Raymond Westerling

Westerling werd in 1919 in Istanboel geboren als zoon van een Nederlandse handelaar in antiek en zijn Griekse echtgenote. Hij groeide op in de welvarende wijk Pera, waar de familie van zijn vaderszijde al drie generaties woonachtig was. In deze kosmopolitische omgeving had hij een aantal talen vloeiend leren spreken. Naast het Turks, sprak Westerling Frans en Grieks. Nederlands sprak hij daarentegen nauwelijks. Zijn Turkse achtergrond leverde hem in Nederlands-Indië niet alleen zijn bijnaam 'De Turk' op, maar zou ook, samen met het gerucht dat hij zou zijn overgegaan tot de islam, bijdragen aan het ontzag dat zijn Indonesische tegenstanders voor hem hadden.[3]

Op 22-jarige leeftijd, in 1941, meldde Westerling zich aan bij het Nederlandse consulaat in Istanboel als vrijwilliger voor de geallieerden. Via diverse omzwervingen kwam Raymond Westerling in Engeland terecht. Hij werd ingelijfd bij de Prinses Irene Brigade in Wolverhampton, maar het garnizoensleven beviel hem allerminst. Daarom gaf Westerling zich op voor de commando-opleiding, die hij met succes doorliep. Al snel werd Westerling bevorderd tot sergeant-instructeur en werd hij belast met de opleiding in "Silent Killing", "Unarmed Combat" en "Toughness Training". In 1944 volgde zijn benoeming tot sergeant voor speciale diensten en werd hij ter beschikking gesteld van het Bureau Bijzondere Opdrachten, een organisatie die agenten opleidde voor geheime acties in bezet Nederland. Tot zijn grote teleurstelling werd Westerling echter niet ingezet, in plaats daarvan werd hij aangesteld als sergeant majoor instructeur van de Binnenlandse Strijdkrachten in het bevrijde Zuid-Nederland. Op 10 maart 1945 raakte hij zwaargewond door een Duitse aanval met een V-1.Hij wordt naar Londen afgevoerd. Na genezing is hij door toedoen van het hoofd Bureau Bijzondere Opdrachten, generaal Van Oorschot, bevorderd tot luitenant en uitgezonden naar het Kops Insulinde op Malakka. Vanuit dat korps is hij ingezet in Medan om samen met de Engelsen op te treden tegen opstandelingen in en rond Medan op Sumatra.

Toen de oorlog in Europa ten einde was, trad Raymond Westerling in dienst van het KNIL. Na een tussenstop in Ceylon werd hij uitgezonden naar Medan op Sumatra in Nederlands-Indië. Zijn opdracht was om het herstel van het Nederlandse gezag daar voor te bereiden en Nederlandse krijgsgevangen en burger-geïnterneerden op te sporen. Formeel stond Westerling hier onder Brits bevel, maar hij ging vooral zijn eigen weg. Hierbij viel hij op door zijn gevoel voor het inlichtingenwerk, waarmee hij de basis legde voor enkele belangrijke successen van de Britse troepen. Ook verwierf hij een reputatie van meedogenloosheid en hardhandigheid, die de meest betrokkenen legitimeerden door te verwijzen naar de brute methoden van de tegenpartij.[4]

In juli 1946 kreeg Westerling als eerste luitenant het commando over het Depot Speciale Troepen (DST), een in de contra-guerrilla gespecialiseerde eenheid, die voornamelijk werd gevormd door Indo-Europese en inheemse militairen van het KNIL en Oorlogsvrijwilligers uit Nederland. Westerling kreeg de opdracht om naar het roerige Zuid-Celebes af te reizen. Het eiland was onder meer in de greep van een 'rood-witte-terreur' die de plaatselijke bevolking terroriseerde, het economische leven lam legde en de politieke weg naar de onafhankelijkheid van de deelstaat Oost-Indonesië blokkeerde waarbij de openbare orde verloren ging en Indo-Europeanen en Chinezen vermoord werden, terwijl criminele bendes voor totale anarchie zorgden.[5]

