North by Northwest

De productie van North by Northwest vond plaats tussen augustus en december 1958. Alleen in april 1959 moesten een paar scènes opnieuw worden opgenomen. Op Hitchcocks aandringen werd de film opgenomen in het VistaVision breedbeeldformaat, voorheen vooral veel gebruikt door Paramount Pictures.

De huizen in de laatste scène zijn niet echt, maar decors. Hitchcock wilde namelijk voor de scène huizen die eruitzagen als huizen ontworpen door Frank Lloyd Wright, destijds de populairste architect in de Verenigde Staten. De set werd gebouwd in Culver City. Opnames op locatie vonden onder andere plaats op Garces Highway (155) tussen Wasco en Delano.

Het vliegtuig dat in de film te zien is, is een Naval Aircraft Factory N3N Canary.

Na afloop van de productie wilde MGM de film eigenlijk nog 15 minuten inkorten om de speelduur zo onder de twee uur te houden. Hitchcock liet zijn agenten echter zijn contract nakijken, ontdekte dat hij volledige controle over de film had, en weigerde daarom op dit verzoek in te gaan.

Alfred Hitchcock wordt in de filmwetenschap beschouwd als een auteur, een filmmaker met een herkenbare, persoonlijke stijl die terugkerende elementen weet te verweven in zijn films. In North by Northwest zien we enkele van deze elementen terug. Zo duikt het thema van the wrong man, de onschuldige man die wordt beschuldigd van een misdaad (in dit geval de moord op een diplomaat) op in meerdere films van Hitchcock, waaronder The 39 Steps, deze film en de film The Wrong Man. Een ander bekend kenmerk van een Hitchcockfilm is de MacGuffin, een object waar iedereen in de film achteraan zit, maar eigenlijk van alles kan zijn en geen andere functie heeft dan het voortzetten van het verhaal. In North by Northwest is dit de microfilm.

North by Northwest wordt vaak gelezen als een film vol freudiaanse verwijzingen. Alfred Hitchcock zelf maakte graag freudiaanse grappen, waarvan de eindscène van North by Northwest (de trein die een tunnel inrijdt als metafoor voor seksuele gemeenschap) een goed voorbeeld is. Raymond Bellour maakte in het artikel Symbolic Blockage een tekstuele psychoanalyse van de film. Hij bekeek hierbij de film op twee niveaus, op microniveau (een segment van de film) en op macroniveau (de gehele film).

Op macroniveau ontdekte hij dat de film de Oedipusmythe volgde. Thornhill heeft een oedipuscomplex: hij kan maar moeilijk van zijn dominante moeder loskomen (de dominante moeder is overigens ook een regelmatig terugkerend element in Hitchcocks films). Hij neemt uiteindelijk pas afscheid van zijn moeder (via de telefoon) vlak voordat hij de trein instapt waar hij Eve ontmoet, de ideale vervanger van de moederfiguur. De film is pas afgelopen als Thornhill zijn nieuwe "Mrs. Thornhill" gevonden heeft en de ontwikkeling van zijn mannelijke identiteit is voltooid. Ook de moord op de diplomaat kan worden gezien als de moord op een vaderfiguur, ook al begaat Thornhill zelf deze moord niet. In zijn zoektocht naar een vervangende moederfiguur wordt hij tegengehouden door nog twee vaderfiguren: Vandamm, die een relatie heeft met Eve en dus het object van begeerte bezit, en de professor, die Thornhill verbiedt er met Eve vandoor te gaan, omdat zij moet spioneren bij Vandamm.

Ook wordt de vrouw in de film als gevaarlijk gezien, zelfs dodelijk, waarin de man zichzelf kan verliezen ("castratieangst"). Het gevaar van de vrouw wordt in de film getoond door middel van verscheidene scènes: door Eve belandt Thornhill op het verlaten landweggetje waar hij wordt belaagd door het sproeivliegtuigje, en uiteindelijk schiet ze hem zelfs neer (met losse flodders).

Ook ontdekte Bellour een andere code: de code van de voertuigen. Tijdens zijn reis (het "oedipale traject") maakt Thornhill gebruik van een reeks aan voertuigen: taxi, auto, trein, bus, pick-up, politieauto etc. Interessant hierbij is de cameo die Alfred Hitchcock in de film maakt (de cameo is een ander kenmerk dat Hitchcock regelmatig in zijn films toepast). Hitchcock zelf kan in de openingsscène worden gezien, terwijl hij een bus net mist: de deuren worden vlak voor zijn neus gesloten. Bellour legde dit uit als een verwijzing naar het oedipale traject, dat voor Hitchcock gesloten blijft, maar wel door zijn personage en de toeschouwer kan worden afgelegd.

