Missiehuis St. Michaël

Het klooster werd in 1875 gesticht door de uit het Duitse Goch afkomstige priester Arnold Janssen. Deze wilde in eerste instantie in eigen land een op de missie gerichte congregatie oprichten, maar omdat de Katholieke Kerk vanaf 1871 door Bismarck werd tegengewerkt (de Kulturkampf), week hij met drie andere paters uit naar het nabij de Duitse grens gelegen Steyl. Zoals in veel andere Nederlands-Limburgse grensplaatsen, waren in Steyl meerdere kloostergemeenschappen uit Duitsland (en Frankrijk) neergestreken. Janssen kocht in Steyl de herberg van Nicolaas Ronck en hier vestigden de vier paters hun kloostergemeenschap. Ondanks een moeilijk begin - twee paters verlieten de gemeenschap al snel - volhardden de overblijvers en al na een jaar begon de bouw van een eigen missiehuis met een kleine kloosterkapel.[1] In 1876 werd tevens de eerste drukpers in gebruik genomen en een jaar later werd het eerste bouwblok opgeleverd door aannemer Frans Peeters uit Baarlo. Tussen het missiehuis en de Maas werd van 1881 tot 1884 de kloosterkerk met twee torens gebouwd. In 1885 werd de Gemeenschap van het Goddelijk Woord (Societas Verbi Divini, SVD) officieel opgericht.[2]

Het missiehuis breidde in de jaren daarna gestaag uit. De kloostertuinen met beelden en grotten, grotendeels gelegen aan de overkant van de weg tegenover het missiehuis, werden tussen 1890 en 1900 aangelegd. In 1892 werd de oude Villa De Rijk aangekocht, daarna Gezellenhuis genoemd (in de jaren 1980 afgebroken). Hier werd het noviciaat gevestigd, waar jonge kloosterlingen hun proeftijd doorbrachten. Van 1910 tot 1928 was er tevens het generalaat (bestuur van de congregatie) ondergebracht. In 1894 werd een nieuw drukkerijcomplex in gebruik genomen. In 1909 werd de drukkerij voorzien van een stoommachine, waardoor de productiviteit sterk kon toenemen. Tot 1912 werden er delen aan het missiehuis bijgebouwd.[3]

Het Missiehuis omstreeks 1885

In 1889 stichtte Arnold Janssen een congregatie van missiezusters, de Dienaressen van de Heilige Geest ("blauwe zusters") en in 1896 een congregatie van slotzusters, de Dienaressen van de Heilige Geest van de Altijddurende Aanbidding ("roze zusters"). In 1904 betrokken beide congregaties een gedeeld klooster, het Heilig Hartklooster. In 1914 werd het Heilige Geestklooster opgeleverd, exclusief voor de slotzusters, waarna het Heilig Hartklooster nog uitsluitend door de missiezusters werd bewoond. Het door de zusters eerder benutte Sint-Gregorklooster met de Sint-Gregordubbelkapel werd daarna door de missiepaters in gebruik genomen als noviciaat (later een verzorgingscentrum voor bejaarde paters).[4].

Op 15 januari 1909 overleed Arnold Janssen. Zijn Gemeenschap van het Goddelijk Woord was uitgegroeid tot een congregatie die in 1901 was goedgekeurd door de Heilige Stoel. Bij zijn overlijden telde de congregatie ongeveer 500 paters, 1000 priesterstudenten en 700 lekenbroeders.[5] De sarcofaag van Arnold Janssen, die in 2003 werd heiligverklaard, bevindt zich sinds 1975 in de benedenkapel van het missiehuis. De Congregatie van het Goddelijk Woord telt vandaag over de hele wereld meer dan 6000 paters en broeders en is daarmee een van de grootste missiecongregaties in de Katholieke Kerk. De belangrijkste functie van het Missiehuis is thans die van retraitehuis voor al deze missionarissen.[6]

De laat-19e-eeuwse kloostertuin van het Missiehuis wordt begrensd door de Maas in het westen, de Kloosterstraat in het noorden, de Zustersstraat in het noordoosten, de Arnoldus Janssenstraat in het oosten en de Veerweg in het zuiden. Dit grote gebied wordt doorsneden door een aantal openbare wegen, waaronder de Sint Michaëlstraat en de Parkstraat. De hierdoor gevormde drie compartimenten van het park worden door hoge bakstenen kloostermuren van de openbare weg afgescheiden.

Bomenrij langs de Maas

Het gedeelte langs de Maas bij het eigenlijke klooster is het kleinste en is aangelegd op de rand van het Maasterras op de plaats van het vroegere veerhuis en de herberg. De wandelpaden zijn hier verhard. Het hoog opgaande geboomte, deels uit eind 19e eeuw, bestaat onder andere uit linde (in rijen geplant), acacia, robinia en witte paardenkastanje. Rondom het Missiehuis zijn borders en hagen met jongere bomen en heesters. Vermeldenswaard is een grote buxusstruik, palmboom genoemd, vanwege het gebruik om op Palmzondag afgesneden takken van deze struik in de kerk te laten wijden en deze als "palmtak" aan kruisbeelden in en rondom de gebouwen te bevestigen.[15]

