Mangkoenegara

Mangkoenegara (in Engelse transcriptie Mangkunegara, ook wel Mangkoe-Negara) is de titel van een van de vorsten op Java.

In 1757 resulteerde een opstand onder leiding van Raden Mas Saïd, een van de keizerlijke prinsen, in een verdere opdeling van het grondgebied van Mataram. Het ooit zo machtige rijk was al opgedeeld in het soenanaat Soerakarta, het sultanaat Jogjakarta en gebieden die aan Nederland werden afgestaan. Raden Mas Said verwierf koninklijke apanages en de titel Mangkoenegara in het vorstendom Mangkoenegaran. De Mangkoenegara was een vazal van de VOC. Van 1813 tot 1945 was Nederland zijn suzerein.

De Mangkoenegara regeerde een van de vier 'zelfsturende' vorstenlanden in het voormalige Nederlands-Indië. Het erfelijke vorstendom Mangkoenegara werd op 17 maart 1757, bij het verdrag van Salatiga opgericht. De opstandige Raden Mas Saïd, die in 1755, bij het verdrag van Giyanti, toen het rijk Mataram werd verdeeld tussen het soenanaat Soerakarta en het sultanaat Jogjakarta, buiten spel was gebleven, kreeg alsnog een eigen vorstendom toegewezen. Raden Mas Saïd regeerde onder de naam Mangkoenegara over gebieden die deels rond zijn kraton in Soerakarta, maar voor het merendeel in de zuidoostelijke buitengebieden van het voormalige Mataram waren gelegen.

Het vorstendom Mangkoenegara, werd geregeerd door een jongere tak van de Pakoeboewonodynastie van het soenanaat Soerakarta. Hoewel in rang niet gelijk aan de soenan, die ook in Soerakarta zijn kraton had, kon de Mangkunegara vorst door de omvang van zijn leger (zowel cavalerie, infanterie als artillerie) en de grootte van zijn vorstendom (grofweg de helft van het soenanaat) toch een eigen beleid voeren: Traditioneel waren de Mangkoenegara vorsten sterk nederlandsgezind. Deze Nederlandsgezindheid leidde ertoe dat Mangkoenegara, evenals het soenanaat Soerakarta, na de onafhankelijkheid van Indonesië zijn politieke onafhankelijkheid verloor, dit in tegenstelling tot het meer nationalistische sultanaat Jogjakarta en het vorstendom Pakoealaman die beide als een 'speciaal district' (Daerah Istimewa) ook na 1945 nog een bepaalde mate van 'zelfbestuur' behielden.