NOS Journaal
NOS Journaal is een nieuwsprogramma van de NOS. Het wordt dagelijks uitgezonden op NPO 1, NPO 2 en NPO Nieuws (voorheen Journaal 24). Van 6.30 tot 9.00 uur wordt er elk half uur een nieuw journaal uitgezonden. Van 9.00 tot en met 20.00 uur is er elk uur een nieuw journaal, behalve om 19.00 uur dan is er het NOS Jeugdjournaal. Verder zit er een nieuwsblok in Nieuwsuur om 21.30 uur en is er een late journaal rond middernacht. Daarnaast worden er ook bulletins op de publieke radiozenders uitgezonden onder de naam NOS Journaal.
NOS Journaal
| ||||
 | ||||
| Genre | Nieuwsprogramma | |||
| Tekenaar | CapeRock, Fisheye | |||
| Muziek | Cablejuice | |||
| Land van oorsprong |  | |||
| Taal | Nederlands | |||
| Locatie | Hilversum | |||
| Uitzendingen | ||||
| Start | 5 januari 1956 | |||
| Netwerk of omroep | NPO | |||
| Zender | NPO 1 NPO 2 NPO Nieuws | |||
| Website | ||||
| (en) IMDb-profiel | ||||
| ||||
Geschiedenis
De Nederlandse Televisie Stichting (NTS) zond vanaf 5 januari 1956 driemaal per week het NTS-journaal uit, dat er was gekomen onder invloed van programmacommissaris Jan-Willem Rengelink. De redactie werd gevestigd in de villa Beerensteinerlaan 24 in de wijk Het Spiegel in Bussum.[1] Dit omdat de uitzendlocatie Studio Vitus dichtbij was. Het journaal stond onder toezicht van een journaalcommissie.[2] Deze uitzendingen duurden vijftien minuten en kenden geen presentator. Wel was Coen van Hoewijk als verslaggever te zien. Vanaf 3 oktober 1957 werd Van Hoewijk de eerste nieuwslezer. In de zomer van 1962 verhuisde de uitdijende journaalredactie naar de noodbarakken op het terrein van voormalig hotel/pension Emma, aan de Emmastraat 54 in Hilversum. In 1965 volgde de eerste vrouwelijke presentator, Eugènie Herlaar. Later werd het aantal uitzendingen steeds verder uitgebreid. Vanaf 1 oktober 1966 werd het journaal uitgezonden vanuit studio Santbergen in Hilversum.[3][4] De Nederlandse Omroep Stichting (NOS) ontstond in 1969, nadat de NTS en de Nederlandse Radio Unie (NRU) werden samengevoegd. Op 1 april 1970 werd begonnen met de presentatie in kleur vanuit de nieuwe Studio 5 op het Omroepkwartier.[5][6]
Op 6 januari 1973 om 20.00 uur werd de autocue ingevoerd. Voor die tijd lazen de nieuwslezers het nieuws van papier.[7] Op maandag 21 mei 1973 nam de journaalredactie definitief afscheid van de barakken aan de Emmastraat, en vestigde zich in een 30 meter lang nieuwslokaal op het Omroepkwartier.[8]
In 1985 werd er dubbelpresentatie ingevoerd om de uitstraling van het journaal te verlevendigen. Aan het begin en het eind waren de twee presentatoren te zien, waarbij de ene presentator de aan- en afkondiging deed; voor de rest werd elk onderwerp door één nieuwslezer behandeld, waarbij ook één nieuwslezer in beeld was. Later werd de dubbelpresentatie afgeschaft, omdat het niet aansloeg.
In 1989 kreeg het NOS Journaal concurrentie van het RTL Nieuws.
Vanaf december 1999 kon de recentste uitzending van het NOS Journaal worden teruggekeken via internet op Omroep.nl.[9] In 2003 kreeg het NOS Journaal een eigen website.[10] In 2004 werd het digitale themakanaal NOS Journaal 24 (thans NPO Nieuws) gelanceerd.
