Lyon

Lyon (Lyonees: Liyon, verouderd Nederlands/Duits: Leyden) is een stad in het zuidoosten van Frankrijk, gelegen op de plaats waar de rivieren de Rhône en de Saône samenvloeien. De inwoners heten Lyonnais en Lyonnaises.

Lyon
Stad in Frankrijk

Situering
RegioAuvergne-Rhône-Alpes
DepartementMétropole de Lyon (69M)
ArrondissementLyon
Coördinaten45° 45′ NB, 4° 53′ OL
Algemeen
Oppervlakte47,9 km²
Inwoners (2015)513.275 (aggl.: 2.291.763)
(10.722 inw./km²)
Hoogte162-312 m
Politiek
BurgemeesterGérard Collomb
Overig
Postcode(s)69001-69009
INSEE-code69123
Foto's
Portaal    Frankrijk

De leuze van de stad luidt: "Avant, avant, Lion le melhor!" (Vooruit, vooruit, Lyon de beste!)

Lyon is het bestuurscentrum van de regio Auvergne-Rhône-Alpes en van de Métropole de Lyon. Het is ook de zetel van de internationale politieorganisatie Interpol. De historische binnenstad staat sinds 1998 op de lijst van Werelderfgoederen van de UNESCO.

Wat inwonertal betreft is Lyon na Parijs en Marseille de derde stad van Frankrijk indien alleen de bevolking geteld wordt die zich intra-muros bevindt, ofwel in de stad zelf woont. Wanneer men de gehele metropoolregio in de berekening meeneemt, is het zelfs de tweede agglomeratie van Frankrijk.[1] Als hoofdstad van de regio Auvergne-Rhône-Alpes, trekt Lyon veel nationale en Europese aandacht en kent de stad een relatief sterke bevolkingsgroei.

Geschiedenis
Lucius Munatius Plancus (?), de stichter van Lugdunum - Gallo-Romeins museum van Fourvière
Lyon in de achttiende eeuw

Lyon werd in 43 v.Chr. door de Romeinen, onder leiding van Lucius Munatius Plancus, gesticht onder de naam Lugdunum als hoofdstad van Gallië. Reeds voor de Romeinen was echter al sprake geweest van een Keltische nederzetting. De rol van regionaal centrum vervulde Lyon gedurende enkele eeuwen, totdat het Romeinse Rijk in verval kwam en ten onder ging.

In 177 na Christus werd in Lyon de latere schutspatroon Blandina als martelaar verbrand.

In 461 veroverden de Bourgondiërs de stad op de Romeinen en werd het de hoofdstad van het koninkrijk Koninkrijk der Bourgondiërs. De Arabieren, die in de achtste eeuw vanuit Spanje Frankrijk binnenvielen, richtten in 725 grote verwoestingen aan in Lyon.

Bij het Verdrag van Verdun werd Lyon toegewezen aan Lotharius I. Later werd het onderdeel van het koninkrijk Arles.

In de elfde eeuw nam het belang van Lyon weer toe, toen de stad door de Katholieke Kerk werd aangewezen als hoofdzetel van de Primaat van Gallië. Met het Verdrag van Vienne (1312) ging Lyon over van het Heilige Roomse Rijk naar het koninkrijk Frankrijk.

Bij de Bartholomeusnacht in 1572 vonden ook in Lyon veel hugenoten de dood.

In de Renaissance beleefde de stad mede dankzij de zijdehandel met Italië en andere landen een bloeiperiode. Ook de bankensector deed het goed, Lyon werd zelfs de belangrijkste stad in Frankrijk op dit gebied. De Bourse werd gebouwd in 1749.

