Reuzensalamanders

De Noord-Amerikaanse modderduivel en Cryptobranchus bishopi leven in het stroomgebied van de Mississippi en kan tot 75 cm lang worden. De Japanse en Chinese reuzensalamanders kunnen tot anderhalve meter lang en 40 kilo zwaar worden. Net als de axolotl vertonen de reuzensalamanders neotenie. Alle soorten hebben een huidplooi op het midden van de flank, waarin zuurstofopnemende cellen zitten. De salamanders moeten echter regelmatig ademhalen aan de oppervlakte.

Reuzensalamanders zijn nachtdieren die leven in koud, stromend water. Overdag verstoppen ze zich onder rotsblokken of stenen en 's nachts jagen ze op ongeveer alles wat ze door kunnen slikken. De Amerikaanse modderduivel eet vooral rivierkreeftjes. Voor de voortplanting maken de mannetjes een soort van holte, waarin de vrouwtjes de eitjes afzetten. De mannetjes beschermen de eitjes, hoewel ze er zelf af en toe ook één opeten.

In 1726 werd een fossiele reuzensalamander Andrias scheuchzeri beschreven door de Zwitserse arts Johann Jakob Scheuchzer. Hij meende echter te doen te hebben met de resten van een mens die in de zondvloed was omgekomen, en noemde het Homo diluvii testis: getuige van de zondvloed. Het fossiel werd in 1802 aangekocht door het Teylers Museum in Haarlem, waar het nu nog bezichtigd kan worden. In 1812 werd het fossiel onderzocht door Georges Cuvier, die herkende dat het om een soort reuzensalamander ging. De naam van dit nieuwe genus was Andrias en betekent mensbeeld, het werd daarna ook gebruikt voor de Japanse (Temminck, 1837) en de Chinese reuzensalamander (Blanchard, 1871).

Dezelfde soort, Andrias scheuchzeri, wordt door de Tsjechische schrijver Karel Čapek opgevoerd in zijn boek "Oorlog met de salamanders" (1936). In het boek wordt een kleine overlevende populatie van deze soort in een Indonesische lagune aangetroffen. Haaien zorgen ervoor dat de populatie geen andere gebieden kan bevolken. Het blijkt echter dat de salamanders intelligent zijn en zelfs kunnen leren praten. Als ze van messen worden voorzien, kunnen ze zichzelf verdedigen tegen de haaien. Een groot bedrijf ziet er wel wat in om de salamanders als een soort van slaven in te zetten en gaat ze voor dat doel kweken en verhuren. Het boek kan gelezen worden als een waarschuwing tegen de opkomst van het Nationaalsocialisme in Duitsland.

Rond 1830 werd de eerste levende reuzensalamander uit Japan naar Europa gebracht. Onderweg at het een soortgenoot op. Het dier leefde eerst 10 jaar in het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie in Leiden en werd daarna naar Artis gebracht waar het op 3 juni 1881 overleed. Bij zijn dood werd zijn leeftijd op 55 jaar geschat. Het is daarmee, voor zover bekend, de langstlevende amfibie.

In diergaarde Blijdorp is sinds 1980 een aantal Chinese reuzensalamanders aanwezig.

Zowel de Chinese als de Japanse reuzensalamander staan op de lijst van bedreigde diersoorten van de IUCN. Volgens de CITES conventie, over de handel in bedreigde soorten, mogen beide soorten niet zonder speciale vergunning worden gehouden. De Japanse reuzensalamander wordt desondanks in Japan toch nog gevangen voor consumptie of gebruik als medicijn.

Japanse reuzensalamander

De reuzensalamanders zijn sterker verwant aan de Aziatische landsalamanders (Hynobiidae) dan aan andere families.

Familie Cryptobranchidae

• Geslacht Andrias
  • Soort Chinese reuzensalamander (Andrias davidianus)
  • Soort Japanse reuzensalamander (Andrias japonicus)
• Geslacht Cryptobranchus
  • Soort Modderduivel (Cryptobranchus alleganiensis)
  • Soort Cryptobranchus bishopi

• (en) Animal Diversity Web - Een Engelstalige site met informatie en enkele afbeeldingen - Website