De huidige vormgeving dateert van december 2016. Studio 8 is in het najaar van 2016 voor het laatst verbouwd. Opvallende veranderingen in 2012 waren dat de camera nu meer door de studio ging bewegen en in plaats van dat de presentator enkel zittend het nieuws voorlas, was hij nu grotendeels of helemaal in beeld. De bedoeling hiervan was volgens NOS het journaal meer uitstraling te geven en het nieuws op een rechtstreeksere manier te brengen.[11]
Uitzendingen
Avond
Het 20.00 uur journaal is het belangrijkste en tevens langst bestaande bulletin en duurt circa 25 minuten. De onderwerpen zijn langer, diepgaander en uitgebreider dan in het 18.00 uur journaal. Het journaal wordt afgesloten met een uitgebreid weerbericht. Van 1964 t/m 1976 was dit bulletin gelijktijdig te zien op Nederland 1 en 2, van 1976 t/m 1983 alleen op Nederland 2 en van 1988 t/m 1991 op Nederland 2. De overige jaren was het alleen te zien op Nederland 1 (later NPO 1) en dat is anno 2019 nog steeds het geval.[12] In de tijd dat het bulletin niet op Nederland 1 werd uitgezonden was er op die zender een kort journaal om 19.00 uur. Tussen 1988 en 1996 was het achtuurjournaal ook gelijktijdig op Nederland 3 te zien, eerst doordeweeks en later alleen nog maar op zondag.
Daarnaast worden er al vanaf 1963 journaals op de late avond uitgezonden.[13] Het journaal van 22.00 uur (1983 t/m 1991 22.30 uur) bestaat sinds 6 september 2010 niet meer. Wel zit er sindsdien een nieuwsblok in het programma Nieuwsuur en dit blok wordt gepresenteerd door een nieuwslezer van de NOS. Ook rond middernacht wordt al sinds de jaren zestig een kort journaal uitgezonden.
In het najaar van 1991 werd het 18.00 uur journaal geïntroduceerd. Dit bulletin duurt 15 minuten. Het nieuws wordt op een iets hoger tempo gebracht dan in het achtuurjournaal en soms worden de berichten ingeleid met wat achtergrondinformatie. In het verleden waren de verschillen met het achtuurjournaal kleiner. De uitzending wordt afgesloten met een uitgebreid weerbericht.
Bij groot nieuws zijn de journaals vaak langer en/of worden er extra journaals uitgezonden.
In het weekend zijn de avondbulletins vaak korter.
Overdag
Lange tijd waren er overdag geen uitzendingen tenzij daar aanleiding toe was. Voordat de programmeringen van Nederland 1 en Nederland 2 in 1983 met elkaar werden verwisseld, was er op zaterdagmiddag om 15.30 op Nederland 1 nog wel een korte uitzending van 2 minuten in zwart-wit te zien, met alleen een nieuwslezer met een kaal decor en stilstaande beelden (ook voor de begin- en eindleader). De nieuwslezer las deze uitzending voor een automatische camera vanaf de presentatieplek van de tv-omroepers in studio Concordia in Bussum, zodat de studioploeg van het omroepkwartier in Hilversum niet apart ingezet hoefde te worden voor zo'n kort nieuwsoverzicht overdag. Op zondagmiddag om 15.30 werd er op Nederland 2 een korte uitzending van 5 minuten uitgezonden, maar dan volledig in kleur en in de gebruikelijke vormgeving.
In 1984 werd in de middag het halfzesjournaal geïntroduceerd. Presentatrice Maartje van Weegen zat achter een ronde tafel, waar gasten konden aanschuiven om door haar geïnterviewd te worden. In het weekend was er ook een halfzesjournaal, maar dit was een kort bulletin in het reguliere decor en met een andere presentator.
In 1987 en 1988 werd er op zondag een weekjournaal uitgezonden, waarin het nieuws van de afgelopen week werd doorgenomen. Het waren aaneengesloten beelden van dag tot dag en er was geen presentator voor dit journaal.
In het najaar van 1991 verdween het halfzesjournaal en werd het 16.00 uur nieuws geïntroduceerd. Eind augustus 1993 begon de publieke omroep met dagtelevisie. De NOS zond nu ook journaals uit om 7.00, 8.00, 9.00 en 13.00 uur.
In 2004 is het aantal uitzendingen op werkdagen verder uitgebreid. Van 7.00 tot 9.00 uur was er voortaan op het hele en halve uur een nieuwe uitzending op Nederland 1 (later NPO 1). In de weken dat er geen ontbijtprogramma wordt uitgezonden worden deze uitzendingen doorlopend herhaald. Deze journaaluitzendingen worden gelijktijdig uitgezonden op NPO 2 met een gebarentolk. Van 9.00 tot 17.00 uur is er ieder uur een uitzending op NPO 1 of NPO 2. De meeste journaals worden op NPO 1 of NPO 2 herhaald tot het volgende nieuwe journaal. Sinds 27 augustus 2012 is er een journaal om 6.30 uur.[14]
De ochtendbulletins laten een mix zien van het laatste nieuws, het nieuws van de vorige avond, sportnieuws en het weer. Tot en met 10.00 uur is de rubriek Verder Vandaag te zien, met kort nieuws zonder beeld. Vanaf 10.00 uur worden de reportages langer en er is soms plaats voor een gesprek met een verslaggever. Om 12.00 en 15.00 uur is er vanaf 15 februari 2016 een langer bulletin met regionieuws, gepresenteerd door presentatoren met ervaring in de regio, om 13.00 uur is er een langer bulletin met een sportblok dat wordt gepresenteerd door een presentator van NOS Sport.
