Porgy and Bess
Porgy and Bess is een opera, in 1935 gecomponeerd door George Gershwin, op een libretto van DuBose Heyward en zijn broer Ira Gershwin, naar de roman Porgy van Dorothy Hartzell Heyward en DuBose Heyward uit 1927.
Porgy and Bess
| ||||
 | ||||
| Componist | George Gershwin | |||
| Soort compositie | opera | |||
| Compositiedatum | 1935 | |||
| Première | 10 oktober 1935 | |||
| Oeuvre | Oeuvre van George Gershwin | |||
| ||||
De eerste – weinig succesvolle – opvoering vond plaats op 10 oktober 1935 in het Alvin Theatre op Broadway in New York.
De opera was de ultieme poging van George Gershwin om erkenning te vinden als componist van klassieke muziek.
Een bijzonderheid van het werk is, dat alle rollen gezongen worden door zwarte acteurs en actrices. De componist stelde dit als eis. Slechts een paar zeer kleine rollen, zonder gezongen tekst, worden vertolkt door blanke acteurs.
Vanaf de lente van 1936 ging de productie op tournee door Amerika. In het Nationaal Theater van Washington DC mocht er aanvankelijk alleen voor een blank publiek worden opgetreden. Hoofdrolspeler Todd Duncan (Porgy), weigerde onder deze condities te spelen en uiteindelijk werden ook kleurlingen toegelaten. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat het Nationaal Theater voor een gemengd publiek toegankelijk was.
De opera is na de dood van Gershwin populairder geworden. Toch wordt het werk weinig opgevoerd, mogelijk omdat het moeilijk is om een goede bezetting bij elkaar te krijgen van zwarte operazangers. Gershwin heeft namelijk testamentair bepaald dat alleen zwarte mensen de opera mogen opvoeren. Wel worden diverse stukken uit de opera nog steeds regelmatig uitgevoerd in jazzbewerkingen. Met name Summertime, It ain't necessarily so en I loves you, Porgy worden als klassiekers beschouwd. Hetzelfde geldt voor het album dat Miles Davis en Gil Evans in 1958 op basis van de opera maakten.
Films
In 1959 is onder regie van Otto Preminger een filmversie gemaakt (Porgy and Bess). Die versie neigt meer naar het musicalgenre – wat de muzikale uitvoering betreft – dan naar een opera. In 1974 stelden de erfgenamen van Gershwin vast dat de film niet voldeed aan de voorschriften van de componist. Ze verboden de verdere uitvoering. Daardoor is de film vrijwel niet verkrijgbaar.
De recentste opname van Porgy and Bess, waarin recht wordt gedaan aan het karakter als opera, is een uitvoering op het Glyndebourne Opera Festival onder leiding van Simon Rattle. Deze opname is zowel op cd als op dvd verschenen.
Hoofdrollen
- Porgy
- een bedelaar die verlamd is en zich verplaatst met een wagentje
- Crown
- bullebak en dronkaard
- Bess
- prostituee en vriendin van Crown
- Robbins
- Serena
- diepgelovige vrouw van Robbins
- Jake
- goedhartige visser
- Clara
- Jakes vrouw. Ze hebben een baby.
- Sportin' Life
- cocaïneverkoper
- Maria
- winkelierster
Verhaal
Op een zaterdagavond zijn de mannen van Catfish Row aan het dobbelen. Clara zingt een wiegeliedje (Summertime) voor haar baby, en als het kind daardoor niet in slaap raakt, doet Jake het op zijn manier (A woman is a sometime thing). Crown, die reeds zwaar onder de cocaïne zit, doet mee aan het dobbelspel. Hij verliest van Robbins waarna er een gevecht ontstaat en Robbins door Crown wordt doodgeslagen. Crown neemt de vlucht en laat Bess achter. Bess blijkt, door haar levensstijl, nergens welkom te zijn en vindt uiteindelijk onderdak bij Porgy.
Serena beweent haar vermoorde man (My man's gone now) en verzamelt geld voor de begrafenis. Er blijkt niet genoeg geld te zijn en de doodgraver rekent erop dat er later nog wel betaald zal worden. Het lichaam wordt weggedragen terwijl Bess Leaving for the promised land zingt.