Na intensief overleg tussen de politieke leiding in Batavia en de Nederlandse legerleiding werd besloten tot de inzet van een extra bataljon troepen en het Depot Speciale Troepen onder leiding van Raymond Westerling. Hij kreeg een duidelijke opdracht en instructies om een contraguerrilla actie tegen de 'rood-witte-terreur' te starten. Van een georganiseerde opstand tegen het Nederlandse gezag was destijds geen sprake volgens de commissie-Enthoven (1948). Onderdeel van het mandaat dat hij kreeg van de operationele bevelhebber op Zuid-Celebes, kolonel H.J. de Vries, was het uitvoeren van het standrecht.[6] Hij was verantwoording schuldig aan de operationele bevelhebber ter plaatse en CDO, generaal-majoor Engles. Westerling paste op Zuid-Celebes zijn eigen methode van contraguerrilla toe, de methode-Westerling, waarin ook plaats was ingeruimd voor standrechtelijke executies. Daarnaast betrok hij de bevolking actief bij het herstellen van rust, orde, rechtsorde en het normale economische leven door het instellen van eigen kampongpolitie. Om het vertrouwen van de bevolking te kunnen winnen en levens van de burgerbevolking te sparen, was het in zijn ogen noodzakelijk haar demonstratief, dat wil zeggen in het openbaar. een hard maar rechtvaardig optreden jegens de terroristen voor te leggen. De acties verliepen volgens een vast patroon en respecteerden de adat, plaatselijke gewoontes en gebruiken en de geldende militaire en juridische normen.

Verdachte kampongs werden ‘s nachts omsingeld. Bij het aanbreken van de dag werden de bewoners gedwongen om hun huizen te verlaten en zich op een open terrein in de nabijheid van de kampong te verzamelen. Personen, die gewapend verzet boden, werden onmiddellijk gedood. Na aankomst op de verzamelplaats scheidden de soldaten van het DST de mannen van de vrouwen en kinderen. Daarna werd de bevolking uitgelegd wat het doel van de militaire actie was. Op grond van vooraf verzamelde inlichtingen werden vervolgens de van terrorisme verdachte personen uit de menigte gehaald, met inachtneming van de regels van de adat veroordeeld en standrechtelijk geëxecuteerd. Na de executies moest de bevolking een eed afleggen op de Koran en zweren dat ze het terrorisme uit haar midden zou bannen. Ten slotte organiseerde Westerling een nieuw politieapparaat en kampongbestuur dat verantwoordelijk werd gesteld voor de ordehandhaving.

De zuiveringsacties, die de geschiedenis in zou gaan als de ‘Zuid-Celebes-affaire’, duurden van 10 december 1946 tot 21 februari 1947. Westerling slaagde er met deze contraguerrilla aanpak in de 'rood-witte-terreur' op Zuid-Celebes uit te schakelen en de rust, orde, rechtsorde en het economische leven te herstellen.

Republikeinse propaganda voerde steeds hogere aantallen slachtoffers op. Uit die propagandakoker komt ook het aantal van 40.000 slachtoffers door het optreden van Westerling. Dat blijkt een fabeltje te zijn van Kahar Muzakkar de latere leider van de opstand op Zuid-Celebes tegen het bewind van Soekarno & Hatta, die van 1950 tot 1965 heeft geduurd. Volgens deze propaganda van Indonesische autoriteiten kwamen door het optreden van Westerling of zijn militaire medestanders 35.000 à 40.000 mensen om het leven. Tot in de Veiligheidsraad van de VN werd dat beweerd. Officiële Nederlandse militaire rapporten bevestigen de schattingen van Westerling zelf. Die verklaarde tijdens een onderzoek dat hij verantwoordelijk was voor zo'n 500 slachtoffers. De meest gangbare schattingen, afkomstig van de Nederlandse historici Willem IJzereef en Jaap de Moor, spreken van ongeveer 1500 doden tijdens de gehele periode dat deze actie duurde en veroorzaakt door het optreden van de KNIL-troepen en het DST. Daarbij zijn door het deel van het DST dat zelfstandig opereerde onder leiding van onderluitenant Vermeulen de meeste slachtoffers gemaakt in het noordwestelijk deel van Zuid-Celebes. Het DST onder leiding van Westerling zelf zou 388 slachtoffers hebben gemaakt..[7] De Indonesische terreur was verantwoordelijk voor 1.210 gevallen van moord, 300 ontvoeringen en 408 vermissingen, d.w.z. nog eens 1.918 slachtoffers, terwijl door het KNIL, pro-Nederlandse strijdgroepen en de kampongpolitie nabij de 2400 mensen werden omgebracht.[7] In het rapport van de commissie-Enthoven (1948) wordt melding gemaakt van 1.210 gevallen van moord, 300 ontvoeringen, 408 vermissingen, 2661 gevallen van rampok en 555 gevallen van brandstichting door de 'rood-witte-terreur' op Zuid-Celebes.[6]