Tijdens de Franse Revolutie was in Zuid-Frankrijk Lyon de belangrijkste verzetshaard tegen de Nationale Conventie. De stad was niet alleen een toevluchtsoord voor de girondijnen die zich van de andere jakobijnen hadden afgescheiden, maar ook voor royalisten. Nadat het jakobijns gezinde stadsbestuur was verjaagd, besloot de Nationale Conventie tot een militair ingrijpen tegen de afvallige stad. Op 9 oktober 1793 werd Lyon na een belegering van 66 dagen door de troepen van de Conventie veroverd. Onder voorzitterschap van Collot d'Herbois en Fouché, leden van de Nationale Conventie, kwam het in het volgende half jaar tot een bloedige vervolging, waarvan totaal 1.962 inwoners het slachtoffer werden. Uiteindelijk beval de Nationale Conventie zelfs dat de gebouwen van alle "vijanden van de revolutie" afgebroken moesten worden. Lyon zou een "Ville sans nom" ("stad zonder naam") moeten zijn. Vooral de gebouwen op het Place Bellecour werden door deze maatregel getroffen. Onder Napoleon Bonaparte vond echter weer herbouw plaats.

In de negentiende eeuw ontwikkelde Lyon zich verder als industriestad en bleef het een centrum van de zijdehandel. In 1831 en 1834 kwamen de zijdewevers, ook wel Canuts genoemd, in opstand tegen de arbeidsvoorwaarden. Het leger greep hierbij hardhandig in.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Lyon een centrum voor het verzet en een toevluchtsoord voor vluchtelingen. Na de Franse overgave aan de Duitsers in juni 1940 kreeg Lyon van maarschalk Philippe Pétain de status van open stad toebedeeld. Tot 1942 was Lyon onbezet gebied en daarnaast vormde het een knooppunt van wegen. Op 26 mei 1944 werd de stad gebombardeerd door de Geallieerden en op 3 september volgde de bevrijding.

Geografie

Administratief is de stad opgedeeld in negen arrondissementen. De stad wordt overheerst door twee heuvels, Fourvière en La Croix-Rousse, die van elkaar gescheiden zijn door een engte van de Saône. In de 19e eeuw werden ze door Michelet respectievelijk "de biddende heuvel" en de "werkende heuvel" genoemd. Op de Fourvière staat de basiliek van Fourvière. De heuvel van Croix-Rousse daarentegen, telt heel wat werkmanshuisjes waar zijde werd bewerkt. De zijde-industrie van Lyon heeft een rijk verleden.

In Vieux-Lyon en Croix-Rousse vindt men talrijke 'traboules', smalle gangetjes, die twee evenwijdig gelegen straten met elkaar verbinden. Die gangen lopen via de binnenplaatsen van woonblokken.

Tussen de rivieren Rhône en Saône, op het zogenaamde 'presqu'île' (schiereiland), bevindt zich de Place Bellecour, het op twee na grootste plein van Frankrijk (na de Place des Quinconces in Bordeaux en de Place de la Concorde in Parijs), met een afmeting van 310 bij 200 meter. Het plein is ook groter dan de pleinen de Zócalo in het Historisch Centrum van Mexico-Stad of het Rode Plein in Moskou. In het midden staat een standbeeld van Lodewijk XIV te paard.

Panoramisch zicht op Lyon, vanaf de Fourvière.

Demografie

Onderstaande figuur toont het verloop van het inwoneraantal van Lyon vanaf 1962.

Grafiek inwonertal gemeente
Bron: Frans bureau voor statistiek. Cijfers inwoneraantal volgens de definitie population sans doubles comptes (zie de gehanteerde definities)

Cultuur

Lyon zelf staat al eeuwen bekend als de hoofdstad van de gastronomie[2] De haute cuisine treft men aan in de gehele voormalige regio Rhône-Alpes en biedt plaats voor zowel de grote eter als de fijnproever, met lokale wijnen zoals de beaujolais en de Côtes du Rhône en verschillende grote namen in de keukens, zoals topkok Paul Bocuse.

Sinds eeuwen geniet Lyon de titels hoofdstad van de gastronomie en stad van de zijde. De gebroeders Lumière vonden in 1895 in Lyon de film uit. Het personage van Guignol (een soort Jan Klaassen) werd in Lyon bedacht door Laurent Mourguet.

