Playfaircijfer

Het Playfaircijfer is een van de klassieke handcijfers. Dit cijfer werd in 1854 door Sir Charles Wheatstone uitgevonden maar draagt de naam van Lyon Playfair die het gebruik ervan promootte.[1] De eenvoud in gebruik en de veiligheid van deze polygrafische substitutieversleuteling, vergeleken met andere substitutiecijfers zoals Vigenère, maakten van Playfair een populaire cijfermethode die al snel werd overgenomen als veldcijfer. In een 19 pagina's lang pamflet uit 1914 van de hand van Joseph O. Mauborgne wordt voor het eerst de oplossing van een Playfaircijfer gegeven.[1]

Charles Wheatstone.

We beginnen met het opstellen van een vierkant van 5 X 5 letters van het alfabet. We kiezen een sleutelwoord en vullen dit in het vierkant in. Dit kan op elke mogelijke manier: spiraalgewijs, van onder naar boven, vanaf rechts of vanaf links of totaal iets anders, zolang beide partijen maar dezelfde invulmethode gebruiken. Hier gebruiken we het woord STALINGRAD die we van links naar rechts schrijven. Dubbele letters komen niet in het vierkant voor en dus wordt bijvoorbeeld de tweede A overgeslagen. Na het woord wordt alfabetisch de rest van de vierkant ingevuld. De letters I en J worden als één letter gezien.

S  T  A  L I/J
N  G  R  D  B
C  E  F  H  K
M  O  P  Q  U
V  W  X  Y  Z

Eerst breken we de klare tekst op in bigrammen, groepen van twee letters. Indien een bigram uit twee identieke letters bestaat, voegen we een X tussen de tekst in. Indien er één letter overblijft, vullen we aan met een X.

DI TI SE EN ZE ER GE HE IM BE RI CH TX

Nu vercijferen we per bigram. Hiervoor maken we een denkbeeldige rechthoek met de te vercijferen letters in de hoekpunten. Gebruik nu de letters die op de tegenoverliggende hoekpunten liggen.

.  .  .  L I/J
.  .  .  D  B
.  .  .  .  .
.  .  .  .  .
.  .  .  .  .

Voor de rechthoek met de hoeken DI is dit dus BL.

DI TI SE EN ZE ER GE HE IM BE RI CH TX
BL

Bij het volgend bigram TI liggen beide letters op dezelfde rij. We nemen dan de letters onmiddellijk rechts ervan op diezelfde rij. Als de letter op de meest rechtse plaats staat moet door worden geteld naar de meest linkse plaats.

S  T  A  .  I/J
.  .  .  .  .
.  .  .  .  .
.  .  .  .  .
.  .  .  .  .

Voor het bigram TI is dit dus AS. De A staat rechts van de T en aangezien de I helemaal rechts staat, nemen we de S.

DI TI SE EN ZE ER GE HE IM BE RI CH TX
BL AS TC CG WK FG

Bij het bigram GE liggen beide letters in dezelfde kolom. We nemen dan de letters onmiddellijk eronder op diezelfde rij. Als het onderste element gebruikt is dan moet bovenste element genomen worden.

.  .  .  .  .
.  G  .  .  .
.  E  .  .  .
.  O  .  .  .
.  .  .  .  .

Voor het bigram GE is dit dus EO.

Alle mogelijke situaties zijn nu beschreven en we kunnen alle bigrammen verder vercijferen.

DI TI SE EN ZE ER GE HE IM BE RI CH TX
BL AS TC CG WK FG EO KF SU GK BA EK AW

De cijfertekst: BLAST CCGWK FGEOK FSUGK BAEKA W

Om de cijfertekst te ontcijferen moeten we enkel het proces omkeren. Voor de rechthoeken kiezen we de tegenover liggende hoeken, voor letters in dezelfde rij kiezen we de letters onmiddellijk links ervan, en voor letters in dezelfde kolom kiezen we de letters onmiddellijk erboven.