ADFGX-cijfer
Het ADFGX-cijfer was tijdens de Eerste Wereldoorlog het handcijfer van de Duitse veldofficier Erich Ludendorff voor het Lenteoffensief in Frankrijk in 1918. Het cijfer werd bedacht door luitenant[1] Fritz Nebel (1891–1977)[2]. Dit cijfer combineerde Fractionering van een Polybiusvierkant, met een enkelvoudige transpositie. Men koos voor de letters ADFGX omdat deze zeer duidelijk te onderscheiden zijn in morsecode. Tijdens het offensief ontstond een variant die de letter V toevoegde; ADFGVX.
Geschiedenis
De ADFGX-variant werd ingevoerd op 5 maart 1918, net voor het grote offensief dat begon op 21 maart. Men had een nieuw cijfer nodig om het verrassingseffect te behouden, en men koos voor het ADFGX-cijfer omdat het onbreekbaar geacht werd.
Op 6 april 1918 slaagde de cryptoanalist Georges Painvin van het Franse Bureau du Chiffre erin een bericht in de ADFGX-variant te breken. Op 1 juni 1918 kreeg Painvin het eerste bericht in de 6-letterige variant (ADFGVX) onder ogen. Met de tot dan toe opgedane kennis brak hij het bericht echter al op 2 juni. Hierdoor kregen de Fransen een aanzienlijk strategisch voordeel en wisten zij de Duitsers in een slag op 9 juni terug te dringen. Een keerpunt in het offensief.
Het breken van de versleuteling werd tot 1966 officieel geheimgehouden.
Werkwijze
We beginnen met het opstellen van een vierkant van 6 × 6. We kiezen een sleutelwoord en vullen dit in het vierkant in. In ons voorbeeld is het eerste sleutelwoord NACHTBOMMENWERPER waarbij we de dubbele letters weglaten en aanvullen met de rest van het alfabet. Om de getallen aan te vullen kunnen we deze vlak na hun letter plaatsen (1 na A, 2 na B enz...). De kolommen en rijen worden benoemd met de letters ADFGVX.
| A D F G V X -+------------ A| N A 1 C 3 H D| 8 T B 2 O M F| E 5 W R P D G| 4 F 6 G 7 I V| 9 J 0 K L Q X| S U V X Y Z
dan zetten we de tekst om in bigrammen, bestaande uit de kopletters van de rij en de kolom.
d i t i s z e e r g e h e i m FX GX DD GX XA XX FA FA FG GG FA AX FA GX DX
Vervolgens wordt op de gefractioneerde tekst kolomstranspositie toegepast. In ons voorbeeld is het tweede sleutelwoord PILOTEN (in realiteit worden veel langere sleutelwoorden of zinnen gebruikt). Het sleutelwoord is genummerd volgens het alfabet. De bigrammen worden van links naar rechts en van boven naar onder ingevuld.
P I L O T E N 6 2 3 5 7 1 4 ------------- F X G X D D G X X A X X F A F A F G G G F A A X F A G X D X
Nu lezen we de tekst af volgens de nummering per kolom, en verdelen in groepen van vijf.
De cijfertekst: DFGGX XAAXG AFXGA FXXXG FFXFA DDXGA
Om de cijfertekst te ontcijferen moeten we eerst een tabel maken met het sleutelwoord en het juiste aantal kolommen. Uit het aantal letters in de cijfertekst kunnen we dan het aantal lange en korte kolommen afleiden. We vullen de tabel met de cijfertekst, kolom per kolom, in volgorde van het sleutelwoord. Vervolgens lezen we de tekst van links naar recht en boven naar onder af. De bekomen tekst splitsen we op in bigrammen. Aan de hand van het vierkant zetten we de bigrammen terug om in klare tekst.
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|