Bezienswaardigheden
Historisch Lyon
Werelderfgoed cultuur
Land Frankrijk
UNESCO-regioEuropa en Noord-Amerika
Criteriaii, iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.872
Inschrijving1998 (22e sessie)
UNESCO-werelderfgoedlijst

Het historische deel van Lyon staat sinds 1998 op de werelderfgoedlijst van UNESCO. De werelderfgoedinschrijving omvat een gebied van 427 ha en een bufferzone van 324 ha.

In Lyon bevinden zich de volgende bezienswaardigheden:

  • Funiculaire
  • Hotel Dieu
  • Stade de Gerland
  • Stadhuis
  • Palais de la Bourse
  • Rue Édouard-Herriot

Fourvière
Voor: Kathedraal van Lyon
Erboven: Basiliek van Fourvière
Daarnaast: Metalen toren van Fourvière

Fourvière is een heuvel die bepalend is in het stadsbeeld van Lyon. Op de helling en de top van de heuvel zijn enkele van de belangrijkste monumenten van de stad gebouwd.

Tegen de helling van de Fourvière zijn door de Romeinen twee bouwwerken gebouwd: het Antiek theater van Lugdunum, waarvan de eerste etappe van de bouw begon rond het jaar 15 v.Chr. en ernaast het Odeion van Lugdunum gebouwd, waarmee beide bouwwerken archeologisch gezien een opmerkelijk koppel vormen die uniek is voor Gallië. Deze kolonie, waar tegenwoordig de stad Lyon is gevestigd, heette toentertijd Lugdunum. Sinds de jaren zeventig is er in de heuvel het Gallo-Romeins museum van Fourvière gegraven. Het ligt in de buurt van het theater en odeion. Het museum heeft onder meer een verzameling gegraveerde stenen, beelden, sieraden en gebruiksvoorwerpen uit het begin van onze jaartelling. Ook is er een maquette die een reconstructie toont van de twee genoemde antieke monumenten op de heuvel.

In 1872 begon men met de bouw van de basiliek Notre-Dame de Fourvière die 12 jaar in beslag zou nemen. Vervolgens zou het echter nog tot 1964 duren voordat het interieur van de basiliek compleet zou zijn, met mozaïek en glazen sculpturen. De basiliek is tegenwoordig een internationaal bedevaartsoord en ligt op de route naar Santiago de Compostella in Spaans Galicië.

Vanaf de wijk Saint Jean naar de top van Fourvière liggen de tuinen van Jardins du Rosaire. De tuin heeft religieuze betekenissen en komt uit op de basiliek.[3] Verder ligt er op wandelafstand van de basiliek, ligt de Cimetière de Loyasse. Dit is een oude begraafplaats waar enkele bekende Fransen begraven liggen. Tussen de basiliek en deze begraafplaats ligt het stadspark Parc des Hauteurs, met de oude loopbrug Quatre-Vents.

De Metalen toren van Fourvière is een toren die veel weg heeft van de Eiffeltoren. De toren is in opdracht van een particulier gebouwd tussen 1892 en 1894 en is ontworpen door de architect I.M. Gay. De toren is echter niet meer voor toeristen opengesteld en doet tegenwoordig dienst als zendmast. Vanaf Fourvière is er uitzicht over de gehele stad Lyon. De heuvel is bereikbaar met de kabeltrein Funiculaire de Lyon.

Links in de wal zijn twee vensters van het Gallo-Romeins museum te zien.

Evenementen
Lyon tijdens het Fête des lumières van 2010 met op de achtergrond de zakenwijk La Part-Dieu en het geïllumineerde cijfer 8 op de "Crayon"

Lyon staat ook bekend om de twee tweejaarlijkse internationale tentoonstellingen die gewijd zijn aan de hedendaagse kunst en andere thema's zoals dans. Aan de twee evenementen wordt door sommige artiesten maandenlang voor aanvang gewerkt. De komst van de twee evenementen in de stad heeft geleid tot een bijzondere groei van het artistieke leven in de stad.