Porgy is enorm gelukkig geworden sinds hij Bess in huis heeft. Hij laat dat merken met I got plenty of nothing. Het hele dorp verbaast zich erover dat Porgy zo is opgeleefd. Sportin' Life komt cocaïne verkopen en komt daarbij iets te dicht in de buurt van de winkelierster Maria, die hem flink op zijn kop geeft: I hates your strutting style! Er vliegt een buizerd voorbij, wat ongeluk voorspelt. Porgy maakt zich echter geen zorgen - hij is gelukkig met Bess en er kan hem niets gebeuren: Buzzard keep on flying over.
De dorpelingen plannen een picknick op het nabijgelegen Kittiwah Island. Oh I can't sit down. De invalide Porgy kan niet meegaan en Bess staat erop bij hem te blijven. Bess, you is my woman now. Op aandringen van de dorpsbewoners, en ook Porgy, besluit ze toch mee te gaan.
Op het eiland geeft Sportin' Life zijn mening over de Bijbelverhalen: It ain't necessarily so. Als het gezelschap terug wil gaan, wordt Bess tegengehouden. Het blijkt Crown te zijn, die Bess voor zich terug wil hebben. Crown is immers, volgens hem, een veel betere man dan Porgy. Bess probeert van hem weg te komen (Oh what you want with Bess?), maar zonder succes en de boot vertrekt zonder Bess.
Na twee dagen komt Bess weer in Catfish Row bij Porgy. Ze is ernstig ziek. Ze geneest door het gebed van Serena: Oh Doctor Jesus. Bess wil niet terug naar Crown en staat erop bij Porgy te blijven: I loves you Porgy.
Er steekt een orkaan op en alle dorpsbewoners zoeken hun heil bij Serena. Clara maakt zich zorgen, want Jake is op zee. Onverwacht komt Crown binnen om Bess te halen, maar Bess weigert mee te gaan. Crown geeft ongezouten zijn mening over het gezelschap: A red-headed woman makes a choo-choo jump its track. Als Clara naar buiten kijkt, ziet ze dat Jakes boot is aangespoeld. Ze geeft haar kind aan Bess en rent naar buiten om te helpen. Bess vraagt of er niet een kerel mee kan gaan en Crown blijkt de enige vrijwilliger te zijn.
Jake en Clara zijn verdronken: Clara, don't you feel down-hearted. Men veronderstelt dat Crown ook dood is, maar Sportin' Life en Porgy twijfelen daaraan. Sportin' Life vindt het wel mooi dat twee mannen naar de hand van Bess dingen. Met een beetje geluk zal de een de ander vermoorden, waarna de moordenaar de doodstraf krijgt en Sportin' Life er met Bess vandoor kan gaan.
Inderdaad komt Crown weer tevoorschijn. Hij sluipt naar het huisje van Porgy, maar Porgy verwacht hem en doodt hem.
De politie kan de moord op Crown niet oplossen en neemt Porgy mee om het lijk te identificeren. Sportin' Life ziet zijn kans schoon. Hij maakt Bess wijs dat Porgy voorlopig niet terugkomt en biedt aan met haar naar New York te gaan: There's a boat that's leaving soon for New York.
Porgy komt echter spoedig terug. Hij heeft met andere gevangenen gedobbeld en daar veel geld mee verdiend. Hij brengt cadeaus mee voor alle dorpsbewoners. Bess blijkt echter onvindbaar te zijn: Oh Bess, oh where's my Bess? Als Porgy hoort dat Bess met Sportin' Life naar New York is gegaan, klimt hij op zijn wagentje om Bess te gaan zoeken: Oh Lord, I'm on my way.
Trivia
- Een jazzcafé in Terneuzen is naar deze opera genoemd.
- Frank Groothof heeft een bewerking voor kinderen gemaakt van deze opera, waarin Sjonnie en Bep de hoofdrollen spelen.
- De Nederlandse tweeling Porgy (acteur/regisseur) en Bess (harpiste/zangeres) Franssen is naar deze opera vernoemd.