledige bladeren.

Zie ook
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.