Op zaterdag wordt het eerste journaal om 13.00 uur uitgezonden en op zondag om 12.00 uur. Er is dan geen sportnieuws. Verder is er in het weekend om 17.00 uur een kort bulletin.
Radio
De nieuwsbulletins op de radio zijn de oudste uitzendingen van de NOS. Sinds 1 oktober 1925 worden de nieuwsuitzendingen namens de gezamenlijke omroepen verzorgd. Eerst door persbureau Vaz Dias, later door de Radionieuwsdienst ANP. Sinds 1995 worden de bulletins op de publieke radiozenders gemaakt en uitgezonden door de NOS. Op 17 december 2005 werd de naam NOS Radionieuws veranderd in NOS Journaal. Overdag zijn er aparte nieuwsuitzendingen voor NPO Radio 2 en NPO Radio 5, toegesneden op de doelgroep van de zender. Op NPO 3FM worden de nieuwsbulletins tussen 6.00 en 23.00 uur (tot januari 2016 tot 19.00 uur) verzorgd door NOS op 3. Op de overige uren is het NOS Journaal te horen. Op NPO Radio 1 is op werkdagen van 6.00 tot 9.30 uur en op zaterdag van 7.00 tot 8.30 uur het NOS Radio 1 Journaal te beluisteren. De bulletins van Radio 1 zijn ook te horen op NPO Radio 4 en op veel regionale en lokale omroepen. Daarnaast verzorgt de NOS samen met de redactie van Nieuwsuur (NTR) op dezelfde zender op werkdagen van 16.00 tot 18.30 uur het programma Nieuws en Co.
Redactie en studio's
De redacties van alle nieuwsprogramma's van de NOS werken samen onder de naam NOS Nieuws in het NOS gebouw op het Media Park in Hilversum. Voor de televisiejournaals wordt gebruikgemaakt van studio 8 en studio 10.
In Den Haag zit de Haagse redactie, waar politiek redacteuren werkzaam zijn. Hier is ook een volledig uitgeruste radiostudio en televisiestudio aanwezig.
Vormgeving
De vormgeving van het journaal is diverse malen gewijzigd. De eerste leader voor het NTS-Journaal was al meteen controversieel, omdat daarin dames met korte rokjes en op de achtergrond heren in maillots te zien waren. De NCRV maakte hier bezwaar tegen en zodoende verdween dit fragment uit de leader.
De leaders worden vergezeld door een gong. Van 1988 t/m 1995 zat er geen gong in de tunes. Componist Stephen Emmer gebruikte voor de tune die van 1995 t/m 2001 was te horen exact dezelfde gong als die uit 1956. Na lang speurwerk vond hij de gong in het tropenmuseum, waar deze onderdeel was van de niet uitgestalde collectie. Omdat er een klein scheurtje in zat moest het geluid worden nabewerkt.[15]
Vanaf 6 september 1988 verschilden de leaders, dat wil zeggen de arrangementen, ook per journaal. Zo was duidelijker te zien of het hier om bijvoorbeeld het achtuurjournaal of het halfelfjournaal ging. De leader die van 6 september 1988 t/m 31 december 1994 gebruikt werd gaf dit als eerst goed weer. De gekleurde rechthoeken gaven de tijdstippen van het Journaal weer: geel werd gebruikt voor het journaal van 16.00 uur (t/m 1991 17.30 uur en vanaf augustus 1993 ook voor het ochtendjournaal), groen voor het journaal van 18.00 uur (t/m 1991 19.00 uur), blauw voor het journaal van 20.00 uur, paars voor het journaal van 22.00 uur (t/m 1991 22.30 uur), rood voor het late journaal (ook voor het extra journaal), grijs voor het weekjournaal en alle balken kleuren voor het Jeugdjournaal.