Economie

Het belangrijkste bedrijf in Lyon is de bank Crédit Lyonnais. Het hoofdkantoor van de bank, Tour du Crédit Lyonnais, in de zakenwijk La Part-Dieu in het oosten van Lyon wordt wegens zijn vorm Le Crayon (potlood) genoemd. Daarnaast heeft Lyon een belangrijke vestiging van het farmaceutische bedrijf Aventis; het hoofdkantoor van een van de voorgangers van het bedrijf, Rhône-Poulenc, was al in Lyon gevestigd. Verder kent Lyon raffinaderijen en industrie. In 2005 beleefde Lyon een grote toedracht in de Franse economie.

Onderwijs

Verkeer en vervoer
Het OV-netwerk van Lyon
Spoorlijnen in en rond Lyon
Vélo'v-fietsen

De stad beschikt verder over een metronet, waarvan één lijn (lijn C) op het laagste deel van het traject over een voormalig tracé van een kabeltrein als tandradbaan is uitgevoerd, een tramnet, twee kabelspoorwegen een trolleybusnet en een busnet. Het OV-net wordt geëxploiteerd door de dochtermaatschappij "Keolis Lyon" van de Keolis-groep onder de merknaam Transports en Commun Lyonnais ('Lyonees Openbaar Vervoer', in de stad beter bekend onder de afkorting TCL), onder een concessie verleend door SYTRAL.

Twintig kilometer buiten Lyon ligt de luchthaven Lyon-Saint Exupéry, die naar Antoine de Saint-Exupéry is genoemd. Deze luchthaven wordt sinds 9 augustus 2010 bediend Lyon door de Rhônexpress, een snelle tramverbinding. Tevens is daar het treinstation Lyon-Saint-Exupéry TGV waar doorgaande TGV's die stad niet bedienen halteren.

Lyon is het op een na grootste spoorwegknooppunt van Frankrijk en werd in 1981 als eerste stad door middel van een TGV met Parijs verbonden. Er is een groot TER-spoornet dat de stad met de regio verbindt. De twee grote hoofdstations in Lyon zijn Lyon-Part-Dieu en Lyon-Perrache. Lyon-Part-Dieu is het grootste hoofdstation en daar stoppen alle TGV treinen. Lyon-Perrache wordt meer gebruikt als eindpunt voor lokale treinen en de TGV's uit Parijs. Lyon-Saint-Paul is een klein kopstation in de historische binnenstad waar voorstadstreinen uit het westen aankomen. Andere kleinere spoorwegstations in de gemeente Lyon zijn onder meer Lyon-Gorge-de-Loup, Lyon-Jean Macé, Lyon-Saint-Clair (voorstad) en Lyon-Vaise. Gesloten spoorwegstations zijn Bourbonnais, Brotteaux en Lyon-Est.

Sinds de jaren 90 is er een ringweg (A46) die oostelijk om de stad heen loopt als alternatief voor de route door de stad (via de Tunnel de Fourvière). Op dit punt staan vaak tijdens de zomervakantie monsterfiles door de vele vakantiegangers die richting Zuid-Frankrijk en Spanje rijden.

In 2005 werd in Lyon de Vélo'v geïntroduceerd, een commercieel wittefietsenplan, waarin abonnees op centrale plekken in de stad een fiets kunnen lenen en elders weer in kunnen leveren. Lyon was daarmee de eerste grote stad waar dit op grote schaal commercieel in werd gevoerd. Het project zou een enorm succes kennen en in vele steden navolging krijgen (in Parijs de velib', in Barcelona de Bicing, etc).

Tevens is een steunpunt van de ANWB gevestigd in Limonest, circa 10 kilometer ten noorden van Lyon.

Sport

Olympique Lyonnais is de professionele voetbal club van Lyon en speelt in het Parc Olympique Lyonnais. De club speelt in Ligue 1 en werd meermaals kampioen van Frankrijk.

Lyon was speelstad tijdens het WK rugby van 2007, WK voetbal van 1998 en EK voetbal van 1984 en 2016. Het EK van 2016 werd gespeeld in het Parc Olympique Lyonnais. De overige toernooien in het Stade de Gerland dat sinds 2016 alleen nog voor rugby wordt gebruikt.

Lyon is achttien keer etappeplaats geweest in de wielerkoers Ronde van Frankrijk. Dat was voor het laatst in 2013 het geval. De Luxemburger François Faber won maar liefst drie jaar op rij in Lyon (1908 t/m 1910).