Kas van ijzer en glas, ca. 1925

Interieur Verrijzeniskapel

Aan de overkant van de Sint Michaëlstraat, oorspronkelijk behorend bij het Sint-Gregorklooster, bevindt zich een grote tuin die ten dele utilitair is ingericht en ten dele als devotiepark. Onverharde paden scheiden de meestal rechthoekige onderdelen van de tuin. Er zijn boomgaarden, moestuinen, kassen, broeibakken, koude bakken, bloemperken, gazons, een berceau en enkele tuinhuisjes en prieeltjes. Van de kassen zijn er vier als rijksmonument erkend, maar de onderhoudstoestand is slecht. Het utilitaire deel van de tuin is in het algemeen minder goed bewaard gebleven dan het devotionele. Laatstgenoemd deel is vrij toegankelijk vanaf de Sint Michaëlstraat. Hoog opgaande coniferen suggereren een mediterraan landschap. Een kunstmatige heuvel met een Calvariegroep stelt de Olijfberg voor. In de heuvel bevinden zich een tunneldoorgang van sintels en enkele kunstmatige grotten, ontworpen door pater Gerard Rademan (waaronder een grot met taferelen uit het passieverhaal van Jezus en een Mariagrot). Vlakbij staat op een sokkel centraal op een grasveld een beeld van Sint-Aloysius uit circa 1895. Een Heilig Hartbeeld van Christus als de Goede Herder staat in een vijver in het zuidwestelijk deel van de tuin. Het ensemble is omgeven door een buxushaag en een cluster van oude iepen. Tegen de oostelijke tuinmuur bevinden zich van zuid naar noord een Mariatempeltje uit 1950, een beeld van Christus op de koude steen en een kruisweg van gebeeldhouwde panelen. In de uiterste noordoosthoek van de tuin staat de Verrijzeniskapel, een grafkapel in een combinatie van vroegchristelijke architectuur en adobestijl. De apsis heeft een koepeltje. Het interieur is versierd met kleurige tegeltableaus, glas-in-loodvensters en een beeldengroep van de verrijzenis van Christus met een knielende engel. Tegen een wand is een gedenkplaat aangebracht met de namen van missiepaters die in den vreemde overleden en begraven zijn.[16]

Heilig Hartheuvel

Het derde en grootste compartiment van het kloosterpark ligt ten noorden van de Parkstraat, achter de kloosterdrukkerij. Dit deel is ingericht op een van nature geaccidenteerd dekzandterrein met restanten van een eiken- en haagbeukenbos, dat waarschijnlijk al vanaf de middeleeuwen dienstdeed als hakhoutbos. De paden zijn ook hier onverhard. Dit deel is vooral devotioneel en recreatief van karakter, hoewel ook enkele moestuinen en kassen aanwezig zijn. Op een kunstmatig heuveltje ligt een prieel, waar Arnold Jansen naar verluidt graag vertoefde. Bijzonder indrukwekkend is de Heilig Hartheuvel, een deels kunstmatige heuvel bekroond met een groot Heilig Hartbeeld uit begin 20e eeuw. De beplanting van de westelijke helling met buxus, taxus, boerenjasmijn, laurierkers en haagliguster vormt een groot kruis. Aan de achterzijde van de heuvel leiden trappartijen naar de top. Nabij de Lourdesgrot ligt een vennetje met bamboe, lisdodden en een fonteintje. In een bosachtig gedeelte bevindt zich de begraafplaats van de missiepaters, tussen 1887 en 1895 aangelegd naar een ontwerp van pater Gerard Rademan. De begraafplaats is verdiept aangelegd met verhoogde terrassen langs de muurzijde. De opzet is sterk symmetrisch met stroken coniferen en rijen eenvoudige grafkruisen. Enkele grotere mausolea zijn opgericht voor bisschoppen die lid waren van de congregatie. In de kerkhofkapel bevindt zich een levensgroot mozaïek van de verrezen Christus, vervaardigd van stenen afkomstig uit de vijf continenten. Een piëtabeeld dateert uit circa 1890. Oostelijk van de begraafplaats ligt een sport- en evenemententerrein (de "Patersplak"). Ten westen van de watertoren van Steyl ligt een aanzienlijk restant van het oorspronkelijke eikenbos. Elders bestaat de beplanting uit onder andere linde, witte en Noorse esdoorn, larix, acacia, goudiep, witte paardenkastanje, robinia, valse christusdoorn, Japanse notenboom, douglasspar, cipres, Italiaanse populier en diverse soorten coniferen.[17][18]

• Tuinaanleg
• 
  Siertuin
• 
  Paden bij Heilig Hartheuvel
• 
  Tuinhuisje
• 
  Prieeltje

• Moestuin en kassen
• 
  Moestuinen
• 
  Koude bakken
• 
  Kas eind 19e eeuw
• 
  Interieur kas, ca 1925

• Begraafplaats
• 
  Toegangshek
• 
  Grafkruisen
• 
  Kerkhofkapel
• 
  Piëta

• Olijfberg en grotten
• 
  Olijfbergtunnel
• 
  Ingang Passiegrot
• 
  Mariagrot en Calvariegroep
• 
  Interieur Mariagrot

• Heiligenbeelden en devotionalia
• 
  Jezus als Goede Herder
• 
  Sint-Aloysiusbeeld
• 
  Mariatempeltje
• 
  Kruiswegstatie

• Rijksbeschermd gezicht Steyl
• Lijst van rijksmonumenten in Tegelen
• Heilig Hartklooster (Steyl)
• Heilige Geestklooster (Steyl)
• Missiemuseum Steyl
• Jochumhof
• Heilig Hartbeeld (Steyl, Missiehuis St. Michaël, heuvel)
• Heilig Hartbeeld (Steyl, Missiehuis St. Michaël, vijver)
• Watertoren (Steyl)

• Website Missionarissen van Steyl en Missiehuis St. Michaël
• Website Kloosterdorp Steyl
• Stichting Behoud Monumenten Steyl

Zie de categorie Missiehuis Sint Michaël, Steyl van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.