In de periode voorafgaand aan de opdracht aan Westerling was er sprake van moordpartijen door Indonesiërs onderling, waarbij in het eerste half tot 3/4 jaar van 1946 al 1200 slachtoffers vielen. Dit was dus voorafgaand aan de komst van Westerling. De meeste van Westerling's medestrijders hebben altijd volgehouden dat er sprake was van een situatie van terreur van de kant van rampokkende bendes, misdadigers en extreem geweld hanterende Indonesische groepen die onder de banier 'rood-wit'opereerden. Deze lezing wordt bevestigd door mr. B. J. Lambers, destijds de vertegenwoordiger van de procureur-generaal op Zuid-Celebes. Hij duidde de situatie aan als 'rood-witte-terreur'. In de studie "De brandende kampongs van generaal Spoor" van auteur Remy Limpach alsook "Soldaat in Indonesië" van Gert Oostindie wordt impliciet of expliciet gesteld dat de acties van Westerling zo niet opgedragen dan toch minstens oogluikend werden goedgevonden door de militaire en bestuurlijke leiding. In de studie "Kapitein Raymond Westerling en de Zuid-Celebes-Affaire (december 1946 - maart 1947) - Mythe en werkelijkheid", 2019, van auteur Bauke Geersing, wordt gesteld dat tot het optreden van Westerling op Zuid-Celebes weloverwogen is besloten door de hoogste politieke en militaire leiding in Batavia. Door de betrokkenheid van de Commissie-Generaal, een vertegenwoordiging van het Nederlands kabinet in Nederlands-Indië, was ook de Nederlandse politieke leiding daarvoor verantwoordelijk. In die studie wordt tevens gesteld dat de acties van Westerling hebben plaats gevonden binnen de destijds geldende politiek-maatschappelijke opvattingen en vielen binnen de destijds geldende juridische en militaire normen en regels.Er was sprake van een noodzakelijke in het noodrecht gegronde militaire actie.

De Nederlandse legerleiding achtte Raymond Westerling door de aanhoudende negatieve publiciteit over zijn optreden op Zuid-Celebes en de kritiek op het gewelddadige optreden van het Korps Speciale Troepen (KST) niet geschikt voor zijn taak als commandant van een nieuw te vormen militaire eenheid. Het KST bestond toen uit ongeveer 1.200 man. Generaal Spoor speelde met de gedachte om bij de Tweede Politionele actie een luchtlanding op Djokja uit te voeren. Luitenant kolonel Van Beek had de opdracht gekregen een speciale stafstudie uit te voeren teneinde de Eerste Para-compagnie te laten fuseren met het Korps Speciale Troepen en tegelijkertijd een selectie op kwaliteit door te voeren bij het kader en de manschappen van dat Korps. Generaal Spoor had voor Westerling enkele speciale opdrachten in gedachten. Op grond van deze nieuwe aanpak en vanwege de negatieve publiciteit rond Westerling en het 'oude' KST, werd door de legerleiding besloten een nieuwe commandant aan te stellen voor de nieuw gevormde militaire eenheid. Op 16 november 1948 droeg Westerling het commando van zijn eenheid over aan luitenant-kolonel W.C.A. Van Beek die de opdracht kreeg de Speciale Troepen om te vormen tot een eenheid geschikt voor de luchtlandingsacties op Djokja.[8]

