Marekerk (De Meern)

De huidige naam, Marekerk, dateert van september 2001, toen de Nederlandse-Hervormde Gemeente De Meern, de Nederlandse-Hervormde Gemeente Vleuten en de Gereformeerde Kerk van Vleuten-De Meern fuseerden tot Protestantse Gemeente Vleuten-De Meern en Leidsche Rijn Oost. Daarvóór was dit kerkgebouw eigendom van de Nederlandse-Hervormde Gemeente De Meern. Deze gemeente is in het midden van de 17e eeuw ontstaan.

Het kerkgebouw in de begintijd van de hervormde gemeente was een middeleeuwse kapel, die op dezelfde plaats stond als de huidige kerk uit 1913, namelijk op de noordelijke oever van de Oude Rijn bij de Meernbrug. Deze brug ligt aan het begin van de Meerndijk, die omstreeks het jaar 1200 werd aangelegd om de polders ten westen ervan te beschermen tegen water uit hoger gelegen gebieden aan de oostzijde van de dijk. De naam van deze dijk was de Marne of Meern. De dijk werd ook gebruikt als wegverbinding tussen de stad Utrecht en Montfoort. De Meernbrug over de Oude Rijn lag aan het begin van de dijk en vormde een schakel in deze wegverbinding. Voordat het verkeer uit Utrecht de Meernbrug passeerde, verplaatste het zich over een afstand van circa 150 meter langs de noordelijke oever van de Oude Rijn. Aan dit weggedeelte lag onder andere de bovengenoemde kapel.

Deze kapel is vermoedelijk gesticht vanuit het huis Nijeveld, een kasteel dat ongeveer anderhalve kilometer ten westen van de kapel lag. De stichtingsdatum is niet bekend, maar ligt in ieder geval vóór 1480. In de kapel werden missen opgedragen door een kapelaan/vicaris die was benoemd door de bisschop van Utrecht op voordracht van de heer van Nijeveld. Rondom de kapel ontstond een klein dorpje zonder eigen naam. Wie daar woonde, woonde 'aan de Meern', hetgeen betekende: aan of dichtbij de dijk met de naam Meern. Het lijkt aannemelijk dat in de kapel ook kerkdiensten op zondag werden gehouden. Omdat het gebied rondom de kapel tot de Vleutense parochie behoorde, zal de pastoor van Vleuten deze kerkdiensten hebben geleid.

In 1580 kwam aan het houden van missen in de kapel een abrupt einde vanwege het verbod uitgevaardigd door de Staten van de provincie Utrecht. De parochianen konden nog slechts op 'geheime' plaatsen erediensten vieren. Zo ging een groot deel van de parochianen uit De Meern ter kerke naar de schuilkerk bij Vleuten.

Een klein deel van de Meernse bevolking ging over naar de Reformatie, maar dit was te klein om een eigen kerkelijke gemeente te stichten. Sporadisch werden diensten gehouden in de kapel, geleid door de predikant van Vleuten. Intussen werd aan de kapel geen of nauwelijks onderhoud gepleegd. Pas ruim een halve eeuw later, in 1634, kreeg de kapel een flinke opknapbeurt en vanaf toen werden hier regelmatig hervormde kerkdiensten gehouden. In 1645 deed de eerste predikant van De Meern zijn intrede.

In 1665 werd het kanaal Oude Rijn verbeterd en ingericht voor de trekvaart van personen en goederen tussen Utrecht en Leiden. De naam ervan werd veranderd in Leidse Rijn. Door de toenemende drukte kreeg het dorpje een economische impuls. Er kwamen enkele winkels en andere bedrijfjes. Het stuk weg van 150 meter op de noordoever van de Leidse Rijn werd vanwege het drukke verkeer verhard. De kapel bij de Meernbrug was middenin de bebouwing komen te liggen. Er was nu sprake van een kerkdorp met de naam Maren of Meeren. Na 1800 zou De Meern de officiële naam van het dorp worden. In de eerste anderhalve eeuw van haar bestaan bleef de hervormde gemeente klein. In 1800 had ze ongeveer 90 leden. Er werd zelfs gesproken over samenvoeging met de hervormde gemeente van Vleuten. Maar in de 19e eeuw groeide de Hervormde Gemeente De Meern naar ongeveer 600 leden. Een belangrijk moment in de geschiedenis van deze gemeente was de oprichting van de bijzondere school in 1848. Zie voor meer hierover Geschiedenis van De Meern#Het ontstaan van bijzondere scholen.

In het begin van de 20e eeuw was de kapel te klein geworden en maakte men plannen voor nieuwbouw. De bestaande west-oost gerichte kapel zou worden vervangen door een nieuwe noord-zuid gerichte kerk op dezelfde plaats. Aan de noordzijde van de kapel lag de openbare lagere school; deze zou moeten wijken. Omdat deze school eveneens te klein was geworden, werd aan de Meerndijk een nieuwe openbare lagere school gebouwd. De gemeentelijke overheid verkocht vervolgens het oude schoolgebouw met grond aan de hervormde gemeente. De weg was nu vrij voor uitvoering van het nieuwbouwplan, dat bovendien werd versneld door een legaat van 25.000 gulden van een in 1912 overleden gemeentelid. De kapel en school werden afgebroken en op dezelfde plaats verrees het nieuwe kerkgebouw met 400 zitplaatsen. Een gebrandschilderde afbeelding van de oude kerk is te zien in het hoogste raam aan de westzijde van de huidige kerk.

Inmiddels is deze kerk meer dan 100 jaar oud. In die periode heeft ze verschillende veranderingen doorgemaakt, waardoor het oorspronkelijke aanzien van het gebouw en zijn directe omgeving danig is gewijzigd. In de jaren 1950 zijn bij een restauratie de dakkapellen en de omheining van het kerkterrein verwijderd. De kerk lag toen nog beschut; aan beide zijden van de kerk lagen stegen met woningen en gebouwen. Omstreeks 1960 werden alle opstallen aan de westzijde van de kerk afgebroken in verband met de aanleg van een nieuwe weg, de Castellumlaan. Later verdween ook de bebouwing aan de oostzijde, al is die deels door nieuwe vervangen. In 1995 verrees aan de achterzijde van de kerk een gebouw ten behoeve van kerkelijke activiteiten. Op 16 december 2017 werd het nieuwe dorpsplein van De Meern, het Castellumplein, geopend. De Marekerk vormt de oostelijke wand van dit plein.

• Zie ook De Meern en Geschiedenis van De Meern.

	Kerkgebouwen in de wijk Vleuten-De Meern van de stad Utrecht
Historische kerkgebouwen: Marekerk · Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming · Sint-Willibrordkerk · Torenpleinkerk

Zie de categorie Marekerk van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.