Ricimer

Ricimer die omstreeks 405 werd geboren, was van gemengd Suebisch-Visigotische afkomst. Hij was een zoon van de Suebische vorst Rechila, en van moederszijde een kleinzoon van de Visigotische koning Wallia. In het Romeinse leger, dat halverwege de vijfde eeuw steeds meer steunde op de Germaanse foederati, maakte hij carrière. Omstreeks 455 was hij opgeklommen tot generaal van het leger in Italië.

Na de dood van keizer Valentinianus III in 455 waren er verscheidene gegadigden voor de troon, Petronius Maximus regeerde slechts kort en datzelfde jaar werd Avitus keizer. Als generaal weigerde Ricimer met Avitus samen te werken en rebelleerde openlijk. Met Majorianus, een andere generaal in Italië, dwong hij Avitus in januari 456 Rome te verlaten.

In 456 versloeg Ricimer de Vandaalse vloot bij Corsica en dat deed zijn ster snel rijzen. In de slag bij Piacenza vernietigde hij de troepen van keizer Avitus. Hij steunde zijn collega Majorianus in diens streven de nieuwe keizer te worden. Vanwege zijn afkomst kwam hij zelf hiervoor niet in aanmerking; een Germaan in het purper zou nooit aanvaard worden door de Romeinen. Wel behield hij zijn invloed en bleef hij als een soort co-regent aan de macht.

Majorianus was een energieke keizer die zich tot doel had gesteld het Romeinse gezag in Gallië en Spanje te herstellen, waar dit na keizer Valentinianus nagenoeg was verdwenen. In 461 leed hij een schandelijke nederlaag tegen de Vandalen bij Noord-Afrika, in de Slag bij Cartagena, waar een groot deel van zijn leger omkwam. Toen Majorianus ontredderd terugkeerde naar Italië, liet Ricimer hem gevangenzetten en op 7 augustus 461 executeren.

Ricimer was geïnteresseerd in de macht en niet in de titel. Hij ging akkoord met de kandidaat van de Romeinse senaat, Libius Severus, die slechts als stroman fungeerde. De macht van Ricimer was echter allerminst onomstreden, aangezien de Oost-Romeinse keizer weigerde Libius Severus te erkennen, evenals Aegidius, een generaal van het Romeinse leger in Gallië.

Aegidius maakte aanstalten met zijn troepen op te trekken tegen Ricimer, maar zover kwam het niet. Door zijn uitstekende contacten bij diverse vooraanstaande Germaanse vorstenfamilies en intensieve diplomatie wist Ricimer de Visigotische- en Bourgondische foederati in Gallië aan zich te binden, waardoor Aegidius verhinderd werd Italië te bereiken. In ruil voor deze steun stond Ricimer de stad Narbonne en omgeving af aan de Visigoten, die daarmee een verbinding kregen met de Middellandse Zee. Ook gaf hij de stad Lyon weg aan de Bourgondiërs, die deze tot nieuwe hoofdstad maakten. Met de Bourgondiërs had Ricimer overigens een nauwe band, want hij was getrouwd met de zuster van Gundioc, de koning van de Bourgondiërs. Een van diens zonen gaf hij een hoge positie in zijn leger. Op deze manier wist Ricimer zijn macht te consolideren. Libius Severus bleef als zijn marionet tot 465 op de troon. Toen verwijderde Ricimer hem (mogelijk door vergiftiging) en liet de troon maar vacant zodat hij zelf kon regeren.

In 467 spanden Leo I van Byzantium en Paus Hilarius echter samen om Anthemius op de troon de zetten. Aanvankelijk kwam Ricimer tot een vergelijk met hem en trouwde zelfs zijn dochter Alypia. Hij wilde echter niets te maken hebben met de plannen van Anthemius en Leo om de Vandalen een lesje te leren. Na het falen van dit avontuur keerde hij zich tegen Anthemius en liet hem doden. Daarna zette hij een volgende stroman (Olybrius) in het purper, maar stierf een paar weken later in 472. Zijn neef Gundobad, de oudste zoon van Gundioc volgde hem op als magister militum van het leger in Italië.

• F. Meijer, Keizers sterven niet in bed. Van Caesar (44 v.Chr.) tot Romulus Augustus (476 n. Chr.), Amsterdam, 2001, pp. 153, 155-160.
• F. Lot, De Germaansche invasies. De versmelting van de Barbaarsche en Romeinsche wereld, Den Haag, 1939, pp. 126-127.