Hoewel Westerling verschillende malen werd voorgedragen voor een onderscheiding, werd hem die niet verleend. In augustus 1948 vroeg zijn toenmalige adjudant Henk Ulrici in een open brief aan prins Bernhard aandacht voor het feit dat Westerling nog altijd geen onderscheiding had ontvangen, terwijl hij een "zeldzaam moedig, flink en knap commandant was". Bernhard informeerde nog dezelfde maand bij de legercommandant Simon Spoor of Westerling al dan niet een onderscheiding zou worden verleend. Generaal Spoor liet de prins weten dat hij zich zou inspannen voor een onderscheiding. Hier voelde men echter in Den Haag niets voor. Toen het vertrek van Westerling bij de Speciale Troepen al vast stond ondernam kolonel Reemer nog een laatste poging. Hij stelde voor om Westerling een Militaire Willemsorde te geven voor zijn werk op Sumatra, Celebes en Java. Ook Reemers verzoek werd afgewezen. Uiteindelijk kreeg Westerling op 14 januari 1949 bij zijn demobilisatie slechts een bijzondere tevredenheidsbetuiging.

Raymond Westerling vestigde zich na zijn vertrek uit het leger in West-Java, trouwde en zette een transportbedrijf op in de omgeving van de Puntjakpas. Zijn rol was echter allerminst uitgespeeld. In het geheim richtte hij een legermacht op onder de naam APRA (Angketan Perang Ratu Adil: "Legioen van de Rechtvaardige Vorst"). Volgens historicus J.A. de Moor had de APRA nauwelijks enige omvang en hoopte Westerling op hulp van soldaten van het KNIL. en in het bijzonder van het RST (de opvolger van het DST/KST, waarvan hij bevelhebber was geweest). Deze soldaten van het RST zouden Westerling toen nog steeds op handen hebben gedragen.[9] Er zijn voldoende aanwijzingen dat ook hoge Indonesische functionarissen bij deze coup waren betrokken. Zo staat vast dat Sultan Hamid 2, sultan van Pontianak, minister in het toenmalige kabinet van Soekarno, betrokken was bij die coup. Hij was voorstander van een andere staatsvorm dan de eenheidsstaat die Soekarno nastreefde. Hij is later wegens zijn betrokkenheid bij de staatsgreep veroordeeld. Sultan Hamid 2 was voormalig kolonel van het KNIL, voormalig adjudant van HM de koningin en vriend van Prins Bernard. Ook zijn er aanwijzingen dat er hoge Indonesische politieofficieren betrokken waren bij deze coup.(onderzoek uitgevoerd door mr. T. Kempenaars en kol. b.d. Guido van Oppen) Datzelfde is bekend van hoge Nederlandse officieren. Dat deze zogenoemde 'Bandoeng-coup' het werk zou zijn van alleen een jonge kapitein als Westerling met een handjevol getrouwen is een mythe. Dat Westerling is gebruikt als vooruitgeschoven post is blijkt uit de organisatie en verdere gang van zaken rond en m.b.t. deze coup.[10] Kort na de soevereiniteitsoverdracht stuurde hij in die hoedanigheid een ultimatum aan de Indonesische regering. Hij eiste waarborgen voor de handhaving van de autonomie van de deelstaat van Pasundan en erkenning van zijn strijdmacht. Toen toezeggingen uitbleven, besloot Westerling tot actie over te gaan.

In de nacht van 22 op 23 januari 1950 viel de APRA Bandoeng aan. Ook enkele honderden gedeserteerde KNIL-militairen namen aan de aanval deel. Het doel van de staatsgreep was om het Indonesische leger uit te schakelen, de regering van president Soekarno omver te werpen en te vervangen door een nieuwe regering, die het bestaan van de deelstaten zou respecteren. Westerlings volgelingen wisten Bandoeng in te nemen, waarbij aan de zijde van het Indonesische leger ongeveer 100 doden vielen, maar daar bleef het bij. Door een slechte planning en 'verraad' ging de staatsgreep als een nachtkaars uit. Raymond Westerling wist, geholpen door hoge Nederlandse officieren, met een watervliegtuig naar Singapore te ontsnappen. Er zijn zelfs aanwijzingen dat toenmalig minister-president Drees deze ontsnapping steunde.[11] Die wilde voorkomen dat Westerling gevangen zou worden genomen door de Indonesische autoriteiten en in een eventueel proces open kaart zou gaan spelen.