Op 1 januari 1995 werd de methode overgeheveld naar de nieuwe leaders. De vele cirkels in de vorm van een gong met de aarde in het midden om de dag weer te geven.[16] Ook was er een symbool dat bij soortgelijke leaders in de NOS vormgeving anders was, voor het Journaal was dit een windroos, voor Jeugdjournaal was dit een zon en voor NOS Actueel was dit een klok met een oog op de achtergrond. De leader was blauw voor het ochtendjournaal, geel voor het middagjournaal, oranje bij het journaal van 18.00 uur (ook bij de extra journaal), rood bij het 20.00 uur journaal, paars bij het 22.00 uur journaal en daarna weer blauw voor het late journaal. Ook het NOS Jeugdjournaal had een andere leader, de kleuren van de cirkels varieerden tussen rood en geel en de aarde was vervangen door een doorzichtige knikker met de werelddelen erop getekend. Verder was er een aparte leader voor het weer; de kleuren van de cirkels waren vooral wit. Ook deze leader was te zien na het achtuurjournaal, als tegenhanger van het uitgebreide weerbericht dat op RTL 4 na het 19.30 uur nieuws te zien was.
Op 8 januari 2001 werd de vormgeving opnieuw vernieuwd. Een aantal elementen uit het vorige pakket werden behouden. Zo stond de wereldbol nog steeds centraal, maar de verschillende kleuren werden niet gehandhaafd; alle leaders waren blauw.
Op 17 december 2005 kreeg het NOS Journaal een nieuwe vormgeving, ontworpen door het Britse bureau Lambie-Nairn. De logo's, leaders en decors van de NOS-programma's gingen sterk op elkaar lijken om de herkenbaarheid te versterken. De NOS kreeg daarnaast een nieuw logo. In het NOS-logo is de O rood gemaakt en de rode o komt terug in de leaders en in de decors als rode ronde tafel. Alle programma's van de NOS kregen de toevoeging 'NOS' voor de programmanaam. Het NOS Radionieuws wijzigde in NOS Journaal. Ook het nieuwsgedeelte van NOS Teletekst heet sindsdien NOS Journaal.
Op 27 mei 2012 werd de huisstijl weer vernieuwd. Qua kleurgebruik lijkt de stijl op die van 2005.[17] Een opvallende verandering was dat de presentatoren in het decor staand en lopend presenteren. Een groot deel van het decor bestaat uit beeldschermen waarop stilstaande beelden uit het nieuws te zien zijn. Ook de leaders, tunes en decors van de andere NOS-programma's kregen een nieuwe stijl.
Medewerkers
Anno 2020 presenteren Winfried Baijens, Amber Brantsen, Saïda Maggé, Mark Visser, Jeroen Tjepkema, Simone Weimans, Jeroen Overbeek, Astrid Kersseboom, Annechien Steenhuizen en Rob Trip de journaals.
De presentatie van het achtuurjournaal is van zondag tot en met vrijdag in even weken in handen van Rob Trip en in oneven weken van Annechien Steenhuizen.
Bijzonderheden
Stakingen
Op 29 en 30 november 1961 was er vanwege een staking van het NTS-personeel geen uitzending van het NTS Journaal.[18] Op 2 mei 1977 ging het NOS Journaal niet door vanwege een staking door NOS-geluidstechnici.[19] Op 17 april 1985 werd er geen NOS Journaal uitgezonden vanwege een omroepstaking.[20]
Gijzeling
Op 29 januari 2015 werd er geen achtuurjournaal uitgezonden, omdat een gewapende indringer zendtijd eiste.[21]
Jubilea
Op 5 januari 2006 vierde het Journaal zijn 50-jarig bestaan. De bulletins overdag werden bij die gelegenheid gelezen door oud-nieuwslezers. De NOS zond die dag ook de documentaire Het schitterende scherm over 50 jaar het Journaal uit, gemaakt door Pieter Fleury. Er verscheen ook een boek: "Het Journaal - 50 Jaar Achter De Schermen Van Het Nieuws" van Ad van Liempt.
Op 5 januari 2016 vierde het Journaal zijn 60-jarig bestaan. Ook toen werden de journaals weer gelezen door oud-nieuwslezers. Op NPO 2 interviewde Dionne Stax enkele van haar voorgangers bij Villa NOStalgia.
Externe links
 |
Zie de categorie NOS Journaal van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Radioprogramma's van de NOS |
|---|
|
NOS op 3 (NPO 3FM) · Radio 1 Journaal (NPO Radio 1) · Langs de Lijn (NPO Radio 1) · Langs de Lijn En Omstreken (NPO Radio 1) · Met het Oog op Morgen (NPO Radio 1) · Nieuws en Co (NPO Radio 1) · Journaal (NPO Radio 1/NPO Radio 2/NPO 3FM/NPO Radio 4/NPO Radio 5/NPO Radio 6) |