Soesoehoenan
Een Soesoehoenan (of ook wel Susuhunan, en Javaans voor "heer der heren") is een Indisch inlandse vorst. Waar het Javaans op de grens van Oud-Javaans en Nieuw-Javaans buitenlandse namen en zelfstandige naamwoorden ernstig vervormde, onder andere omdat hier een eigen schriftsoort werd gehanteerd, is het goed mogelijk dat "Soesoehoenan" een verbastering is van "Sultan".
Op Bali en in Djokjakarta regeerden "koningen der koningen" die zo werden genoemd. Hun rijk wordt een "soenanaat" genoemd. Zij bezaten vazallen die radja's werden genoemd. Ook in Soerakarta en Mataram regeerden soesoehoenans. De vertaling varieert. Men vindt "hem aan wie tribuut wordt betaald". De Katholieke Encyclopædie van 1938 geeft als vertaling "Javaans voor "hetgeen op het hoofd wordt geplaatst" waarmee de voet van de heerser op het hoofd van de geknielde onderdaan wordt bedoeld. Het plaatsen van een voet op het hoofd van de mindere in rang is een eeuwenoud teken van onderwerping. De naam soesoehoenan wordt ook als romantische koosnaam voor geliefde maar ook voor zeer gerespecteerde publieke personen gebruikt. Ook de minnaar of minnares wordt in vertrouwelijkheid wel zo aangeduid. In persoonsnamen wordt Soenan, afkorting of verbastering van soesoehoenan, gebruikt als voornaam, Zie Soenan Giri en Soenan Kalidjogo[1].
Het koloniale Nederlandse bewind liet een aantal soesoehoenans van Soerakarta als stromannen van het bewind op hun troon. De vorst van Bali kwam met zijn familie om in een Perang Poepoetan, een rituele zelfmoordaanval. De regeringen van de Indische vorsten eindigden toen de Republiek Indonesië werd uitgeroepen. Een van de bekendste soesoehoenans was Pakoeboewono X van Soerakarta.
Van het Nederlandse woord "snoeshaan" wordt soms beweerd dat het als verbastering van soesoehoenan zou zijn ontstaan, maar volgens de meeste etymologische woordenboeken is het aan het Nederduits ontleend.[2] De naam Soesoehoenan wordt veelvuldig gebruikt door indoloog dr. Jan Brandes en tijdgenoten. Het komt onder andere voor in het in eigen beheer door Prof. A.C. Vreede uitgegeven, en ongedateerde "Brandes Verhandelingen". De verzameling werd na 1946 gedrukt.
De dynastie der soesoehoenans van Mataram
- Agoeng Hanyokrokoesumo (1613 tot 1645)
- Amangkoerat I van Mataram (1646 tot 1677)
- Amangkoerat II van Mataram (1677 tot 1703)
- Amangkoerat III van Mataram (1703 tot 1708)
- Pakoeboewono I van Soerakarta (1704 tot 1719)
- Pakoeboewono II van Soerakarta (1719 tot 1749)
Na de dood van Pakoeboewono II in 1749 brak er in de vorstelijke familie een lange en bloedige oorlog om de erfopvolging uit, de Derde Javaanse Successieoorlog. Met het verdrag van Giyanti in 1755 werd het rijk van Mataram verdeeld in twee vorstendommen, dat van de soesoehoenan van Soerakarta en dat van de sultan van Djogjakarta.
De dynastie der soesoehoenans van Soerakarta[3]
- Pakoeboewono I van Soerakarta (1704 tot 1719)
- Pakoeboewono II van Soerakarta (1719 tot 1749)
- Pakoeboewono III van Soerakarta (1749 tot 1788)
- Pakoeboewono IV van Soerakarta (1788 tot 1820)
- Pakoeboewono V van Soerakarta (1820 tot 1823)
- Pakoeboewono VI van Soerakarta (1823 tot 1830)
- Pakoeboewono VII van Soerakarta (1830 tot 1858)
- Pakoeboewono VIII van Soerakarta (1858 tot 1861)
- Pakoeboewono IX van Soerakarta (1861 tot 1893)
- Pakoeboewono X van Soerakarta (1893 tot 1939)
- Pakoeboewono XI van Soerakarta (1939 tot 1945)
- Pakoeboewono XII van Soerakarta (1945 tot 2004)
- Pakoeboewono XIII van Soerakarta (sinds 2004)
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|