Van de APRA-militairen, waaronder circa 125 militairen van het Regiment Speciale Troepen, vielen de meesten in handen van de nog op Java achtergebleven Nederlandse troepen. Een Nederlandse krijgsraad veroordeelde de APRA-militairen tot gevangenisstraffen variërend van zes tot twaalf maanden. Luitenant Titaley, die als contactpersoon met Westerling was opgetreden, kreeg een straf van een jaar en acht maanden. Allen werden overgebracht naar Nederlands Nieuw-Guinea om daar hun straf uit te zitten. Na afloop van hun gevangenschap (1951-'52) gingen veel voormalige APRA-militairen vanuit Nieuw-Guinea direct naar Nederland.[12]

Raymond Westerling (1952)

Na langdurige omzwervingen, waarbij voortdurend uitlevering aan Indonesië dreigde, kwam Westerling uiteindelijk in Nederland aan en publiceerde hij zijn memoires. In 1953 richtte hij vanuit zijn woonplaats Marssum de Stichting SOS (Steun Ontrederde Staten) op, die opriep tot buitenparlementaire acties om naleving van de R.T.C.-accoorden te forceren.[13] In 1955 was hij medeoprichter van de Nederlandse Conservatieve Partij op, een voortzetting van de verboden Nationaal Europese Sociale Beweging. De partij – een vergaarbak van extreemrechtse politici, avonturiers en handige zakenlui – kwam in het nieuws door plannen voor gewapende acties tegen Indonesië.[14] Met financiële steun van ex-NSB-er mr. Jan Wolthuis en de Groningse zakenman en voormalig SD-er Pieter J. Gaillard werd het gepantserde jacht Evipan aangekocht, dat naar Ambon moest varen. Het schip bleek niet zeewaardig, waarna men in Wilhelmshaven de snelboot Seeadler aanschafte, die echter door de overheid aan de ketting werd gelegd. Men probeerde het nog met de Evipan, maar die werd op de Eems in beslag genomen; Westerling moest zijn paspoort inleveren.[15] De regering weigerde iedere steun aan de beweging, waarna op een protestbijeenkomst in november 1955 openlijk gedreigd werd met een staatsgreep als men niet mee wilde werken. "Wij hebben voldoende gevulde wapendepots", stelde een woordvoerder van de voormalige ondergrondse. Westerling werd daarbij geschetst als de ideale leider voor de beoogde gewapende strijd op de Molukken.[16] Westerling, naar verluidt alsnog op weg naar Ambon, distantieerde zich vervolgens van de nieuwe partij, waarna zijn companen hem op verdenking van verduistering voor een 'ereraad' daagden.[17] Westerling ontkende echter alle beschuldigingen en het publieke tribunaal werd om onduidelijke redenen afgelast. December 1956 werd zijn vertrouweling Ton Schilling (1919-1984), een freelance journalist en oprichter van het Veteranen Legioen Nederland, door de rijksrecherche gearresteerd en daarna veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens oplichting. Westerling werd van betrokkenheid vrijgesproken. Schilling behoorde echter in 1969 nog steeds tot de kring rond Westerling.[18] Het Indonesische Ministerie van Buitenlandse Zaken gaf intussen begin 1957 een 'Witboek' uit, waarin men stelde dat er al sinds het begin van de jaren vijftig onderzoek werd gedaan naar extreemrechtse netwerken die de gewapende opstanden op de Molukken ondersteunden. Ook Nederlandse regeringskringen zouden daarbij volgens de Indonesiërs betrokken zijn geweest.[19]