Overigens wordt de titel van de film meestal gezien als een verwijzing naar een ander stuk dat regelmatig in verband wordt gebracht met Oedipus: Shakespeares Hamlet. De titel zou een verwijzing zijn naar het citaat "I am but mad north-north-west. When the wind is southerly I know a hawk from a handsaw."

Op het microniveau analyseerde Bellour het segment waarin Thornhill wordt aangevallen door het vliegtuigje. Dit segment laat zowel de castratieangst zien (waarbij het vliegtuigje staat voor Eve, die hem naar het vliegtuigje toe heeft gelokt) als de voertuigen (behalve het vliegtuigje zijn er ook een bus, een auto en de pick-up waarin hij uiteindelijk vlucht te zien. Bellour ontdekte later het oedipuscomplex in bijna iedere klassieke Hollywoodfilm, en was hierin van grote invloed op feministische filmtheorieën van onder anderen Laura Mulvey.

Christopher Morris ging echter met zijn artikel "The Direction of North by Northwest" in tegen deze lezing. Morris zag de film juist niet als een reis naar uiteindelijke volwassenheid en vorming van identiteit, maar wijst erop dat in deze film de identiteit nooit voltooid is. De titel wijst op voortgang, niet op het bereiken van een einde, en het eindshot laat een trein zien die nog steeds in beweging is, en niet een eindpunt heeft bereikt. In zijn lezing gaat de film juist over misverstanden, het verkeerd ontvangen van boodschappen en de meerdere interpretaties die mogelijk zijn van een boodschap. De identiteit die Thornhill aan het begin van de film heeft raakt op het moment dat een boodschap van hem verkeerd wordt begrepen in twijfel: hij wordt aangezien voor een ander persoon, en slaat uiteindelijk op de vlucht, op zoek naar zijn nieuwe identiteit. De cameo van Hitchcock wordt in deze lezing gezien als het letterlijk missen: zelfs de auteur, de regisseur van de film, heeft geen grip meer op het verhaal en de interpretaties die het publiek maakt.

• Er gaat een gerucht dat oorspronkelijk James Stewart de rol van Roger O. Thornhill zou krijgen, maar dat Hitchcock weigerde, vanwege Stewarts gevorderde leeftijd en de tegenvallende belangstelling voor zijn vorige film Vertigo met Stewart in de hoofdrol. Tegen dit gerucht pleit dat Hitchcock het voornemen had Stewart te vragen voor zijn volgende project, The Blind Man.[3] Ook is Cary Grant, die de rol kreeg, vier jaar ouder dan Stewart.
• Hitchcock kreeg 10 procent van de opbrengsten van de film, dankzij onderhandelingen van zijn agent, Lew Wasserman.
• In de film onthult Roger O. Thornhill dat de middelste "O" in zijn naam nergens voor staat. Dit is een knipoog van Hitchcock aan zijn voormalige producent David O. Selznick. Zijn "O" staat ook alleen voor zichzelf. Ditzelfde gold overigens voor president Harry S. Truman.
• De bloedstollende slotscène op Mount Rushmore werd niet op locatie gefilmd, omdat de National Park Service geen toestemming gaf voor het filmen van een moordaanslag in het aangezicht van een nationaal monument, en de bosvlakte boven het monument, waar het landhuis van de schurk gelegen is, berust op fantasie. Dit geldt ook voor de scène in het bos waar Roger en Eve elkaar kort ontmoeten nadat Roger is 'neergeschoten'. Beide scènes zijn gefilmd in de studio.

De wereldpremière van North by Northwest vond plaats op het Internationaal filmfestival van San Sebastian. Reacties van critici waren positief.[4] Tijdens de twee weken dat de film te zien was in de Radio City Music Hall, bracht de film $404.056 op; een record voor een film die buiten een vakantieperiode werd vertoond.[5]

Tegenwoordig wordt de film beschouwd als een klassieker: de film staat hoog in de Top 250 van de Internet Movie Database (meestal bij de bovenste 25) en in 1994 werd de film opgenomen in de Amerikaanse National Film Registry. In 1998 plaatste het American Film Institute North by Northwest op nummer veertig in een lijst met de honderd beste Amerikaanse films. Op Rotten Tomatoes scoort de film 100% aan goede beoordelingen.[6]