Museum Ons' Lieve Heer op Solder

Deze kerk is ontstaan in de tijd na de Reformatie, toen katholieken geen openbare Heilige Missen meer mochten houden. Evenals vroeger de nabijgelegen Oude Kerk was deze schuilkerk aan Sint Nicolaas gewijd, maar stond bekend onder de namen Het Haantje en Het Hert. De naam Ons' Lieve Heer op Solder dateert uit de 19e eeuw. De schuilkerk heeft meer dan twee eeuwen dienstgedaan totdat de grote nieuwe Sint-Nicolaaskerk tegenover het Centraal Station het verving. In 1888 is het toen als museum ingericht.

Oudezijds Voorburgwal 40 lijkt een gewoon grachtenhuis. Het is een vier ramen breed woonhuis met een stoep en een gedeeltelijk houten onderpui met puibalk. Aan de puibalk kunnen we zien dat het pand 17e-eeuws is; het dateert uit ±1630. De topgevel is in de 18e eeuw versoberd van een classicistische halsgevel in een tuitgevel. Bijzonder is dat zich aan de voorgevel geen hijsbalk bevindt. Aan de zijgevel, in de Heintje Hoeksteeg, vinden we een hijsinstallatie die vaak bij pakhuizen wordt toegepast: een windkast. In de steeg valt op hoe diep het pand is.

Het huis werd in 1661 gekocht door kousenkoopman Jan Hartman. Hij liet het verbouwen en uit deze periode dateert het fraaie interieur. Het pand staat in de eerste plaats bekend om zijn zolderkerk, gebouwd over de volle diepte van de zolders van het huis aan de Oudezijds Voorburgwal en het daarachter gelegen huisje in de Heintje Hoeksteeg. In de zolder van het woonhuis is een rooms-katholieke kerk gebouwd. De kerkgangers kwamen binnen via een ingang aan het naast het pand gelegen steegje.

In de 18e eeuw was de schuilkerk al te klein. Ludovicus Josephus Reyniers, de pastoor van schuilkerk 'Het Hert', kocht daarom op 16 juni 1725 het pand Vredenburgh, aan de overkant van de Oudezijds Voorburgwal, met het doel het te slopen en daar een nieuwe, grotere schuilkerk te vestigen. Een paar dagen vóór de aankoop kreeg het bestuur van de Hervormde Kerk lucht van de transactie. Men lichtte de vroedschap in. Deze stak op 21 juni 1725 een stokje voor de plannen.

De schuilkerk is in dit voormalige woonhuis niet alleen in gebruik als museum. Sinds geruime tijd wordt de zolderkerk opnieuw gebruikt voor de rooms-katholieke eredienst. Er worden huwelijken ingezegend en elke kerstnacht zijn er twee nachtmissen. Iedere eerste zondag van de maanden oktober tot en met april vindt een heilige mis plaats, opgeluisterd met zang en orgelspel.

Het museum begon in 2013 met de verbouwing van het buurpand, waarbij een ondergrondse passage werd aangelegd die de huizen met elkaar verbindt en meer ruimte (o.a. een winkel en een museumcafé) is gerealiseerd voor de ontvangst van bezoekers. De verbouwing werd in 2015 afgerond en de heropening werd bijgewoond door Koningin Maxima.[2] Tijdens de verbouwing werden eeuwenoude vondsten opgegraven.[3]

• 
  Grote zaal van de zolderkerk voor 2014.
• 
  De preekstoel die normaliter verborgen is in het altaar

• Lijst van nog bestaande schuilkerken

Zie de categorie Museum Ons' Lieve Heer op Solder van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.