Daarna leidde Westerling, afgezien van een kortstondige carrière als operazanger, een schijnbaar onopvallend leven. Hij schreef naar eigen zeggen enkele militaire rapporten, onder andere voor een buitenlandse oliemaatschappij, maar sloeg het aanbod om te gaan werken als huursoldaat af.[18] Toch ging er geen jaar voorbij dat de kranten niet over hem schreven; geregeld werd hij genoemd in verband met buitenlandse conflicten en geplande aanslagen; meerdere malen werd hem op buitenlandse luchthavens de toegang tot het land geweigerd. Toen oud-premier Willem Drees in 1969 sprak over de "wandaden" die onder Westerlings commando waren begaan, diende hij tevergeefs een klacht in wegens smaad. Een regeringscommissie concludeerde in 1969, mede op basis van een eerder rapport uit 1954, dat er op Celebes wel degelijk oorlogsmisdaden hadden plaatsgevonden. Westerling zocht verbolgen de aandacht van de media en verdedigde zijn manschappen. Zijn reputatie als vuurvreter bleef hij houden; nog in 1977 werd hij genoemd in verband met mogelijke ontvoering van de van oorlogsmisdaden verdachte Pieter Menten. In 1979 voerde hij actie voor het betalen van achterstallige soldij aan voormalige KNIL-soldaten, waarbij hij stevige taal gebruikte. In de jaren tachtig onderhield Westerling in zijn levensonderhoud als handelaar in tweedehands boeken. Raymond Westerling overleed op 26 november 1987, op 68-jarige leeftijd, in zijn woonplaats Purmerend aan een hartstilstand.

Westerlings leven in Nederland stond in het teken van beschuldigingen van oorlogsmisdaden over zijn optreden op Zuid-Celebes. Westerling heeft zijn zuiveringsacties altijd verdedigd. Dat hij, als hij het nodig vond, meedogenloos te werk ging, heeft hij nooit tegengesproken. In interviews ontkende hij echter zich schuldig te hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden. “Het invoeren van het standrecht op Zuid-Celebes was het gevolg van een zuiver menselijke redenering, alhoewel het voor veel mensen een beestachtige daad was. Maar ga je dieper op de redenering in waarom ik gedwongen was dat te doen – ik heb mezelf opzij gezet, ik heb de krijgsraad geriskeerd en de publieke opinie – dan is het de enige manier om met een minimum aan bloedvergieten de rust en orde te herstellen op Celebes.”

Volgens de Indonesische ex-kolonel en militair historicus Prof. Mr. Natzir Said kan Westerling niet zonder meer als een oorlogsmisdadiger worden bestempeld. “Iedere militair weet: onder een Staat van Oorlog worden mensen ter plaatse doodgeschoten. Dat is normaal. Standrechtelijke executies werden niet alleen door Westerling uitgevoerd, maar ook aan onze zijde. Heel wat spionnen van de Nederlanders zijn door ons doodgeschoten na een onderzoek ter plaatse. We omsingelden dan zo’n desa en als die mensen zeiden: ‘Hij is een mata-mate, spion van het KNIL….naar de boom!'"[5]

• Eerste Divisie 7 December
• Nederlands-Indië
• Politionele acties, Geruchtmakende affaires
• Korps Insulinde
• Korps Speciale Troepen
• De zaak Aernout

• Bauke Geersing, Kapitein Raymond Westerling en de Zuid-Celebes-affaire (1946-1947) - Mythe en werkelijkheid, Soesterberg 2019
• Rémy Limpach, 'De brandende kampongs van generaal Spoor', Amsterdam 2016
• H.W. van den Doel, Afscheid van Indië – de val van het Nederlandse imperium in Azië, Amsterdam 2000
• Moor, J.A. de, Westerlings Oorlog, Indonesië 1945-1950, Balans, 1999
• Remco Meijer, Oost-Indisch doof – het Nederlandse debat over de dekolonisatie van Indonesië, Amsterdam 1995
• Jong, L. de, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, deel 12, Sdu, 's-Gravenhage, 1988
• Willem IJzereef, De Zuid-Celebesaffaire. Kapitein Westerling en de standrechtelijke executies, Dieren 1984
• J.A.A. van Doorn en W.J. Hendrix, Ontsporing van Geweld – het Nederlands/Indonesisch conflict, Dieren 1983
• Venner, D., Westerling, de eenling, Uitgeverij Spoor, Amsterdam, 1982; vertaald uit het Frans: Westerling: guérilla story, Uitgeverij Hachette, reeks « Les Grands avonturiers », Parijs, 1977
• Excessennota (Den Haag, 1969), heruitgegeven in 1995, ingeleid door prof. dr. Jan Bank
• Westerling, R.P.P., Mijn memoires, N.V. Uitgeverij P. Vink Antwerpen – Amsterdam, 1952
• Gert Oostindie, 'Soldaat in Indonesië', Leiden 2016