Stedenbanden

Bekende personen uit Lyon

Geboren

Elders geboren

Overleden
Gemeenten in de Métropole de Lyon

Albigny-sur-Saône · Bron · Cailloux-sur-Fontaines · Caluire-et-Cuire · Champagne-au-Mont-d'Or · Charbonnières-les-Bains · Charly · Chassieu · Collonges-au-Mont-d'Or · Corbas · Couzon-au-Mont-d'Or · Craponne · Curis-au-Mont-d'Or · Dardilly · Décines-Charpieu · Écully · Feyzin · Fleurieu-sur-Saône · Fontaines-Saint-Martin · Fontaines-sur-Saône · Francheville · Genay · Givors · Grigny · Irigny · Jonage · Limonest · Lissieu · Lyon · Marcy-l'Étoile · Meyzieu · Mions · Montanay · La Mulatière · Neuville-sur-Saône · Oullins · Pierre-Bénite · Poleymieux-au-Mont-d'Or · Quincieux · Rillieux-la-Pape · Rochetaillée-sur-Saône · Saint-Cyr-au-Mont-d'Or · Saint-Didier-au-Mont-d'Or · Sainte-Foy-lès-Lyon · Saint-Fons · Saint-Genis-Laval · Saint-Genis-les-Ollières · Saint-Germain-au-Mont-d'Or · Saint-Priest · Saint-Romain-au-Mont-d'Or · Sathonay-Camp · Sathonay-Village · Solaize · Tassin-la-Demi-Lune · La Tour-de-Salvagny · Vaulx-en-Velin · Vénissieux · Vernaison · Villeurbanne

Werelderfgoed in Frankrijk

Mont-Saint-Michel en baai · Kathedraal van Chartres · Paleis en park van Versailles · Basiliek van Vézelay op de colline éternelle · Prehistorische locaties en beschilderde grotten in de Vézèrevallei · Paleis en park van Fontainebleau · Kathedraal van Amiens · Romeins theater en omgeving en de triomfboog van Orange · Arles, Romeinse en romaanse monumenten · Cisterciënzer Abdij van Fontenay · Zoutziederij Salins-les-Bains en Koninklijke zoutziederij Arc-et Senans · Place Stanislas, Place de la Carrière en Place d'Alliance in Nancy · Abdijkerk van Saint-Savin-sur-Gartempe · Golf van Porto: Calanches de Piana, Golf van Girolata, Natuurreservaat Scandola · Pont du Gard · Straatsburg: Grande-Île · Parijs: oevers van de Seine · Kathedraal Notre Dame, voormalig klooster van Saint-Remi en Paleis van Tau in Reims · Kathedraal van Bourges · Historisch centrum van Avignon · Canal du Midi · Historische vestingstad Carcassonne · Nationaal park Pyrénées-Mont Perdu · Pelgrimsroutes in Frankrijk naar Santiago de Compostella · Historisch Lyon · Rechtsgebied van Saint-Émilion · Loiredal tussen Sully-sur-Loire en Chalonnes-sur-Loire · Provins, stad van middeleeuwse jaarmarkten · Le Havre, stad herbouwd door Auguste Perret · Belforten in België en Frankrijk · Bordeaux, Port de la Lune · Vestingwerken van Vauban · Lagunes van Nieuw-Caledonië: rifdiversiteit en ecosystemen · Bisschopsstad Albi · Pitons, cirques en "remparts" van het eiland Réunion · De Causses en de Cevennen, mediterraan agropastoraal cultuurlandschap · Prehistorische paalwoningen in de Alpen · Steenkoolbekken van Nord-Pas-de-Calais · Beschilderde grot van de Pont d'Arc, bekend als de Grotte Chauvet-Pont-d’Arc, Ardèche · De climats van de wijnstreek Bourgogne · Heuvels, huizen en wijnkelders van Champagne · Architecturaal werk van Le Corbusier · Taputapuātea · Tektonisch landschap Chaîne des Puys en Limagnebreuklijn · Franse Zuidelijke Gebieden en Zeeën

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.